W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 28 stycznia 2010 r. skarżąca zakwestionowała zgodność art. 21 oraz art. 53 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) z art. 67 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Na podstawie zaskarżonych przepisów Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Lublinie decyzją z 25 kwietnia 2007 r. (numer 1-0833839/20) odmówił skarżącej przeliczenia emerytury. Odwołanie wniesione od powyższej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Lublinie – VII Wydział Ubezpieczeń Społecznych z 29 kwietnia 2009 r. (sygn. akt VIII U 2499/07). Sąd Apelacyjny w Lublinie – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 7 października 2009 r. (sygn. akt III AUa 694/09) oddalił apelację skarżącej. Wyrok ten został wraz z uzasadnieniem doręczony pełnomocnikowi skarżącej 27 października 2009 r.

Skarżąca uprawnienie do wniesienia skargi konstytucyjnej upatruje w naruszeniu zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego (art. 32 w zw. z art. 67 ust. 1 i 2 Konstytucji). Naruszenie to łączy z istnieniem tzw. pominięcia ustawodawczego, czyli z ograniczeniem przez zaskarżone przepisy prawa żądania ponownego ustalenia wysokości emerytury w oparciu o kwotę bazową obowiązującą na dzień złożenia wniosku do osób pobierających wcześniej zasiłek przedemerytalny na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, z wyłączeniem wszystkich innych osób pobierających świadczenie o podobnym charakterze. Skarżąca wywodzi, że świadczenia na rzecz osób tracących pracę nie ze swojej winy, a mających odpowiedni staż zatrudnienia, przybierały w ciągu ostatnich 15 lat różnorodne formy oraz wypłacane były przez różne organy. Jednakże cel tych świadczeń był taki sam – zabezpieczenie społeczne pewnej grupy społeczeństwa, która nie uzyskała jeszcze uprawnień emerytalnych z powodu nieosiągnięcia stosownego wieku, lecz utraciła zatrudnienie nie z własnej woli i winy, legitymując się przy tym jednocześnie odpowiednim stażem zatrudnienia. Skarżąca pobierała tzw. wcześniejszą emeryturę, przyznaną jej na mocy rozporządzenia Ministra Pracy z dnia 26 stycznia 1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy (Dz. U. Nr 4, poz. 27). Analiza przepisów tego rozporządzenia prowadzi do wniosku, że nie regulowało ono zasad przyznania prawa do wcześniejszej emerytury dla osób, które osiągnęły wiek emerytalny, tylko określało zasady uzyskania świadczeń przysługujących osobom, które podlegały ochronie w zakresie zabezpieczenia społecznego ze względu na zwolnienie z pracy z powodów od nich niezależnych (leżących po stronie pracodawców). Zdaniem skarżącej, ze względu na to, że charakter świadczenia emerytalnego objętego zakresem art. 21 ust. 3 i charakter pobieranej przez skarżącą wcześniejszej emerytury są tożsame, nie ma żadnych racjonalnych uzasadnień celowego różnicowania praw podmiotowych w zakresie zabezpieczenia społecznego osób pobierających oba te świadczenia przy przechodzeniu na emeryturę. Zdaniem skarżącej, odmienne traktowanie sytuacji osób pobierających świadczenia nazwane wcześniejszą emeryturą stanowi ich dyskryminację w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego (art. 32 w zw. z art. 67 Konstytucji).

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 12 marca 2010 r. wezwano skarżącą do uzupełnienia braków wniesionej skargi konstytucyjnej, m.in. poprzez nadesłanie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Lublinie z 25 kwietnia 2007 r. oraz pełnomocnictwa szczególnego do wniesienia skargi konstytucyjnej. Braki zostały uzupełnione w terminie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Rozpoznanie skargi konstytucyjnej obwarowane zostało koniecznością spełnienia szeregu przesłanek wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz z przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Przesłanką formalną – zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o TK – jest wymóg wniesienia skargi konstytucyjnej w terminie 3 miesięcy od daty doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia decydującego o wyczerpaniu drogi prawnej od orzeczenia, z którego wydaniem wiąże on naruszenie przysługujących mu konstytucyjnych praw lub wolności. Przesłanka ta nie została w niniejszej sprawie spełniona.

Rozstrzygnięciem kończącym drogę prawną w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 7 października 2009 r. (sygn. akt III AUa 694/09). Został on doręczony pełnomocnikowi skarżącej 27 października 2009 r. Skarga konstytucyjna została złożona do Trybunału Konstytucyjnego 28 stycznia 2010 r. (data stempla pocztowego). Zgodnie z art. 112 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca. Biorąc powyższe pod uwagę, należy przyjąć, że termin do wystąpienia z niniejszą skargą konstytucyjną upłynął 27 stycznia 2010 r. Wniesienie tego środka odwoławczego 28 stycznia 2010 r. oznacza, że nie został dochowany ustawowy trzymiesięczny termin określony w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, co stanowi samoistną podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Niezależnie od powyższych ustaleń należy wskazać na fakt, że w zakresie art. 21 ust. 1 i 2 w zw. z art. 53 ust. 1 i 3 zaskarżonej ustawy istnieje jeszcze jedna podstawa odmowy nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji w trybie skargi konstytucyjnej mogą być kwestionowane tylko te przepisy, na podstawie których zostało wydane rozstrzygniecie naruszające konstytucyjne prawa lub wolności skarżącego. Ponadto treść rozstrzygnięcia w zakresie, w jakim prowadzi – zdaniem skarżącego – do naruszenia jego konstytucyjnych praw lub wolności, powinna stanowić konsekwencję brzmienia zaskarżonych regulacji. Nie mogą zatem stanowić przedmiotu skargi konstytucyjnej przepisy, które wprawdzie stanowiły podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia, ale których treść jest irrelewantna z punktu widzenia naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności skarżącego.

Przedmiotem niniejszej skargi konstytucyjnej skarżąca uczyniła art. 21 w zw. z art. 53 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Artykuł 21 brzmi następująco: „Podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, stanowi: 1. podstawa wymiaru renty – w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do renty, z zastrzeżeniem art. 15 ust. 5, albo 2. podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl art. 15 (ust. 1). Przepis ust. 1 pkt 1 stosuje się przy ustalaniu podstawy wymiaru: 1. emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury; 2. renty z tytułu niezdolności do pracy dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do tej renty albo do emerytury (ust. 2). Podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej pobierała świadczenie przedemerytalne na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, stanowi podstawa wymiaru emerytury przyjęta do ustalenia świadczenia przedemerytalnego – w wysokości uwzględniającej wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do świadczenia przedemerytalnego albo podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl art. 15 (ust. 3)”.

Skarżąca zarzut naruszenia prawa do zabezpieczenia społecznego wiąże z istnieniem tzw. pominięcia ustawodawczego, czyli z ograniczeniem przez zaskarżony przepis prawa żądania ustalenia ponownie wysokości emerytury w oparciu o kwotę bazową obowiązującą na dzień złożenia wniosku do osób pobierających wcześniej zasiłek przedemerytalny na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, z wyłączeniem wszystkich innych osób pobierających świadczenie o podobnym charakterze. Skarżąca pobierała tzw. wcześniejszą emeryturę, co w jej ocenie, powinno skutkować przyznaniem jej możliwości przeliczenia emerytury w oparciu o kwotę bazową obowiązującą na dzień złożenia wniosku. Charakter świadczenia emerytalnego objętego zakresem art. 21 ust. 3 oraz charakter pobieranej przez skarżącą wcześniejszej emerytury jest – zdaniem skarżącej – tożsamy. Nie ma także żadnych racjonalnych uzasadnień celowego różnicowania praw podmiotowych w zakresie zabezpieczenia społecznego osób pobierających oba te świadczenia.

Analiza zarzutów wysuniętych w skardze konstytucyjnej prowadzi do wniosku, iż ich przedmiotem jest wyłącznie brzmienie art. 21 ust. 3 zaskarżonej ustawy, w części, w której nie obejmuje on swoim zakresem zastosowania sytuacji, w jakiej znajduje się skarżąca. Przedmiotem zarzutów nie jest objęta sama zasada ustalania podstawy wymiaru emerytury w oparciu o zwaloryzowaną podstawę wymiaru wcześniejszej emerytury (art. 21 ust. 2 pkt 1). Skarżąca nie utożsamia także swojej sytuacji faktycznej i prawnej z sytuacją osób, które miały wcześniej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy (art. 21 ust. 1 ustawy).

Mając powyższe ustalenia na względzie, należy stwierdzić, że we wniesionej skardze konstytucyjnej nie zostało wskazane, w jaki sposób art. 21 ust. 1 i 2 w zw. z art. 53 ust. 1 i 3 zaskarżonej ustawy narusza przysługujące skarżącej prawo do zabezpieczenia społecznego. Wysunięte w niej zarzuty wiążą w sposób jednoznaczny kwestię naruszenia prawa do zabezpieczenia społecznego w zakresie zasady równości wyłącznie z brzmieniem art. 21 ust. 3 kwestionowanej regulacji.

Tym samym wniesionej skardze konstytucyjnej nie można nadać dalszego biegu ze względu na niespełnienie przesłanek wynikających z art. 46 ust. 1 oraz z art. 47 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK.