1. W skardze konstytucyjnej z 14 czerwca 2013 r. spółka S.A. z siedzibą w C. (dalej: skarżąca spółka albo skarżąca) wniosła
o stwierdzenie niezgodności:
a) art. 3 ust. 2 pkt 7 w związku z art. 3 ust. 3 pkt 7 lit. a oraz art. 3 ust. 4 i ust. 5 pkt 1 lit. a i b w związku z art.
7 ust. 3 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych (Dz. U. Nr 97, poz. 799, ze zm.;
dalej: ustawa o funduszach) z art. 64 Konstytucji;
b) art. 6 ust. 1 pkt 2 lit. a i b oraz art. 6 ust. 2-6 w związku z art. 3 ust. 2 pkt 7, ust. 4 i ust. 5 pkt 1 lit. a i b oraz
art. 7 ust. 3 ustawy o funduszach z art. 64 ust. 1 i 3 oraz z art. 84 Konstytucji.
1.1. Skarga została wniesiona na podstawie następującego stanu faktycznego: Skarżąca spółka prowadziła działalność gospodarczą
w zakresie uboju drobiu. Zgodnie z wymo-giem, wynikającym z ustawy o funduszach, spółka pobrała od dostawców zbywających jej
drób żywy wpłaty w wysokości 0,1% od wartości netto dostarczonego drobiu na podstawie faktur wystawianych przez zbywców. Spółka
wyliczyła kwotę ok. 26 121 zł, którą wykazała w deklaracji FPZ_fl z 24 listopada 2009 r. złożonej do Agencji Rynku Rolnego
(dalej: ARR).
5 sierpnia 2010 r. skarżąca spółka wystąpiła do ARR o stwierdzenie nadpłaty z tytułu wpłaty na Fundusz Promocji Mięsa Drobiowego
(dalej: FPMD) za III kwartał 2009 r. na podstawie art. 72 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa
(Dz. U. z 2015 r. poz. 613, ze zm.; dalej: ordynacja podatkowa). Spółka wskazała, że „nienależność” zapłaconego podatku nie
została ustawowo zdefiniowana i może mieć różne podstawy. Uznała, że suma wpłacona na FPMD jest „w całości nienależna”, gdyż
przepisy nakładające obowiązek naliczania, pobierania i odprowadzania wpłat na fundusze promocji, w tym na FPMD, są niezgodne
z art. 64 ust. 1, art. 84 i art. 217 Konstytucji.
Zdaniem spółki, obowiązek poboru wpłat środków na fundusze został w ustawie określony wadliwie. Nałożenie obowiązkowych wpłat
na fundusze, gdy nie mają one charakteru środków publicznych, oraz przyznanie organom administracji uprawnień do przymusowej
egzekucji wpłat na fundusze powoduje nadmierne ograniczenie prawa własności przedsiębiorcy. Spółka uznała, że suma wpłacona
przez nią na FPMD za III kwartał 2009 r. (od 1 lipca do 30 września 2009 r.), objęta wnioskiem o zwrot nadpłaty, stanowi kwotę
podatku zapłaconego nienależnie Skarbowi Państwa.
1.2. Prezes Agencji Rynku Rolnego (dalej: Prezes ARR) odmówił stwierdzenia nadpłaty z tytułu wpłaty na FPMD za III kwartał
2009 r. w decyzji z września 2010 r., wydanej na podstawie art. 72 § 1 ordynacji podatkowej w związku z art. 3 ust. 2 oraz
art. 3 ust. 3 pkt 7 i art. 6 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 4 i 5 ustawy o funduszach. Uznał, że twierdzenia spółki są bezzasadne.
Dopóki obowiązują przepisy ustawy o funduszach, dopóty obowiązuje też zasada domniemania ich zgodności z Konstytucją. Z tego
względu nie ma podstaw do kwestionowania obowiązujących regulacji ustawowych przez organy i osoby, do których są one zaadresowane,
nawet jeśli treść tych regulacji może budzić wątpliwości konstytucyjne. Prezes ARR stwierdził, że brak jest dostatecznych
podstaw prawnych do przyjęcia, że jest on organem uprawnionym do oceny zgodności obowiązujących przepisów ustawy o funduszach
z Konstytucją. Nie może on też odmówić stosowania obowiązujących przepisów prawa.
Od decyzji Prezesa ARR spółka wniosła odwołanie do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (dalej także: Minister) o uchylenie decyzji
w całości oraz o stwierdzenie nadpłaty z tytułu pobranych i dokonanych wpłat na FPMD za III kwartał 2009 r. Spółka powtórzyła
argumentację o naruszeniu art. 64 ust. 1, art. 84 i art. 217 Konstytucji. Zarzuciła Prezesowi ARR zawężającą wykładnię art.
72 § 1 pkt 2 ordynacji podatkowej oraz uchylenie się od merytorycznego załatwienia sprawy.
1.3. W decyzji z listopada 2010 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi na podstawie art. 3 ust. 2 i 3, art. 6 ust. 4-6 i art.
7 ust. 3 ustawy o funduszach oraz art. 72 § 1 pkt 1 i 2 i art. 75 § 2 pkt 2 lit. c ordynacji podatkowej utrzymał w mocy zaskarżoną
decyzję Prezesa ARR. Minister zgodził się ze skarżącą spółką, że środki zgromadzone w ramach funduszy promocji nie są środkami
publicznymi w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, co wynika wprost z art. 7 ust. 3 ustawy o funduszach. Stwierdził,
że wpłat na FPMD nie można uznać ani za podatek, ani za daninę publiczną. Podkreślił jednak, że o zasadach gospodarowania
funduszem i o wydatkowaniu środków zgromadzonych na rachunku FPMD decyduje komisja zarządzająca, a rola administracji rządowej
ogranicza się wyłącznie do zapewnienia administracyjnej obsługi wypłat środków. Minister wskazał, że gromadzenie środków na
podstawie ustawy o funduszach jest uzasadnione. Środki te są przeznaczane na poprawę sytuacji danej branży rolno-spożywczej,
gdyż mechanizm funduszu zapewnia promocję branżową, której celem jest wzrost sprzedaży polskich produktów rolnych, w tym także
produktów skarżącej spółki.
Spółka zaskarżyła decyzję Ministra do sądu administracyjnego.
1.4. Wyrokiem z czerwca 2011 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. (dalej: WSA) oddalił skargę spółki S.A. na decyzję Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zarzuty zawarte w skardze uznał za niezasadne. WSA wskazał, że organ administracji miał obowiązek
zastosować akty normatywne obowiązujące w dniu wydania decyzji, bez względu na zgłaszane wątpliwości co do ich zgodności z
Konstytucją.
WSA stwierdził, że skoro środki na fundusz promocji pochodzą od przedsiębiorców działających w danym sektorze, a koszty związane
z realizacją większości działań będą współfinansowane ze środków budżetu unijnego, to fundusze promocji, w tym FPMD, mają
charakter środków publicznych, tyle że nie w rozumieniu przepisów o finansach publicznych. Wobec tego, jeżeli mają one charakter
środków publicznych, zasadne jest dokonywanie wpłat przez skarżącą spółkę na FPDM. W tym wypadku nie występuje więc nadpłata
w rozumieniu art. 72 ordynacji podatkowej. WSA uznał, że nie było potrzeby zwrócenia się do TK z pytaniem prawnym co do zgodności
z Konstytucją przepisów ustawy o funduszach, odnoszących się do FPMD.
1.5. Spółka skierowała skargę kasacyjną od wyroku WSA. Podniosła w niej m.in. naruszenie prawa materialnego z art. 7 ust.
3 ustawy o funduszach poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że środki FPMD mają charakter środków publicznych,
choć nie w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, oraz że współfinansowanie niektórych działań będących zadaniami funduszu
ze środków budżetu unijnego nadaje tym środkom charakter środków publicznych.
Wyrokiem ze stycznia 2013 r. NSA oddalił skargę kasacyjną skarżącej spółki. W ocenie NSA skarga kasacyjna, mimo częściowo
błędnego uzasadnienia wyroku przez sąd pierwszej instancji, nie zasługiwała na uwzględnienie. NSA przyznał, że WSA wyraził
dość niezrozumiały pogląd, iż fundusze promocji, w tym FPMD, mają charakter środków publicznych, ale nie w rozumieniu przepisów
o finansach publicznych. NSA uznał to stanowisko sądu pierwszej instancji za błędne, jednak nie miało ono ostatecznie wpływu
na wynik rozstrzygnięcia sprawy przed sądem administracyjnym i nie dotyczyło bezpośrednio sporu.
Przedmiotem postępowania był bowiem wniosek o stwierdzenie nadpłaty z tytułu wpłat na FPMD. W postępowaniu tym zarzut naruszenia
art. 72 § 1 pkt 1 ordynacji podatkowej okazał się niezasadny. O nadpłacie można mówić wówczas, gdy uiszczone świadczenie w świetle
obowiązującego prawa nie powinno było w ogóle powstać (świadczenie nienależne) lub gdy świadczenie zostało uiszczone w kwocie
wyższej niż wynika to z treści obowiązującego prawa (świadczenie nadpłacone). W ocenie NSA, żadna z tych sytuacji nie wystąpiła
w rozpoznawanej sprawie, ponieważ uiszczona przez spółkę wpłata na FPMD znajduje uregulowanie w ustawie o funduszach. W ustawie
tej przewidziano odpowiednie stosowanie przepisów działu III i VI ordynacji podatkowej i przepisów o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji, niezależnie od prawnego charakteru środków finansowych funduszy promocji. W ocenie NSA, zarzuty spółki dotyczące
braku ustawowych podstaw do naliczenia, pobrania i wpłacenia wpłat na FPMD oraz bezpodstawnego nałożenia na spółkę obowiązków
płatniczych z tym związanych, były nieuzasadnione. NSA uznał też, że celowość powoływania funduszy promocji leży poza zakresem
kontroli dokonywanej przez sądy administracyjne. NSA zgodził się z sądem pierwszej instancji, że w rozpoznawanej sprawie nie
było podstaw do wystąpienia z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego. Wyrok NSA był ostatecznym rozstrzygnięciem w
sprawie skarżącej spółki.
1.6. Spółka wniosła do TK skargę konstytucyjną, w której stwierdziła, że zaskarżone przez nią przepisy stanowiły podstawę
prawną wydania i utrzymania w mocy przez NSA niekorzystnej dla niej decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z listopada 2010
r. w sprawie odmowy stwierdzenia nadpłaty z tytułu wpłaty na FPMD. NSA uznał bowiem, że odmowa stwierdzenia nadpłaty nie naruszała
przepisów prawa, mimo że od początku postępowania administracyjnego spółka wskazywała na niekonstytucyjność przepisów ustawy
o funduszach, na podstawie których naliczyła i wniosła wpłatę na FPMD. To rozstrzygnięcie, którego bezpośrednią przyczyną
jest brzmienie kwestionowanych przepisów, narusza konstytucyjne prawo własności skarżącej spółki (art. 64 Konstytucji oraz
niewskazany w petitum skargi art. 21 ust. 1 Konstytucji), w związku z zasadą powszechności ponoszenia ciężarów publicznych określonych w ustawie
(art. 84 Konstytucji oraz niewskazany w petitum skargi art. 217 Konstytucji).
1.7. Główny zarzut skarżącej spółki dotyczył przekroczenia przez ustawodawcę konstytucyjnych granic regulacji obowiązku ponoszenia
przez obywateli ciężarów publicznych.
Zdaniem skarżącej, sposób gromadzenia i wydatkowania środków publicznych określa wyłącznie i wyczerpująco ustawa o finansach
publicznych. Zatem wyłączenie środków FPMD z tej ustawy oznacza, że wpłaty na Fundusz nie są środkami publicznymi w żadnym
znaczeniu. Nie są to również należności jednostek samorządu terytorialnego ani Unii Europejskiej. Środki FPMD w całości pochodzą
od producentów branży drobiarskiej. Możliwość współfinansowania promocji towarów branżowych ze środków budżetu unijnego nie
czyni też „wkładu własnego” zgromadzonego na FPMD środkami publicznymi w żadnym rozumieniu.
Skarżąca uznała, że jeżeli środki pochodzące z wpłat, którymi obciążeni są przedsiębiorcy działający w branżach rolno-spożywczych,
nie mają charakteru środków publicznych, to znaczy, że mają one charakter środków prywatnych i indywidulanych. To znaczy,
że wpłata na fundusz promocji nie stanowi świadczenia publicznoprawnego w rozumieniu art. 84 i art. 217 Konstytucji, a zebrane
przez FPMD środki mają nadal charakter prywatny (niepubliczny). Tymczasem są one gromadzone z zastosowaniem państwowych środków
przymusu, na podstawie skarżonych przepisów ustawy o funduszach, które:
– nakładają na skarżącą, jako płatnika, odpowiedzialność za naliczenie, pobranie i wpłacenie z jej majątku sum na konto FPMD,
– stanowią, że do wpłat i podmiotów zobowiązanych stosuje się odpowiednio przepisy działu III i VI ordynacji podatkowej,
– nakładają na skarżącą obowiązki związane z dokonywaniem wpłat na FPMD w postaci: samodzielnego naliczania kwoty należnej
wpłaty na FPMD, składania pisemnych oświadczeń o naliczeniu i pobraniu wpłat na fundusz promocji zawierających szczegółowo
określone dane, składania osobnej deklaracji wykazującej wysokość zobowiązania na rzecz FPMD wraz ze szczegółowymi wyszczególnieniami
kwot naliczonych i pobranych w danym kwartale,
– przyznają organowi administracji kompetencję w zakresie stosowania przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
w celu wyegzekwowania od skarżącej należności przypadających na rzecz FPMD.
W ocenie skarżącej spółki, zasada władztwa podatkowego państwa może mieć zastosowanie wyłącznie do ciężarów, których celem
jest realizacja funkcji publicznych. Skarżąca spółka wskazała, że przedsiębiorcy, na których nałożono obowiązkowe wpłaty na
fundusze promocji, nie należą do sektora publicznego. W wypadku ustawowej regulacji FPMD nie zostały spełnione formalne wymogi
wynikające z art. 84 i art. 217 Konstytucji. Ustawodawca w szczególności nie wykazał publicznego charakteru nałożonej w ustawie
daniny (świadczenia) na rzecz państwa.
Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy o funduszach, Prezes ARR dysponuje środkami funduszy na podstawie uchwał komisji zarządzających.
Prezes ARR jest jednak podmiotem sektora finansów publicznych i realizuje zadania publiczne, więc nie może realizować zadań
publicznych finansowanych ze środków prywatnych ani dążyć do celów innych niż publiczne. Prezesowi ARR nie wolno gospodarować
środkami niebędącymi środkami publicznymi w rozumieniu ustawy o finansach publicznych. Wyłączona jest zatem możliwość rozciągania
obowiązku ponoszenia obowiązku wobec państwa na ponoszenie przez jednostki, w tym przedsiębiorców, przymusowych opłat niemających
charakteru publicznego.
W ocenie skarżącej spółki, system wpłat na FPMD i gromadzenia w ten sposób środków niepublicznych nie budziłby wątpliwości
konstytucyjnych, gdyby miał charakter dobrowolny. Prawo polskie nie zakazuje dobrowolnych wpłat na określony cel, w tym na
prowadzenie działalności promocyjnej produktów określonej branży. Każdy z przedsiębiorców może finansować akcje promocyjne
w części, którą uzna za celową. Przedsiębiorcy mogą także finansować akcje promocyjne swoich produktów w zakresie wynikającym
z umowy zawartej między sobą. Cele promocji określonych towarów powinny być realizowane dobrowolnie przez najbardziej zainteresowanych
producentów danej branży. Cele branżowe (czyli niepubliczne) takie jak wsparcie marketingu rolnego i wzrostu spożycia określonych
produktów powinny zostać pozostawione organizacjom zrzeszającym przedsiębiorców w danych branżach. W takim wypadku zebrane
przez branżę środki nie miałyby charakteru środków publicznych i mogłyby być wykorzystywane na cele istotne dla podmiotów
prywatnych działających w danej branży oraz na promocję ich produktów.
Skarżąca podniosła, że kwestionowane przepisy naruszają jej prawo własności, gdyż prawodawca przekroczył granice dopuszczalnej
ingerencji w prawo majątkowe poprzez nałożenie dodatkowego obciążenia podatkowego. Spółka uznała, że poniosła ciężar majątkowy,
którego zwrotu od państwa dochodziła w toczących się postępowaniach. Spółka powtórzyła stanowisko Trybunału, że niezgodne
z Konstytucją naruszenie legislacyjnych reguł stanowienia podatków może stanowić niezgodną z Konstytucją ingerencję w prawo
własności podatnika. Ustawa o funduszach z jednej strony pozbawia wpłaty na FPMD cech „środków publicznych”, czyniąc je środkami
prywatnymi, a z drugiej strony nakłada ustawowy obowiązek wpłacania sum na FPMD i nakazuje stosowanie przepisów działu III
i VI ordynacji podatkowej oraz przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Zdaniem skarżącej, skoro wpłaty na FPMD nie są środkami publicznymi, to nie ma podstaw do stosowania form przymusu państwowego
do egzekwowania realizacji obowiązku wpłat na fundusz. Z tego względu możliwość zastosowania wszystkich zaskarżonych przez
spółkę form przymusu stanowi nieuzasadnioną ingerencję w istotę prawa własności skarżącej. Ingerencja ta nie jest uzasadniona
konstytucyjnie.
1.8. Skarżąca spółka podniosła też zarzut, niezależny od kwalifikacji środków FPMD jako środków publicznych czy prywatnych.
Dotyczy on nadmiernego – w porównaniu z innymi uczestnikami obrotu drobiem – obciążenia świadczeniem nałożonym w ustawie na
rzecz FPMD.
Zdaniem spółki, skarżone przepisy nakładają wyłącznie na skarżącą, jako płatnika, odpowiedzialność osobistą i całym jej majątkiem
za niepobrany podatek oraz za podatek pobrany, a niewpłacony na konto FPMD. To narusza jej prawo własności. Z art. 6 ust.
4 i 6 w związku z art. 3 ust. 3 pkt 7 lit. a ustawy o funduszach wynika, że tylko na skarżącej spółce, a nie na jej kontrahentach,
ciąży odpowiedzialność z tytułu wpłat na FPMD. Spółka znajduje się więc w sytuacji jednoczesnego podatnika i płatnika, „a
przecież ponoszenie ciężaru z tytułu wpłat miałoby być przerzucone na podmioty wskazane w art. 3 ust. 4 ab initio ustawy o funduszach”. Skarżąca spółka nie może dochodzić w żaden sposób roszczeń regresowych z art. 30 ordynacji podatkowej
w razie wadliwych rozliczeń z dostawcą drobiu żywego, gdyż art. 6 ust. 4 ustawy o funduszach zawiera tu regulację szczególną
wobec przepisów ordynacji podatkowej.
2. Trybunał Konstytucyjny zwrócił się do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz do Prezesa ARR o udzielenie odpowiedzi na pytania:
1) Czy środki gromadzone w ramach FPMD są środkami publicznymi?, 2) Czy obowiązek wpłat przedsiębiorców na FPMD ma charakter
daniny publicznoprawnej?, 3) Jakie cele i zadania były dotychczas faktycznie realizowane ze środków FPMD?, 4) Czy środki zgromadzone
na FPMD współfinansują cele i zadania razem ze środkami z UE i jakie są to cele i zadania?, 5) Kto wchodzi w skład Komisji
Zarządzającej FPMD?, 6) W jaki sposób wyłania się członków Komisji i jakie obecnie grupy producentów lub środowiska branżowe
są reprezentowane w Komisji?
2.1. W piśmie z 19 lutego 2015 r. odpowiedź przekazał Prezes ARR, a w piśmie z 20 lutego 2015 r. – Minister. Oba organy administracji
udzieliły podobnej odpowiedzi na postawione pytania.
Minister i Prezes ARR wyjaśnili, że środki FPMD z woli ustawodawcy nie są środkami publicznymi w rozumieniu przepisów o finansach
publicznych (art. 7 ust. 3 ustawy o funduszach), a tym samym nie są daninami publicznymi w rozumieniu tej ustawy, gdyż daniny
publiczne są dochodami publicznymi, a tym samym środkami publicznymi. Pomimo to, cele, które są realizowane za pomocą FPMD,
mają charakter ogólny, społeczny i w tym znaczeniu – publiczny. Ustawowe cele działania FPMD wymienia art. 2 ust. 2 pkt 8
i art. 9 ust. 1 ustawy o funduszach. Służą one, zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o funduszach, ogólnej poprawie sytuacji polskiej
branży drobiarskiej za pomocą wsparcia marketingu rolnego, wzrostu promocji i spożycia produktów rolno-spożywczych. Z tego
względu nawet jeśli obowiązek dokonywania wpłat jest pewnym ograniczeniem majątkowym, nie stanowi ono naruszenia art. 64 Konstytucji.
W świetle przepisów Konstytucji dozwolone jest bowiem ustanawianie obowiązków ponoszenia świadczeń publicznych.
Działania promocyjne finansowane ze środków funduszy dotyczą grup produktów, a nie konkretnych marek czy produktów. Takie
podejście wyraźnie przemawia na rzecz publicznego, ogólnego ukierunkowania celu i sposobu wykorzystania środków FPMD. Niezależnie
od charakteru podmiotów wnoszących wpłaty na rzecz funduszy promocji, z uwagi na cel ich utworzenia oraz sposób gromadzenia
i dysponowania środkami tych funduszy, środki zgromadzone na FPMD są zarządzane i rozdysponowane w sposób charakterystyczny
dla dysponowania środkami publicznymi, jednak nie w znaczeniu ustawy o finansach publicznych.
Minister i Prezes ARR zauważyli, że cele publiczne postawione FPMD nie mogą być utożsamiane z celami i zadaniami państwa.
Środki FPMD nie służą realizacji zadań państwa. Wprawdzie Prezes ARR dysponuje środkami funduszy promocji (art. 4 ust. 1 pkt 1
ustawy o funduszach), to jednak czyni to na podstawie uchwał komisji zarządzających. Dysponowanie przez Prezesa ARR środkami
FPMD pochodzącymi od przedsiębiorstw funkcjonujących w branży drobiarskiej ogranicza się do technicznego przekazywania środków
finansowych w indywidualnych sprawach, jednak decyzja o tym, jakie zadania powinny być wspierane nie należy do Prezesa ARR.
O tym decydują przedstawiciele branży działający w ramach komisji zarządzającej FPMD.
Cele funduszy promocji, w tym FPMD, służą nie tylko zapewnieniu bezpieczeństwa gospodarczego, dzięki rozwojowi danej branży
i rozszerzaniu rynków zbytu na jej produkty, ale także są związane z zapewnieniem zdrowia publicznego (zdrowia konsumentów).
Celem FPMD jest poprawa jakości produkowanych wyrobów oraz wzrost spożycia lepszych jakościowo produktów. Fundusz wspiera
w szczególności badania naukowe oraz szkolenia producentów i przetwórców mięsa drobiowego. Konsumenci, dzięki finansowanym
działaniom, mogą zapoznać się z walorami zdrowotnymi mięsa drobiowego. Nabywając wiedzę o produktach wysokiej jakości, mogą
podejmować świadome decyzje dotyczące wyboru zdrowszych produktów. Przekazywana konsumentom wiedza pozwala na kreowanie świadomych
postaw i zdrowych nawyków żywieniowych, które mogą przyczynić się do prowadzenia zdrowszego trybu życia przez konsumentów.
Minister oraz Prezes ARR przedstawili zadania faktycznie wspierane ze środków FPMD. W 2010 r. wydatkowano ok. 3,6 mln zł,
w 2011 r. – 16,24 mln zł, w 2012 r. – 6,1 mln zł, w 2013 r. – 9,35 mln zł, w 2014 r. – 7,85 mln zł, w 2015 r. – 12,1 mln zł.
Łącznie wydatkowano dotychczas ok. 55,2 mln zł. Najwięcej środków FPMD (ponad 86%) przeznaczono na działania dotyczące promocji
spożycia mięsa drobiowego i jego przetworów oraz na działania, których celem było informowanie o ich jakości i cechach. Pozostała
część środków przeznaczona została głównie na sfinansowanie udziału w wystawach i targach związanych z produkcją i przetwórstwem
mięsa drobiowego, szkoleń dla producentów i przetwórców mięsa drobiowego, a także na składki członkowskie w unijnych organizacjach
branżowych i międzynarodowych organizacjach zawodowych. Jedynie jeden projekt (w 2013 r.) został przeznaczony na wsparcie
badań naukowych i prac rozwojowych mających na celu poprawę jakości mięsa drobiowego, zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 8 lit. e
ustawy o funduszach.
Środki zebrane na FPMD służą organizacjom branżowym na sfinansowanie „wkładu własnego” wymaganego w przypadku realizacji kampanii
promocyjnych i informacyjnych prowadzonych w ramach mechanizmu Wspólnej polityki rolnej (dalej: WPR) „Wsparcie działań promocyjnych
i informacyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych”. Promocja produktów rolnych w ramach mechanizmu WPR jest możliwa
zarówno na rynku wewnętrznym UE, jak i na wybranych rynkach poza UE. Uczestnikiem mechanizmu WPR mogą być organizacje branżowe
i międzybranżowe, reprezentatywne dla danej branży. Dotychczas programy informacyjne i promocyjne, zrealizowane w ramach WPR,
otworzyły nowe rynki zbytu. Minister oraz Prezes ARR podali, że rokrocznie rośnie eksport polskich produktów drobiarskich
na rynki krajów trzecich, a to przyczynia się do poprawy sytuacji ekonomicznej polskiej branży drobiarskiej. W 2011 r. wartość
polskiego eksportu wyniosła ok. 20,25 mln euro, natomiast w 2014 r. – 31,22 mln euro.
Zebranie wkładu własnego warunkuje pozyskanie przez polską branżę drobiarską wielokrotnie większych środków z budżetu UE na
promocję produktów tego sektora. Minimum 20% kosztów netto oraz podatek VAT stanowić ma wkład własny organizacji branżowej
lub międzybranżowej, a maksymalnie 50% kosztów działań promocyjnych i informacyjnych może pochodzić ze środków UE, zaś 30%
z budżetu krajowego. Środki własne organizacji promującej mogą pochodzić ze środków funduszy promocji, w tym FPMD. Dotychczas
w ramach mechanizmu WPR dofinansowanie z FPMD otrzymały dwie kampanie. W latach 2011-2014 kampania „Nowa jakość w drobiarstwie”
skierowana była na rynek Polski i Niemiec w celu informowania konsumentów o wysokiej jakości mięsa drobiowego produkowanego
w systemie certyfikatu jakości QAFP (drób bez antybiotyków i hormonów, produkowany z troską o dobrostan zwierząt). W 2015
r. rozpoczęła się realizacja programu „Ekoeuropa – jakość i tradycja” skierowanego na rynek Japonii, USA oraz Singapuru i
dotyczącego kształtowania pozytywnego wizerunku europejskich produktów rolnictwa ekologicznego, w tym mięsa drobiowego.
3. W piśmie z 19 lutego 2015 r. Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował, że nie zgłasza udziału w toczącym się postępowaniu
przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie o sygn. SK 42/14.
4. W piśmie z 21 lipca 2015 r. stanowisko w sprawie zajął Prokurator Generalny, wnosząc o umorzenie postępowania w zakresie
obu punktów petitum skargi konstytucyjnej ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.
4.1. Prokurator zaznaczył, że w petitum skargi kwestionuje się zgodność z Konstytucją dwóch grup przepisów ustawy o funduszach, jednak uzasadnienia stawianych zarzutów
dokonano łącznie w odniesieniu do wszystkich skarżonych przepisów i powołanych wzorców kontroli. Zdaniem Prokuratora, w niniejszej
sprawie podstawowe znaczenie ma zarzut skarżącej, że podmioty skupujące drób żywy ponoszą osobistą odpowiedzialność całym
majątkiem na zasadach określonych w dziale III ordynacji podatkowej i przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
za zrealizowanie obowiązków przewidzianych w ustawie o funduszach.
4.2. W odniesieniu do punktu pierwszego petitum skargi konstytucyjnej postępowanie powinno zostać umorzone z uwagi na braki formalne, gdyż skarżąca nie wykazała, w jaki
sposób wywodzona ze wskazanych tam przepisów norma prawna doprowadziła do naruszenia jej chronionego konstytucyjnie prawa
własności. Przepisy wymienione w punkcie pierwszym petitum skargi określają jedynie, od jakich czynności naliczane są wpłaty na fundusze promocji, które podmioty są zobowiązane do
naliczania, pobierania i przekazywania tych wpłat oraz od jakich podmiotów wpłaty są naliczane i pobierane. Jednocześnie Prokurator
zauważył, że przepisy te mają wpływ na prawa majątkowe sprzedawców drobiu żywego, gdyż prowadzą do pomniejszenia uzyskiwanej
przez nich zapłaty. Ta okoliczność nie ma jednak znaczenia dla rozstrzygnięcia problemu konstytucyjnego, podobnie jak podnoszony
przez skarżącą brak jednoznacznego określenia charakteru środków finansowych wpłacanych na FPMD.
4.3. Kwestia ponoszenia przez skarżącą spółkę całym majątkiem odpowiedzialności z tytułu niewywiązywania się z obowiązków
płatnika wpłat na FPMD (punkt 2 petitum skargi) nie była przedmiotem zainicjowanego przez nią postępowania przed organami administracji i ostatecznego rozstrzygnięcia
NSA (tj. wyroku NSA ze stycznia 2013 r.). Merytoryczne rozpoznanie tego zarzutu stanowiłoby więc abstrakcyjną kontrolę norm,
niezastosowanych w sprawie, niedopuszczalną w ramach postępowania zainicjowanego skargą konstytucyjną.
5. W piśmie z 14 października 2015 r. stanowisko w sprawie zajął Marszałek Sejmu, wnosząc o umorzenie postępowania w zakresie
obu punktów petitum skargi konstytucyjnej. Stwierdził on, że w odniesieniu do żadnego ze wskazanych w petitum skargi przedmiotów (zakresów) zaskarżenia nie zostały spełnione wymagania stawiane przez art. 79 ust. 1 Konstytucji.
5.1. Marszałek uznał, że w skardze nie wykazano, że możliwe było naruszenie konstytucyjnych wolności i praw skarżącej, w szczególności
prawa własności, innych praw majątkowych i prawa dziedziczenia (art. 64 ust. 1 Konstytucji), prawa do równej ochrony własności
i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji) oraz zakazu naruszania istoty własności (art. 64 ust. 3 Konstytucji).
Wynika to stąd, że ciężar ekonomiczny wpłat na fundusze promocji spoczywał w istocie na podmiotach, które zbywają na rzecz
płatników (takich jak skarżąca) towary wskazane w art. 3 ust. 2 ustawy o funduszach. To producenci i dostawcy są uznawani
za zobowiązanych do finansowania wpłat płatnika na fundusz promocji zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy o funduszach. Wpłaty dokonuje
wprawdzie płatnik (tj. skarżąca), ale ciężar finansowy tego świadczenia ponosi ostatecznie producent lub dostawca, ponieważ
to od nich skarżąca pobierała środki na wpłatę. Następowało to wprawdzie nie w postaci pobierania wpłat od producentów lub dostawców,
ale w formie dyskonta od ceny sprzedaży określonego rodzaju produktów rolno-spożywczych, jednak związane z tym obciążenia
finansowe nie dotykają sfery majątkowej płatników. Wpłaty na fundusze promocji pomniejszają cenę sprzedaży należną od skarżącej
(płatnika) na rzecz dostawców i producentów, od których skupywała drób żywy. Skarżąca nie poniosła ze swojego majątku żadnych
kosztów na sfinansowanie nienależnych jej zdaniem wpłat na FPMD. Nie może zatem kwestionować charakteru wpłat jako ciężaru
nałożonego na nią niezgodnie z Konstytucją.
5.2. Marszałek stwierdził, że nie doszło do naruszenia konstytucyjnych praw i wolno-ści, gdyż przedmiotem postępowania administracyjnego
w niniejszej sprawie, a następnie postępowania sądowo administracyjnego, toczących się z inicjatywy skarżącej, było stwierdzenie
nadpłaty w zakresie dokonanych już wpłat na FPMD. Przedmiotem tych postępowań nie było pociągnięcie skarżącej do odpowiedzialności
z tytułu należnych, a niepobranych od dostawców lub pobranych od dostawców, a niewpłaconych do ARR wpłat na rzecz FPMD. Nie
zastosowano przepisów ordynacji dotyczących odpowiedzialności majątkowej płatnika za niepobrane lub nieuiszczone należności
podatkowe. Nie zastosowano także przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
5.3. Marszałek podkreślił, że skarga konstytucyjna nie zawiera uzasadnienia zarzutu niezgodności zaskarżonych przepisów z
art. 64 i art. 84 Konstytucji. Skarżąca wskazała jako przedmiot kontroli dwa zespoły przepisów, a w ich ramach zróżnicowane
treściowo normy. W ramach pierwszej grupy podstawowe znaczenie ma przepis przewidujący obowiązek dokonywania wpłat na rzecz
funduszu promocji, a w ramach drugiej grupy – przepis nakładający na płatnika odpowiedzialność majątkową za niepobrane lub
nieuiszczone wpłaty na rzecz ARR. Zdaniem Marszałka Sejmu, nie można wykazać relacji między zarzutami skarżącej a wskazanymi
przez skarżącą przepisami. Co więcej, skarżąca w niewłaściwy sposób sprecyzowała i uzasadniła zarzuty dotyczące merytorycznej
niezgodności kwestionowanych przepisów z art. 64 i art. 84 Konstytucji i w żaden sposób nie powiązała z nimi zarzutów naruszenia
Konstytucji. Nie uzasadniła też zarzutu naruszenia istoty prawa własności (art. 64 ust. 3 Konstytucji).
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. 3 stycznia 2017 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed
Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072; dalej: otpTK). Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 13 grudnia 2016 r. – Przepisy
wprowadzające ustawę o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz ustawę o statusie sędziów Trybunału
Konstytucyjnego (Dz. U. 2074; dalej: przepisy wprowadzające) do postępowań przed Trybunałem wszczętych i niezakończonych przed
dniem wejścia w życie otpTK, stosuje się przepisy tej ustawy. Jednocześnie art. 9 ust. 2 przepisów wprowadzających stanowi,
że „Czynności procesowe dokonane w postępowaniach, o których mowa w ust. 1, pozostają w mocy”.
Z powyższego wynika, że w niniejszej sprawie zastosowanie będzie miała zatem nowa ustawa dotycząca postępowania przed Trybunałem.
2. W skardze konstytucyjnej skarżąca zakwestionowała dwie grupy przepisów:
1) art. 3 ust. 2 pkt 7 w związku z art. 3 ust. 3 pkt 7 lit. a oraz art. 3 ust. 4 i ust. 5 pkt 1 lit. a i b w związku z art.
7 ust. 3 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych (Dz. U. z 2015 r. poz. 2122, ze zm.;
dalej: ustawa o funduszach) jako niezgodne z art. 64 Konstytucji oraz
2) art. 6 ust. 1 pkt 2 lit. a i b oraz art. 6 ust. 2-6 w związku z art. 3 ust. 2 pkt 7, ust. 4 i ust. 5 pkt 1 lit. a-b oraz
art. 7 ust. 3 ustawy o funduszach jako niezgodne z art. 64 ust. 1 i 3 oraz z art. 84 Konstytucji.
3. W dotychczasowym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny uznawał, że na każdym etapie postępowania niezbędne jest kontrolowanie,
czy nie zachodzi któraś z ujemnych przesłanek wydania wyroku, powodujących konieczność umorzenia postępowania (zob. np. postanowienia
TK z: 21 października 2003 r., sygn. SK 41/02, OTK ZU nr 8/A/2003, poz. 89; 6 lipca 2004 r., sygn. SK 47/03, OTK ZU nr 7/A/2004,
poz. 74; 21 marca 2006 r., sygn. SK 58/05, OTK ZU nr 3/A/2006, poz. 35; 24 października 2006 r., sygn. SK 65/05, OTK ZU nr
9/A/2006, poz. 145 oraz wyrok z 13 lipca 2011 r., sygn. K 10/09, OTK ZU nr 6/A/2011, poz. 56). Trybunał konsekwentnie stwierdzał,
że skład rozpoznający sprawę merytorycznie nie jest związany stanowiskiem zajętym uprzednio w zarządzeniu albo postanowieniu
wydanym w toku wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej lub wniosku (zob. postanowienia TK z: 24 października 2006 r.,
sygn. SK 65/05; 30 czerwca 2008 r., sygn. SK 15/07, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 98; 16 czerwca 2009 r., sygn. SK 22/07, OTK ZU
nr 6/A/2009, poz. 97; 2 grudnia 2010 r., sygn. SK 11/10, OTK ZU nr 10/A/2010, poz. 131; 8 lipca 2008 r., sygn. K 40/06, OTK
ZU nr 6/A/2008, poz. 113; 4 lipca 2011 r., sygn. SK 27/10, OTK ZU nr 6/A/2011, poz. 63). Nadanie skardze konstytucyjnej dalszego
biegu nie oznacza bowiem konwalidacji jej wad formalnych. Wydanie przez sędziego odpowiedniego zarządzenia w tej kwestii nie
usuwa zatem braków formalnych czy oczywistej bezzasadności (zob. postanowienia TK z: 20 marca 2002 r., sygn. K 42/01, OTK
ZU nr 2/A/2002, poz. 21; 16 października 2002 r., sygn. K 23/02, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 76 oraz 16 lutego 2011 r., sygn.
SK 40/09, OTK ZU nr 1/A/2011, poz. 6).
Jeśli więc występują wątpliwości co do dopuszczalności skargi, należy przede wszystkim zbadać, czy nie istnieją przeszkody
formalne uniemożliwiające merytoryczne rozpoznanie sprawy.
4. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji: „Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach
określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu
normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach
albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji”. Zatem że skarżący może wnieść skargę, gdy:
1) posiada zdolność skargową, to znaczy, że jest podmiotem konstytucyjnych wolności lub praw;
2) właściwie określi przedmiot zaskarżenia, czyli wskaże ustawę lub inny akt normatywny, na postawie którego sąd lub organ
administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji;
3) wykorzysta wszystkie przysługujące mu w toku instancji sądowej lub administracyjnej środki zaskarżenia wyroku, decyzji
lub innego rozstrzygnięcia wydanego na podstawie kwestionowanego aktu normatywnego i przedstawi „ostateczne orzeczenie”;
4) uprawdopodobni naruszenie przez skarżony przepis określonych konstytucyjnych wolności lub praw.
Skarga musi być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego i należy ją wnieść w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu
ostatecznego rozstrzygnięcia w jego sprawie.
5. Odnosząc powyżej wskazane przesłanki do rozpatrywanej przez Trybunał sprawy, należy stwierdzić, że skarżąca spółka posiada
legitymację do wniesienia skargi konstytucyjnej. Choć nie jest osobą fizyczną, która korzysta z ochrony przewidzianej w rozdziale
II Konstytucji, może być podmiotem praw wynikających z tego rozdziału Konstytucji. Jako wzorce kontroli skarżąca wskazała
w odniesieniu do obu zarzutów art. 64 Konstytucji dotyczący ochrony własności i innych praw majątkowych oraz zasad ograniczenia
własności, a także art. 84 Konstytucji odnoszący się do obowiązku ponoszenia ciężarów i danin publicznych.
Skarga została sporządzona przez profesjonalnego pełnomocnika i wniesiona w ustawowo ustalonym terminie. Skarżąca wykazała
również, że skorzystała z wszystkich środków zaskarżenia w toku postępowania sądowego. Wskazała ostateczne rozstrzygnięcie,
które zostało wydane w jej sprawie.
W skardze zakwestionowała określone przepisy ustawy o funduszach. Zaskarżenie jest szerokie. Sposób argumentacji przedstawionej
przez skarżącą budzi wątpliwość co do tego, czy wszystkie wskazane przez nią przepisy były podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia
w sprawie oraz czy zostało uprawdopodobnione, że te przepisy naruszyły konstytucyjne wolności lub prawa skarżącej.
6. Ostatecznym rozstrzygnięciem, wydanym na podstawie przepisów, które skarżąca uważa za niezgodne z Konstytucją, był wyrok NSA.
Postępowanie przed tym sądem dotyczyło stwierdzenia nadpłaty z tytułu wpłat na Fundusz Promocji Mięsa Drobiowego (FPMD). Podstawą
orzekania był więc art. 72 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r. poz. 201, ze
zm.; dalej: ordynacja podatkowa). Przepis ten stanowi, że za nadpłatę uważa się kwotę nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego
podatku. W celu ustalenia istnienia określonego zobowiązania podatkowego NSA musiał się odnieść do charakteru wpłat na FPMD
oraz stwierdzić, czy świadczenie było nienależne.
Sąd wyjaśnił, że z nadpłatą mamy do czynienia, gdy uiszczone świadczenie w świetle obowiązującego prawa nie powinno było powstać
(świadczenie nienależne) lub też gdy świadczenie zostało uiszczone w kwocie wyższej, niż wynika to z treści obowiązującego
prawa (świadczenie nadpłacone).
Sąd podniósł ponadto, że intencje wnoszącej skargę kasacyjną nie są do końca zrozumiałe, choć należy przyjąć, że: „składając
wniosek o stwierdzenie nadpłaty z tytułu wpłat na fundusz promocji za III kwartał 2009 r. strona zmierzała do wykazania braku
podstaw do naliczania, pobierania i wpłacania wpłat na FPMD, a w szczególności bezpodstawności nałożenia na nią obowiązków
płatniczych z tym związanych”.
NSA stwierdził, że uiszczona przez spółkę wpłata na FPMD jest uregulowana w przepisach ustawy o funduszach. Z art. 3 ust.
3 pkt 7 ustawy o funduszach wynika określony obowiązek dokonania wpłaty określonej wysokości. Wysokość tę reguluje art. 3
ust. 2 pkt 7 ustawy o funduszach.
Wobec tego, oceniając skargę kasacyjną, NSA musiał uwzględnić treść wyżej wskazanych przepisów o funduszach. W sprawie chodziło
bowiem jedynie o to, czy wpłacone świadczenie było należne, czy też nie. NSA nie mógł ocenić instytucji FPMD i zasadności
jej wprowadzenia do systemu prawnego, czego domagała się skarżąca. W związku z tym przepisami, które stanowiły podstawę wydania
rozstrzygnięcia przez NSA, oprócz ordynacji podatkowej, były art. 3 ust. 2 pkt 7 i art. 3 ust. 3 pkt 7 w związku ust. 4 ustawy
o funduszach.
7. Tymczasem skarżąca spółka szerzej określiła w skardze zakres zaskarżenia. Wskazała przepisy ustawy o funduszach, które
służyły NSA do rozstrzygnięcia sprawy, tj.:
a) dotyczący sposobu wyliczenia kwoty wpłaty na fundusz, a mianowicie art. 3 ust. 2 pkt 7 ustawy o funduszach, zgodnie z którym:
„Wpłaty na fundusze promocji, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2-9, są naliczane, w wysokości 0,1% wartości netto, od następujących
rzeczy ruchomych, będących przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług: (…) 7) drób żywy,
(…) – zwanych dalej «towarami»”;
b) dotyczące kształtu zobowiązania do naliczania, pobierania i przekazywania wpłat na FPMD. Są to art. 3 ust. 3 pkt 7 lit.
a ustawy o funduszach, zgodnie z którym: „Do naliczania, pobierania i przekazywania wpłat na Fundusz Promocji Mięsa Drobiowego
są obowiązani przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą w zakresie uboju drobiu”, oraz art. 3 ust. 4 ustawy o funduszach,
zgodnie z którym „Wpłaty na fundusze promocji, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2-9, są naliczane i pobierane od podmiotów,
które zbywają towary na rzecz podmiotów, o których mowa w ust. 3 pkt 1-5, pkt 6 lit. a, pkt 7 oraz pkt 8 lit. a”.
Skarżąca zakwestionowała jednak również przepisy dotyczące formalnych obowiązków związanych z wykonaniem zobowiązania dotyczącego
naliczania i poboru kwot na wpłaty na FPMD określonych w poniższych przepisach:
a) art. 3 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy o funduszach, zgodnie z którym „Podmioty, o których mowa w ust. 3 pkt 1-5, pkt 6 lit.
a, pkt 7 oraz pkt 8 lit. a, naliczają i pobierają od podmiotów, które zbywają na ich rzecz towary, wpłaty na fundusze promocji
z należności za te towary na podstawie faktur, nie później niż w terminie 14 dni od dnia ich wystawienia”;
b) art. 3 ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o funduszach, zgodnie z którym „Podmioty, o których mowa w ust. 3 pkt 1-5, pkt 6 lit.
a, pkt 7 oraz pkt 8 lit. a, potwierdzają, w formie pisemnego oświadczenia, naliczenie i pobranie wpłat na fundusze promocji,
które zawiera w szczególności:
– nazwę, siedzibę i adres albo imię, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres podmiotu obowiązanego do wpłat na dany fundusz
promocji oraz podmiotu, od którego naliczono i pobrano tę wpłatę,
– określenie wartości i rodzaju towaru, stanowiącego podstawę wpłaty,
– kwotę pobraną z tytułu wpłaty na dany fundusz promocji od zbytego towaru”;
c) art. 6 ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy o funduszach, zgodnie z którym „Podmioty określone w art. 3 ust. 3 składają Prezesowi
Agencji deklaracje, w których wykazują wysokość zobowiązania na rzecz danego funduszu promocji, z wyszczególnieniem odrębnie
kwoty naliczonej i kwoty pobranej, za okresy kwartalne, w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym kwartale”;
d) art. 6 ust. 1 pkt 2 lit. b ustawy o funduszach, zgodnie z którym „Podmioty określone w art. 3 ust. 3, bez wezwania Prezesa
Agencji, obliczają kwotę należną z tytułu naliczenia wpłaty na rzecz danego funduszu promocji za okresy kwartalne i przekazują
tę kwotę w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po danym kwartale”;
e) art. 6 ust. 2 ustawy o funduszach, zgodnie z którym „Deklaracje, o których mowa w ust. 1 pkt 2 lit. a, są składane na formularzach
opracowanych i udostępnionych przez Agencję i zawierają w szczególności:
1) nazwę, siedzibę i adres albo imię, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres podmiotu naliczającego, pobierającego i przekazującego
wpłaty na dany fundusz promocji oraz numer rejestracyjny w centralnym rejestrze przedsiębiorców, o którym mowa w art. 22 ust.
1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 633,
ze zm.);
2) określenie ilości lub wartości towaru, stanowiących podstawę wpłaty;
3) kwotę należną z tytułu wpłaty na dany fundusz promocji za określony kwartał”;
f) art. 6 ust. 3 ustawy o funduszach, zgodnie z którym „Jeżeli wysokość zobowiązania za dany kwartał nie przekracza pięciokrotnie
wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zobowiązanie to zalicza się na poczet zobowiązania
za kolejny kwartał. Przepis ust. 1 pkt 2 stosuje się odpowiednio”;
g) art. 6 ust. 3a ustawy o funduszach, zgodnie z którym „W przypadku, o którym mowa w ust. 3, deklaracje określone w ust.
1 pkt 2 lit. a składa się, jeżeli suma zobowiązań na rzecz danego funduszu promocji za dany kwartał i kolejne kwartały przekracza
pięciokrotnie wysokość kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji”.
Skarżąca wniosła ponadto o zbadanie przepisów dotyczących wyłączenia środków finansowych funduszy promocji z przepisów o finansach
publicznych przy jednoczesnym zobowiązaniu do odpowiedniego stosowania przepisów ordynacji podatkowej oraz przepisów o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji. Chodzi tu o:
a) art. 6 ust. 4 ustawy o funduszach, zgodnie z którym „Do wpłat i podmiotów, o których mowa w art. 3, stosuje się odpowiednio
przepisy działu III i VI ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613, z późn. zm.),
chyba że ustawa stanowi inaczej”;
b) art. 6 ust. 5 ustawy o funduszach, który stanowi, że „Uprawnienia organów podatkowych określone w ustawie, o której mowa
w ust. 4, przysługują:
1) Prezesowi Agencji jako organowi pierwszej instancji;
2) ministrowi właściwemu do spraw rynków rolnych jako organowi odwoławczemu od decyzji Prezesa Agencji”;
c) art. 6 ust. 6 ustawy o funduszach, zgodnie z którym „Do egzekucji należności przypadających na rzecz danego funduszu promocji
od podmiotów, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3, stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji” oraz
d) art. 7 ust. 3 ustawy o funduszach, że „Środki finansowe funduszy promocji nie są środkami publicznymi w rozumieniu przepisów
o finansach publicznych”.
8. Trybunał Konstytucyjny uznał, że głównym problemem podnoszonym przez skarżącą jest wyłączenie środków FPMD określonych
w art. 7 ust. 3 ustawy o funduszach spod definicji „środków publicznych” w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 2009 r. o
finansach publicznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1870, ze zm.), z jednoczesnym obowiązkiem egzekucji wpłat na FPMD w taki sposób,
jakby to była danina publiczna.
Zdaniem skarżącej, ustawodawca przekroczył granice dopuszczalnej ingerencji w pra-wo własności i inne prawa majątkowe poprzez
nałożenie władztwa daninowego na środki niepubliczne. Obciążenie ustanowione w ustawie jest nadmierne. Ponadto skarżąca zarzuciła
kwestionowanej regulacji naruszenie jej prawa własności w związku z ustanawiającym zasadę powszechności ponoszenia ciężarów
publicznych art. 84 Konstytucji, poprzez nałożenie na nią osobistej odpowiedzialności całym majątkiem za realizowanie obowiązków
określonych w art. 3 ust. 3 pkt 7 lit. a oraz ust. 5 pkt 1 lit. a i b ustawy o funduszach.
9. Trybunał porównał podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego w sprawie skarżącej z przepisami stanowiącymi przedmiot
zaskarżenia i stwierdził, że nie występuje w tym zakresie tożsamość wymagana przez art. 79 ust. 1 Konstytucji.
Trybunał zwrócił uwagę, że w dwóch punktach petitum skargi spółka wskazała dwa zespoły przepisów o różnej treści. W ramach pierwszej grupy skarżonych przepisów (art. 3 ust. 2
pkt 7 w związku z art. 3 ust. 3 pkt 7 lit. a oraz art. 3 ust. 4 i ust. 5 pkt 1 lit. a i b w związku z art. 7 ust. 3 ustawy
o funduszach) istotą zarzutu jest przepis przewidujący obowiązek dokonywania wpłat na rzecz funduszy promocji, podczas gdy
te, w ocenie skarżącej, nie są środkami publicznymi i powinny być dobrowolne.
W wypadku grupy drugiej (art. 6 ust. 1 pkt 2 lit. a i b oraz art. 6 ust. 2-6 w związku z art. 3 ust. 2 pkt 7, ust. 4 i ust.
5 pkt 1 lit. a i b oraz art. 7 ust. 3 ustawy o funduszach) argumentacja skarżącej skupia się na przepisie nakładającym na
płatnika odpowiedzialność majątkową za niepobrane lub nieuiszczone na rzecz Agencji Rynku Rolnego (dalej: ARR) wpłaty z tego
tytułu.
10. Przepisy wymienione w punkcie pierwszym petitum skargi określają zasady naliczania wpłat na fundusze promocji. Określają, które podmioty są zobowiązane do naliczania, pobierania,
przekazywania tych wpłat. Wskazują też, od jakich podmiotów wpłaty są naliczane i pobierane. Zgodnie z ustawą o funduszach,
skarżąca jest podmiotem zobowiązanym do naliczania, pobierania i przekazywania wpłat na FPMD. Kwoty przeznaczone na wpłaty
są naliczane i pobierane z należności przysługujących dostawcom żywego drobiu. Skarżąca zobowiązana jest pomniejszyć zapłatę
za sprzedany jej drób żywy o kwotę w wysokości 0,1% wartości netto i przekazać ją na FPMD.
10.1. Skarżąca nie wskazała, jaki związek z ostatecznym rozstrzygnięciem jej sprawy oraz jej konstytucyjnymi wolnościami i
prawami mają przepisy dotyczące: 1) obowiązku sporządzania pisemnego oświadczenia dotyczącego naliczenia i pobrania wpłat
na fundusze promocji (art. 3 ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o funduszach) oraz 2) charakteru prawnego środków finansowych funduszy
promocji (art. 7 ust. 3 ustawy o funduszach). Przepisy te nie były również przedmiotem ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie
skarżącej dotyczącego wniosku o stwierdzenie nadpłaty poprzez nienależnie pobrane świadczenie. Wobec tego, wskazane wyżej
przepisy nie są właściwym przedmiotem kontroli w sprawie i postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym ich dotyczące powinno
zostać umorzone.
10.2. Naczelny Sąd Administracyjny, wydając ostateczne rozstrzygnięcie w sprawie skarżącej, zastosował art. 3 ust. 2 pkt 7
i art. 3 ust. 3 pkt 7 w związku z art. 3 ust. 4 ustawy o funduszach. Służyło to ustaleniu istnienia danego obowiązania oraz
jego wysokości.
Zdaniem Trybunału, skarżąca nie uprawdopodobniła i nie uzasadniła, że wyżej wskazane przepisy naruszyły jej konstytucyjne
prawo własności i inne prawa majątkowe.
Należy wskazać, że ciężar wpłat na FPMD ponoszą podmioty, które zbywają drób na rzecz przedsiębiorców prowadzących działalność
gospodarczą w zakresie uboju drobiu albo na rzecz przedsiębiorców będących podatnikami podatku od towarów i usług w rozumieniu
ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r. poz. 710, ze zm.), którzy prowadzą działalność
gospodarczą w zakresie wywozu poza terytorium RP żywego drobiu. Kwoty są potrącane w formie dyskonta od ceny sprzedaży określnego
rodzaju produktów rolno-spożywczych. Obciążenia finansowe dotyczące omawianej konstrukcji nie dotykają zatem sfery majątkowej
płatników, takich, jakim jest skarżąca.
Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że kwestionowane w pierwszym punkcie petitum skargi konstytucyjnej przepisy (art. 3 ust. 2 pkt 7 w związku z art. 3 ust. 3 pkt 7 oraz art. 3 ust. 4 ustawy o funduszach)
mają wpływ na prawa majątkowe sprzedawców drobiu żywego, gdyż prowadzą do pomniejszenia uzyskiwanej przez nich zapłaty. Okoliczność
ta, podobnie jak podnoszony przez skarżącą brak jednoznacznego określenia charakteru środków finansowych wpłacanych na FPMD,
nie mają jednak znaczenia dla rozstrzygnięcia przedstawionego przez nią problemu konstytucyjnego.
Skarżąca nie powiązała zarzutów naruszenia art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji (ochrona własności i innych praw majątkowych) z
przepisami odnoszącymi się do przedmiotu i podstawy naliczania wpłat na rzecz funduszy promocji (art. 3 ust. 2 pkt 7 ustawy
o fundu-szach) oraz podmiotów zobowiązanych do ponoszenia obciążeń z tego tytułu. Nie uzasadniła również zarzutu naruszenia
istoty prawa własności, wynikającego z art. 64 ust. 3 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny przypomniał, że zgodnie z art. 53 ust. 1 pkt 3 otpTK, skarga konstytucyjna zawiera uzasadnienie zarzutu
niezgodności kwestionowanego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ze wskazaną konstytucyjną wolnością lub prawem
skarżącego, z powołaniem argumentów lub dowodów na jego poparcie. Wobec tego we wskazanym wyżej zakresie skarga nie zawiera
uzasadnienia zarzutu niezgodności zaskarżonych przepisów z art. 64 Konstytucji i tym samym uchybia wymogom formalnym przewidzianym
w przepisach prawnych. To stanowi podstawę umorzenia postępowania w zakresie badania zarzutu określonego w punkcie 1 petitum skargi.
10.3. Ze względu na powyżej wskazane argumenty Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że wydanie wyroku w odniesieniu do zarzutu niezgodności
z Konstytucją art. 3 ust. 2 pkt 7 w związku z art. 3 ust. 3 pkt 7 lit. a oraz art. 3 ust. 4 i ust. 5 pkt 1 lit. a i b w związku
z art. 7 ust. 3 ustawy o funduszach jest niedopuszczalne.
11. Drugi zarzut skarżącej został określony w punkcie 2 petitum skargi konstytucyjnej i dotyczy zgodności z Konstytucją art. 6 ust. 1 pkt 2 lit. a i b oraz art. 6 ust. 2-6 w związku z art.
3 ust. 2 pkt 7, ust. 4 i ust. 5 pkt 1 lit. a i b oraz art. 7 ust. 3 ustawy o funduszach. Wskazane przepisy odnoszą się do
nałożenia przez ustawę na przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w zakresie uboju drobiu obowiązku naliczania,
pobierania i przekazywania wpłat na FPMD. Przez odwołanie się do odpowiedniego stosowania wobec tych przedsiębiorców przepisów
działu III i VI ordynacji podatkowej ustawa o funduszach sytuuje ich w roli płatnika w rozumieniu przepisów ordynacji podatkowej.
Znaczy to, że płatnik, który nie wykonał nałożonych na niego obowiązków, odpowiada całym swoim majątkiem za podatek niepobrany
lub podatek pobrany, a niewpłacony (art. 30 § 1 i 3 ordynacji podatkowej).
Trybunał zauważył, że na podstawie art. 6 ust. 4 w związku z art. 3 ust. 3 pkt 7 lit. a ustawy o funduszach na skarżącej ciąży
odpowiedzialność całym majątkiem za naliczenie, pobranie i przekazanie wpłat na FPMD należnych od podmiotów, które zbywają
jej żywy drób. Art. 6 ust. 1 pkt 2 lit. a i b oraz art. 6 ust. 2-6 ustawy o funduszach nie były jednak przedmiotem ostatecznego
rozstrzygnięcia w sprawie skarżącej w wydanym przez NSA wyroku oddalającym skargę kasacyjną na odmowę stwierdzenia nadpłaty.
To znaczy, że kwestia odpowiedzialności za niewypełnienie ustawowych obowiązków związanych z wpłatą określonej kwoty na FPMD
nie była przedmiotem postępowania toczącego się w związku z wnioskiem skarżącej przed organami administracji i zakończonego
wyrokiem NSA.
Trybunał uznał, że skarżąca podniosła zarzut wobec wskazanych w punkcie 2 petitum skargi przepisów w sposób abstrakcyjny, oderwany od sprawy dotyczącej stwierdzenia nadpłaty z tytułu wpłat na FPMD. Ostateczne
rozstrzygnięcie NSA nie odnosiło się do żadnej z sytuacji określonych w art. 6 ust. 4 lub 6 ustawy o funduszach, które uzasadniałyby
odpowiednie stosowanie przepisów ordynacji podatkowej lub przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i następstwem
zastosowania których byłoby obciążenie skarżącej odpowiedzialnością majątkową z tytułu wpłat należnych na FPMD. Przedmiotem
postępowania był zwrot wpłat naliczonych i pobranych od sprzedawców żywego drobiu na podstawie art. 3 ust. 4 ustawy o funduszach.
Środki te nie pochodziły z mienia skarżącej. Postępowanie w sądzie administracyjnym w sprawie skarżącej nie było związane
z odpowiedzialnością z tytułu należnych, a niepobranych lub niewpłaconych do ARR wpłat na rzecz FPMD.
Jeżeli zatem kwestia ponoszenia przez skarżącą odpowiedzialności majątkowej z tytułu niewywiązania się z obowiązków płatnika
wpłat na FPMD nie była przedmiotem zainicjowanego przez nią postępowania przed organami administracji i ostatecznego rozstrzygnięcia
NSA, postępowanie w odniesieniu do zarzutów podniesionych w punkcie drugim petitum skargi należało umorzyć.
12. Podsumowując, Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.
W wypadku zarzutów określonych w punkcie pierwszym petitum skargi konstytucyjnej umorzenie zostało oparte na braku uprawdopodobnienia przez skarżącą wskazanych przez nią konstytucyjnych
wolności i praw oraz na stwierdzeniu, że w odniesieniu do art. 3 ust. 5 i art. 7 ust. 3 ustawy o funduszach nie były przedmiotem
ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie (tj. wyroku NSA).
W zakresie dotyczącym przepisów zakwestionowanych w punkcie drugim petitum skargi podstawą umorzenia było to, że art. 6 ust. 1 pkt 2 lit. a i b oraz art. 6 ust. 2-6 ustawy o funduszach nie były przedmiotem
postępowania przed NSA, którego wyrok został wskazany jako ostateczne rozstrzygnięcie w sprawie.
Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.