W dniu 9 października 2015 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął wniosek Rady Gminy Kobylnica (dalej: Rada Gminy) o zbadanie zgodności: po pierwsze, art. 1, art. 2 oraz art. 1 w zw. z art. 2 w zw. z art. 3 ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz ustawy o strażach gminnych (Dz. U. poz. 1335; dalej: ustawa zmieniająca) z Preambułą, art. 5, art. 15 ust. 1, art. 16 ust. 2, art. 165 ust. 1 zdanie drugie i art. 167 ust. 1 i 4 Konstytucji; po drugie, art. 1 w zw. z art. 2 w zw. z art. 3 ustawy zmieniającej w zw. z art. 20d ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 460, ze zm.; dalej: ustawa o drogach publicznych) z zasadą przyzwoitej legislacji wywodzoną z art. 2 Konstytucji; po trzecie, art. 1 w zw. z art. 2 w zw. z art. 3 ustawy zmieniającej z nakazem zachowania odpowiedniej vacatio legis i zasadą ochrony interesów w toku wywodzonymi z art. 2 Konstytucji. Trybunał pogrupował i uporządkował wskazane przez wnioskodawcę przepisy. W petitum wniosku Rada Gminy kwestionuje bowiem oddzielnie wszystkie punkty art. 1 (pkt 1lit. a-c, pkt 2, pkt 3) ustawy zmieniającej i stawia wobec nich te same zarzuty. Ponadto wnioskodawca przypisuje wspólne wzorce kontroli poszczególnym grupom przepisów, tj. art. 1, art. 2 oraz art. 1 w zw. z art. 2 w zw. z art. 3 ustawy zmieniającej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Na podstawie art. 77 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek przedstawiony przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podlega wstępnemu rozpoznaniu. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie trzech sędziów bada, czy złożony wniosek odpowiada określonym przez prawo wymaganiom formalnym. Na tym etapie postępowania Trybunał odmawia nadania dalszego biegu wnioskowi, jeżeli: wniosek pochodzi od nieuprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji), braki formalne, wskazane w zarządzeniu sędziego, nie zostały usunięte w terminie (art. 77 ust. 3 pkt 1 ustawy o TK), wniosek został cofnięty lub jest oczywiście bezzasadny (art. 77 ust. 3 pkt 2 i 3 ustawy o TK). Odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu uzasadniają również zbędność lub niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 77 ust. 3 pkt 4 ustawy o TK) oraz utrata mocy obowiązującej zakwestionowanego aktu normatywnego (art. 77 ust. 3 pkt 5 ustawy o TK). Tym samym wstępne rozpoznanie wniosku umożliwia – już w początkowej fazie postępowania – wyeliminowanie spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozstrzygania.

2. W rozpatrywanej sprawie z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego wystąpiła Rada Gminy Kobylnica. Wnioskodawca – stosownie do art. 62 ust. 2 pkt 1 ustawy o TK – dołączył do wniosku uchwałę nr XVIII/119/2015 r. z dnia 24 września 2015 r.

Trybunał ustalił, że uchwała Rady Gminy została podjęta przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego (art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji) i wyraża wolę wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Ponadto uchwała określa przedmiot i wzorce kontroli (§ 1), które są tożsame z zakresem zaskarżenia wyznaczonym w złożonym wniosku. Uchwała wskazuje także pełnomocników do sporządzenia i złożenia wniosku oraz reprezentowania Rady Gminy w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym (§ 2).

W związku z powyższym Trybunał stwierdza, że wniosek o zbadanie konstytucyjności zakwestionowanych przepisów ustawy zmieniającej pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji).

3. Trybunał przypomina, że zgodnie z art. 191 ust. 2 Konstytucji organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego są uprawnione do inicjowania abstrakcyjnej kontroli norm, jeżeli kwestionowany przez nie akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania. Co istotne, art. 62 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK wymaga, aby wnioskodawca, powołując przepis prawa lub statutu, uzasadnił to, że kwestionowana ustawa dotyczy spraw objętych jego zakresem działania.

3.1. Wykonując powyższy przepis ustawy o TK, Rada Gminy wskazała art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1383; dalej: ustawa o strażach gminnych), który stanowi, że „do ochrony porządku publicznego na terenie gminy może być utworzona samorządowa umundurowana formacja – straż gminna” oraz art. 2 ust. 1 tej ustawy, zgodnie z którym „straż gminną może utworzyć rada gminy”. Przywołała także art. 6 ust. 1 tej ustawy – „straż jest jednostką organizacyjną gminy. Rada gminy może postanowić o umiejscowieniu straży w strukturze urzędu gminy. W takim przypadku szczegółową strukturę organizacyjną straży określa regulamin straży nadawany przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta)”.

3.2. Wnioskodawca kwestionuje, po pierwsze, zgodność z Preambułą, art. 5, art. 15 ust. 1, art. 16 ust. 2, art. 165 ust. 1 zdanie drugie i art. 167 ust. 1 i 4 Konstytucji art. 1, art. 2 oraz art. 1 w zw. z art. 2 w zw. z art. 3 ustawy zmieniającej. Po drugie, kwestionuje zgodność z art. 2 Konstytucji art. 1 w zw. z art. 2 w zw. z art. 3 ustawy zmieniającej w zw. z art. 20d ust. 1 ustawy o drogach publicznych. Po trzecie, zgodność z art. 2 Konstytucji art. 1 w zw. z art. 2 w zw. z art. 3 ustawy zmieniającej.

W myśl art. 1 zaskarżonej ustawy wprowadza się zmiany względem art. 129b, art. 129g i 129h ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1137, ze zm.; dalej: prawo o ruchu drogowym). W wyniku nowelizacji tych przepisów straż gminna (miejska) została pozbawiona uprawnień w zakresie kontroli ruchu drogowego przy pomocy urządzeń rejestrujących na rzecz Inspekcji Transportu Drogowego. Zakwestionowany art. 2 ustawy zmieniającej nadał nowe brzmienie art. 9a ust. 1 pkt 2 ustawy o strażach gminnych, który rozstrzyga o tym, że straż gminna prowadzi ewidencję wyposażenia, w tym środków przymusu bezpośredniego, broni palnej, środków technicznych służących do obserwowania i rejestrowania obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, pojazdów, a tym samym przepis ten wyłącza z ewidencjonowania „urządzenia samoczynnie ujawniające i rejestrujące naruszenie przepisów ruchu drogowego”, które wchodziły przed zmianą ustawy w skład wyposażenia straży gminnych. Przepis końcowy tej ustawy (art. 3) stanowi, że „ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2016 r.”. Wnioskodawca jako przedmiot kontroli wskazuje ponadto art. 20d ust. 1 ustawy o drogach publicznych, w myśl którego dochody uzyskane z grzywien nałożonych za naruszenia przepisów ruchu drogowego ujawnione za pomocą urządzeń rejestrujących, jednostki samorządu terytorialnego przeznaczają w całości na finansowanie: zadań inwestycyjnych, modernizacyjnych lub remontowych związanych z siecią drogową; utrzymania i funkcjonowania infrastruktury oraz urządzeń drogowych, w tym na budowę, przebudowę, remont, utrzymanie i ochronę dróg oraz drogowych obiektów inżynierskich; poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego, w tym popularyzację przepisów ruchu drogowego, działalność edukacyjną oraz współpracę w tym zakresie z właściwymi organizacjami społecznymi i instytucjami pozarządowymi.

Wnioskodawca przekonuje, że „straże gminne stanowią niejako »przedłużenie« gminy, z punktu widzenia prawa cywilnego i administracyjnego stanowiąc jedność z tymi podstawowymi jednostkami samorządu terytorialnego. Tymczasem w myśl zaskarżonych postanowień ustawy straże gminne tracą dotychczasowe kompetencje do posługiwania się urządzeniami rejestrującymi (…)”. Dowodzi także, że „w konsekwencji, ingerując w sferę władztwa straży gminnych, przedmiotowa ustawa automatycznie wpływa na sferę uprawnień samych gmin, w tym Gminy Kobylnica”.

3.3. Trybunał przypomina, że do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w szczególności zaś zadania własne obejmują sprawy porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli (art. 7 ust. 1 pkt 14 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz. U. z 2015 r. poz. 1515). W myśl wskazanych przez wnioskodawcę przepisów ustawy o strażach gminnych do ochrony porządku publicznego rada gminy tworzy straż gminną. Kwestionowana przez wnioskodawcę norma, która pozbawia straż gminną uprawnień do używania urządzeń rejestrujących w zakresie kontroli ruchu drogowego, dotyczy zatem uprawnień gminy związanych z zapewnieniem porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli. Przede wszystkim jednak należy podkreślić, że dochody uzyskane z grzywien nałożonych przez straż gminną za naruszenia przepisów ruchu drogowego, ujawnione za pomocą urządzeń rejestrujących, jednostki samorządu terytorialnego przeznaczają w całości na finansowanie celów wskazanych w ustawie o drogach publicznych. Zakwestionowane przepisy oddziałują zatem w sposób bezpośredni na wysokość dochodów warunkujących sposób wykonywania przez gminę zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa na drogach gminnych.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że Rada Gminy wykazała, iż kwestionowane przepisy dotyczą spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy (art. 191 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji w zw. z art. 62 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

4. Trybunał ustalił, że wnioskodawca prawidłowo określił przedmiot kontroli oraz wzorce kontroli, a także uzasadnił sformułowane we wniosku zarzuty (art. 61 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o TK).

5. W tym stanie rzeczy Trybunał stwierdza, że skoro złożony wniosek spełnia wymagania przewidziane w ustawie o TK, a nie zachodzą okoliczności określone w art. 77 ust. 3 ustawy o TK, to – na podstawie art. 77 ust. 5 tej ustawy – należało postanowić jak w sentencji.