1. Zgodnie z art. 14a ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury (Dz. U. z 2011 r. Nr 109, poz. 639; dalej: ustawa o pracownikach sądów), podwyższenie wynagrodzeń urzędników i innych pracowników sądów następuje w terminach i na zasadach określonych dla pracowników państwowej sfery budżetowej nieobjętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń. Zasady te reguluje ustawa z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 79, poz. 431, ze zm.; dalej: ustawa o wynagrodzeniach). W myśl art. 4 ust. 2 ustawy o wynagrodzeniach, wynagrodzenia osób nieobjętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń (w tym m.in. pracowników sądów) waloryzowane są średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń.

Średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w danym roku jest ustalany w ustawie budżetowej (por. art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy o wynagrodzeniach). W latach 2011-2013 wskaźnik ten wynosił 100%, co w istocie oznaczało „zamrożenie” w tym okresie wynagrodzeń pracowników sądów na poziomie z 2010 r. (por. art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r. – Ustawa budżetowa na rok 2011, Dz. U. Nr 29, poz. 150; dalej: ustawa budżetowa na 2011 r.; art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 2 marca 2012 r. – Ustawa budżetowa na rok 2012; Dz. U. poz. 273; dalej: ustawa budżetowa na 2012 r. oraz art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 25 stycznia 2013 r. – Ustawa budżetowa na rok 2013, Dz. U. poz. 169; dalej: ustawa budżetowa na 2013 r.).

1.1. Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku, VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (dalej: pytający sąd, SR w Gdańsku) w postanowieniach z 24 kwietnia, 27 kwietnia (dwa postanowienia) i 29 kwietnia (trzy postanowienia) 2015 r. (dalej odpowiednio: pierwsze, drugie, trzecie, czwarte, piąte i szóste pytanie prawne) zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem, czy art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na 2011 r., art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na 2012 r. oraz art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na 2013 r. (przepis zaskarżony we wszystkich pytaniach prawnych z wyjątkiem szóstego; dalej łącznie: przepisy ustaw budżetowych) w zakresie, w jakim pozbawiają pracowników prawa do wypłaty waloryzowanego wynagrodzenia za pracę (odpowiednio) w latach 2011, 2012 i 2013 (pierwsze, drugie, trzecie, czwarte i piąte pytanie prawne) lub w latach 2011 i 2012 (szóste pytanie prawne) według norm określonych w art. 4 ust. 2 i art. 6 ust. 2 ustawy o wynagrodzeniach w związku z art. 14a ustawy o pracownikach sądów, są zgodne z art. 2 (zasadą ochrony praw nabytych oraz zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa prawa i stanowionego przez nie prawa) oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji (zasadą ochrony własności).

1.2. Zarządzeniami Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 13 maja 2015 r. pytania prawne zostały połączone do wspólnego rozpoznania.

1.3. Sąd Rejonowy w Gdańsku zwrócił się z pytaniami prawnymi w związku ze sprawami z powództwa łącznie dwudziestu dwóch pracowników sądów (zatrudnionych na stanowiskach: woźnego sądowego, robotnika gospodarczego, rzemieślnika, głównego księgowego, starszego inspektora, sekretarza sądowego, starszego sekretarza sądowego, sprzątaczki, starszego protokolanta) przeciwko Sądowi Rejonowemu Gdańsk-Północ w Gdańsku (pierwsze i piąte pytanie prawne), Sądowi Okręgowemu w Gdańsku (drugie, trzecie i czwarte pytanie prawne) i Sądowi Rejonowemu Gdańsk-Południe w Gdańsku (szóste pytanie prawne).

Powodowie w sprawach zawisłych przed sądem pytającym domagają się zasądzenia od 85 zł do 11 tys. zł tytułem wyrównania wynagrodzenia za lata 2011-2013 (pierwsze pytanie prawne). Ich zdaniem, aby zneutralizować spadek siły nabywczej pieniądza, świadczenia te w każdym roku powinny być zwiększane o wskaźnik inflacji za rok poprzedni.

1.4. Jak podkreślił pytający sąd, z art. 14a ustawy o pracownikach sądów oraz art. 4 ust. 2 i art. 6 ustawy o wynagrodzeniach wynika zasada stałego, okresowego (corocznego) waloryzowania wynagrodzeń pracowników sądów w razie zmiany siły nabywczej pieniądza. Podwyższanie należnych im świadczeń nie zostało więc pozostawione do swobodnego uznania dysponentów środków budżetowych, lecz jest obowiązkiem właściwych organów państwa. Zdaniem pytającego sądu przesłanki do zastosowania waloryzacji na poziomie wskaźnika inflacji za rok poprzedni ziściły się, a pracownikowi sądowemu w momencie rozpoczęcia kolejnego roku pracy przysługuje prawo do uzyskania wynagrodzenia zgodnie z powyższymi zasadami. Gwarantowany powinien być odpowiedni wzrost wynagrodzenia tych osób, a nie tylko utrzymanie go w dotychczasowej wysokości (art. 2 pkt 4 ustawy o wynagrodzeniach nieprzypadkowo posługuje się pojęciem wskaźnika „wzrostu” wynagrodzeń, które zakłada progresywność tych świadczeń). Pytający sąd zastrzegł, że waloryzacji nie należy utożsamiać z podwyżką, bowiem nie służy ona podwyższeniu realnej wysokości wynagrodzenia, lecz zachowania stałej wartości ekonomicznej przyznanych świadczeń pieniężnych.

W kontekście zasady ochrony praw słusznie nabytych (art. 2 Konstytucji), pytający sąd zauważył, że regulacje ustaw budżetowych niwelowały prawnie uzasadnione oczekiwania pracowników sądów co do stosownego wzrostu ich wynagrodzeń w kolejnym roku. Przepis art. 4 ustawy o wynagrodzeniach przewiduje ekspektatywę nabycia prawa do waloryzacji. W latach 2011-2013 zaktualizowała się zasadnicza przesłanka powstania tej ekspektatywy w postaci zmiany siły nabywczej pieniądza (inflacji). Zdaniem pytającego sądu mamy w tym wypadku do czynienia nie z ekspektatywą, ale z prawem nabytym

Pytający sąd wskazał na przyjmowanie przez ustawodawcę kolejnych regulacji, zawartych w ustawach budżetowych, ograniczających słuszne oczekiwania pracowników sądowych do stosownego wzrostu ich wynagrodzeń w kolejnym roku. Mają one pozostawać w sprzeczności z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez niego prawa (art. 2 Konstytucji). Ponadto istnieje obawa, że praktyka braku waloryzacji wynagrodzeń nie będzie miała charakteru incydentalnego, a stanie się normą, pozwalającą na pewne oszczędności kosztem określonej grupy pracowników sfery budżetowej.

W opinii pytającego sądu, na tle art. 64 Konstytucji, ochrona praw majątkowych (w tym prawo pracowników do wynagrodzenia) „polega nie tylko na zapobieganiu i eliminowaniu działań faktycznych uniemożliwiających uprawnionym korzystanie z przysługujących im praw, lecz także na takim ukształtowaniu ich treści, które ograniczałoby niebezpieczeństwo jednostronnego niweczenia ich ekonomicznej istoty”. Tymczasem wynagrodzenie powodów nie zostało w latach 2011-2013 zwaloryzowane o średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń, pomimo inflacji.

1.5. W końcowej części uzasadnienia pytań prawnych SR w Gdańsku uzasadnił spełnienie przesłanki dopuszczalności pytań prawnych.

Zdaniem pytającego sądu nie dostrzeżono możliwości takiej wykładni kwestionowanych przepisów, która pozwalałaby na wyinterpretowanie z nich normy zgodnej z Konstytucją. Treść tych przepisów jest jednoznaczna, tak jak i wynikające z nich normy prawne, a ich sprzeczność ze wskazanymi w pytaniach prawnych wzorcami konstytucyjnymi jest oczywista.

Mimo utraty mocy obowiązującej zakwestionowanych przepisów, zbadanie ich konstytucyjności jest konieczne, gdyż zmierza do ochrony konstytucyjnych wolności i praw powodów. Od odpowiedzi na pytania prawne w sprawie zgodności z Konstytucją zaskarżonych przepisów zależy rozstrzygnięcie spraw rozpatrywanych przez ten sąd. „W sytuacji stwierdzenia niekonstytucyjności przepisów wskazanych w treści pytania, możliwym będzie zastosowanie analogii legis w zakresie instytucji waloryzacji przewidzianej w art. 3581 § 3 k.c.” natomiast „uznanie, iż przepisy będące przedmiotem pytania prawnego nie są sprzeczne z ustawą zasadniczą, skutkować […] będzie oddaleniem powództwa w całości”.

2. W piśmie z 3 lipca 2015 r. stanowisko zajął Prokurator Generalny. Wniósł on o umorzenie postępowania z uwagi na niedopuszczalność wydania wyroku.

Zdaniem Prokuratora Generalnego w niniejszej sprawie nie jest spełniona przesłanka funkcjonalna pytania prawnego. Wbrew poglądowi pytającego sądu, w zawisłych przed nim sprawach, w razie orzeczenia przez Trybunał o niekonstytucyjności zakwestionowanych przepisów ustaw budżetowych, nie będzie mógł zostać zastosowany mechanizm waloryzacji sądowej, o którym mowa w art. 3581 § 3 k.c. Przepis ten – w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego – znajduje zastosowanie tylko wówczas, gdy świadczenie nie zostało spełnione. Odwołując się do wcześniejszych orzeczeń Trybunału dotyczących tożsamego problemu konstytucyjnego, to jest braku waloryzacji wynagrodzeń pracowników sfery budżetowej, Prokurator Generalny zwrócił uwagę, że skoro wskutek ewentualnego stwierdzenia niekonstytucyjności przepisów nie będzie możliwe odmienne rozstrzygnięcie spraw, to nie jest spełniona przesłanka funkcjonalna, a postępowanie podlega umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 193 Konstytucji „Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem”. Powyższe unormowanie znajdowało odzwierciedlenie i rozwinięcie w art. 3 i art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK z 1997 r.). Obecnie wymagania formalne odnoszące się do pytania prawnego precyzuje art. 63 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064; dalej: ustawa o TK), obowiązującej od 30 sierpnia 2015 r. Stanowi on w zasadzie powtórzenie dotychczasowych rozwiązań.

Zgodnie z art. 134 pkt 3 ustawy o TK, w sprawach wszczętych i niezakończonych przed wejściem w życie ustawy, w postępowaniu przed Trybunałem stosuje się przepisy dotychczasowe, jeżeli zachodzą przesłanki umorzenia postępowania. Mając na uwadze treść tego przepisu ustawy o TK, regulującego kwestie intertemporalne, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że do oceny spełnienia przesłanek pytania prawnego wniesionego do Trybunału przed 30 sierpnia 2015 r., mają zastosowanie przepisy obowiązujące w chwili wszczęcia postępowania przed Trybunałem, to jest ustawy o TK z 1997 r.

Trybunał Konstytucyjny w swoim orzecznictwie wielokrotnie objaśniał znaczenie tych przesłanek dla postępowania przed sądem konstytucyjnym (zob. zamiast wielu postanowienie TK z 11 lutego 2015 r., sygn. P 44/13, OTK ZU nr 2/A/2015, poz. 21, cz. II, pkt 1 i przywołane tam orzecznictwo). Ze wskazanych wyżej przepisów Konstytucji i ustawy o TK z 1997 r. wynika, że dla dopuszczalności merytorycznego rozpoznania pytania prawnego konieczne jest spełnienie trzech przesłanek. Po pierwsze, z pytaniem prawnym może wystąpić tylko sąd, w rozumieniu art. 175 Konstytucji (przesłanka podmiotowa). Po drugie, przedmiotem pytania prawnego może być tylko akt normatywny mający bezpośredni związek z rozpoznawaną przez pytający sąd sprawą, a zarazem będący podstawą jej rozstrzygnięcia. Sąd może wskazać każdy przepis, którego wykorzystanie rozważa bądź zamierza rozważyć przy rozstrzyganiu sprawy (przesłanka przedmiotowa). Po trzecie, między orzeczeniem Trybunału (czyli odpowiedzią na pytanie prawne sądu) a rozstrzygnięciem sprawy zawisłej przed pytającym sądem zachodzić musi zależność o charakterze bezpośrednim, merytorycznym oraz prawnie istotnym. Kontrola konstytucyjności inicjowana pytaniem prawnym jest bowiem ściśle powiązana z konkretną sprawą rozpoznawaną przez sąd występujący z pytaniem prawnym. Należy zauważyć, że w świetle art. 193 Konstytucji nie jest konieczne, aby podmiotem odmiennie rozstrzygającym sprawę był pytający sąd. Z punktu widzenia art. 193 Konstytucji wystarczające jest, aby to rozstrzygnięcie samej sprawy toczącej się przed pytającym sądem było uzależnione od odpowiedzi Trybunału, bez względu na to, jaki organ ostatecznie tę sprawę rozstrzygnie (zob. wyrok TK z 21 czerwca 2011 r., sygn. P 26/10, OTK ZU nr 5/A/2011, poz. 43, cz. III, pkt 1). Sąd występujący z pytaniem prawnym jest przy tym zobowiązany wskazać, w jakim zakresie odpowiedź Trybunału na pytanie prawne może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, w związku z którą to pytanie postawiono (art. 32 ust. 3 ustawy o TK z 1997 r.). Trybunał Konstytucyjny ma równocześnie kompetencję do oceny, czy sąd prawidłowo wykazał spełnienie przesłanki funkcjonalnej. W razie niespełnienia lub niewykazania spełnienia tej przesłanki postępowanie podlega umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK z 1997 r. ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Dopuszczalność merytorycznego rozpoznania pytania prawnego zależy dodatkowo od stwierdzenia braku ujemnych przesłanek procesowych. Pozostają one wspólne dla wszystkich sposobów inicjowania postępowania przed Trybunałem. Zaliczają się do nich m.in.:

– zakaz ponownego orzekania w sprawie prawomocnie osądzonej (ne bis in idem, res iudicata), będący następstwem prawomocności orzeczeń Trybunału (art. 190 ust. 1 Konstytucji),

– niedopuszczalność kwestionowania przed Trybunałem sposobu stosowania prawa i rozstrzygania sporów o wykładnię, gdyż to nie należy do kognicji Trybunału,

– niespełnienie wymagań formalnych pisma inicjującego postępowanie, uregulowanych w szczególności w art. 32 ust. 1 ustawy o TK z 1997 r.

Wystąpienie którejkolwiek z wyżej wymienionych ujemnych przesłanek procesowych zobowiązuje Trybunał do umorzenia postępowania.

2. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w niniejszej sprawie doszło do kumulacji przyczyn powodujących konieczność umorzenia postępowania.

2.1. Po pierwsze, analiza postanowień SR w Gdańsku prowadzi do wniosku, że – wbrew brzmieniu ich petitum – źródłem zastrzeżeń pytającego sądu jest nie tyle sprzeczność zaskarżonych przepisów ustaw z dnia: 20 stycznia 2011 r. – Ustawa budżetowa na rok 2011, Dz. U. Nr 29, poz. 150; dalej: ustawa budżetowa na 2011 r.; 2 marca 2012 r. – Ustawa budżetowa na rok 2012; Dz. U. poz. 273; dalej: ustawa budżetowa na 2012 r. i 25 stycznia 2013 r. – Ustawa budżetowa na rok 2013, Dz. U. poz. 169; dalej: ustawa budżetowa na 2013 r. (dalej łącznie: ustawy budżetowe) „zamrażających” wynagrodzenia pracowników sądów z art. 2 i art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji, co ich niezgodność z innymi regulacjami ustawowymi, z których ma wynikać prawo podmiotowe pracowników sądów do corocznej waloryzacji ich wynagrodzeń co najmniej o wskaźnik inflacji. Pytający sąd domaga się więc w istocie dokonania „kontroli poziomej” ustaw budżetowych z ustawą z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 79, poz. 431, ze zm.; dalej: ustawa o wynagrodzeniach).

We wszystkich pytaniach prawnych kwestionowane normy są konfrontowane przede wszystkim z art. 4 ust. 2 ustawy o wynagrodzeniach, w myśl którego wynagrodzenia osób nieobjętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń (m.in. pracowników sądów) waloryzowane są średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń. Pytający sąd wielokrotnie powtarza, że to ten właśnie przepis stanowi źródło prawnego obowiązku okresowego, systematycznego podwyższania wynagrodzeń powodów co najmniej o wskaźnik inflacji, tak by zachowana została realna wartość tych świadczeń, natomiast zakwestionowane przepisy ustaw budżetowych ograniczają realizację tego prawa. Pytający sąd stawia wprawdzie tezę, że prawo do waloryzacji jest prawem słusznie nabytym, a ochrona praw majątkowych obejmuje również zakaz ich uszczuplania (obniżania ich realnej wartości), lecz zarzut ten nie został szczegółowo uzasadniony.

Należy zwrócić uwagę na ustalenia Trybunału zawarte w uzasadnieniu wyroku z 17 listopada 2003 r. o sygn. K 32/02 (OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 93), dotyczącego zamrożenia wynagrodzeń pracowników sfery budżetowej w 2002 roku na mocy art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 21 grudnia 2001 r. o zmianie ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 154, poz. 1799; dalej: nowelizacja ustawy o wynagrodzeniach). Trybunał uznał w tym orzeczeniu, że ustawa o wynagrodzeniach „nie gwarantuje w sposób bezwarunkowy pracownikom sfery budżetowej stałego corocznego wzrostu ich wynagrodzeń w określonej wysokości. Przewiduje jedynie waloryzację wynagrodzeń średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalanych corocznie, tj. okresowo, na podstawie prognoz budżetowych i corocznie ustalonego wskaźnika. (…) wysokość wynagrodzeń tej grupy społecznej determinowana jest i to bezpośrednio sytuacją budżetową państwa. W związku z tym trzeba dopuścić występowanie ryzyka możliwości ograniczenia potencjalnego wzrostu wynagrodzeń, a to w przypadku niekorzystnego kształtowania się prognozowanych składników określających sytuację budżetową państwa. W tych uwarunkowaniach nie można mówić o pracowniczym prawie podmiotowym do automatycznej waloryzacji wynagrodzenia i co za tym idzie – o nabyciu takiego prawa przez pracowników państwowej sfery budżetowej. Nie istnieje tu nawet prawna ekspektatywa, a tym bardziej – ekspektatywa maksymalnie ukształtowana. Przepisy przewidujące waloryzację wynagrodzeń, aczkolwiek nieobojętne dla sytuacji majątkowej pracowników, nie tworzą bezpośrednio indywidualnych praw podmiotowych i są – przede wszystkim – dyrektywami dla organów państwa, dotyczącymi gospodarowania funduszem płac sfery budżetowej”. Ponadto, „nawet jeżeli przyjąć, że pracownicy państwowej sfery budżetowej ponieśli w roku 2002 uszczerbek finansowy noszący pewne znamiona ograniczenia praw majątkowych ujmowanych in abstracto, to wbrew temu, co twierdzi wnioskodawca, znajduje to usprawiedliwienie w konieczności ochrony innej wyraźnie chronionej wartości konstytucyjnej, jaką jest dbałość o zachowanie równowagi budżetowej (art. 220 Konstytucji). Nie można bowiem zapominać, że zapewnienie równowagi budżetowej jest ważną wartością konstytucyjną, od niej zależy bowiem zdolność państwa do działania i do wypełniania jego różnorodnych zadań (…), a waloryzacja wynagrodzeń pozostaje gwarantowana li tylko przez ustawę zwykłą”. W rezultacie, Trybunał Konstytucyjny w powołanym orzeczeniu stwierdził, że art. 1 pkt 3 nowelizacji ustawy o wynagrodzeniach jest zgodny z art. 2, art. 64 ust. 1 i 2 i art. 7 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 21 ust. 1 Konstytucji.

Pytające sądy w uzasadnieniach swoich pytań prawnych nie wykazały, jakie powody nakazywałyby odstąpienie od powyższej interpretacji wskazanych przepisów Konstytucji. Nie przytoczyły żadnych argumentów, które dowodziłyby możliwości odnalezienia w art. 2 i art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji bezwzględnego konstytucyjnego prawa podmiotowego pracowników sądów do corocznej waloryzacji ich wynagrodzeń.

2.2. Po drugie, zaskarżone przepisy ustaw budżetowych utraciły moc obowiązującą w rozumieniu art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK z 1997 r. Znajdowały bowiem zastosowanie w danym roku budżetowym. Nie można jednocześnie przyjąć, że istnieje w systemie prawnym intertemporalna norma nakazująca dalsze ich stosowanie, a co za tym idzie uzasadniająca uznawanie ich za obowiązujące.

W przypadku utraty mocy obowiązującej zakwestionowanego aktu normatywnego orzekanie przez Trybunał jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy wydanie orzeczenia jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych praw i wolności (art. 39 ust. 3 ustawy o TK z 1997 r.). Pytający sąd, przywołując art. 39 ust. 3 ustawy o TK z 1997 r., poprzestał na stwierdzeniu, że „pytanie prawne jest dopuszczalne, zmierza bowiem do ochrony praw podmiotowych jednostki”. Jak wynika z wcześniejszych ustaleń, pytania prawne oparto na założeniu istnienia „prawa podmiotowego do waloryzacji”, gdy tymczasem przepisy ustawowe kształtujące mechanizm waloryzacji takiego prawa nie kreują. Tym bardziej pytający sąd nie wykazał, żeby prawu tego rodzaju można przypisać cechę konstytucyjnego prawa podmiotowego. Trybunał uznał takie uzasadnienie przez pytający sąd konieczności wydania wyroku, za niewystarczające dla uczynienia wyjątku od art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK z 1997 r.

2.3 Po trzecie, Trybunał podziela pogląd Prokuratora Generalnego, zgodnie z którym nie jest spełniona przesłanka funkcjonalna pytania prawnego.

Zdaniem pytającego sądu stwierdzenie niekonstytucyjności art. 13 ust. 1 pkt 3 ustaw budżetowych z lat 2011-2013 umożliwi „zastosowanie analogii legis w zakresie instytucji waloryzacji przewidzianej w art. 3581 § 3 k.c.”. Przepis art. 3581 §3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121, ze zm.; dalej: k.c.). stanowi, że w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może – po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego – zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.

Trybunał Konstytucyjny w niniejszej sprawie (podobnie jak w sprawach o sygn. P 44/13, P 7/15 i P 52/15) zwraca uwagę, że z orzecznictwa SN można wyprowadzić wniosek, zgodnie z którym art. 3581 § 3 k.c. nie stanowi prawnej podstawy waloryzacji jakiegokolwiek składnika wynagrodzenia za pracę. Z orzecznictwa SN wynika jedynie tyle, że waloryzacja wynagrodzenia za pracę, dokonywana przez sąd na podstawie art. 3581 § 3 k.c., jest możliwa wyłącznie, gdy świadczenie nie zostało spełnione w terminie (zob. wyrok SN z 8 października 1996 r., sygn. akt I PRN 90/96, niepubl.). Nie ma ona natomiast zastosowania do świadczeń spełnionych w przeszłości, a taki właśnie status ma wypłacone powodom wynagrodzenie za pracę.

Ponadto, nawet jeśli Trybunał stwierdzi niekonstytucyjność zaskarżonych przepisów, to nie będzie możliwe odmienne rozstrzygnięcie spraw zawisłych przed pytającym sądem, na tle których wniesiono pytania prawne. Jak wskazuje bowiem, zdaniem Trybunału – trafnie, Prokurator Generalny, wynagrodzenia powodów za sporny okres mogą być waloryzowane wyłącznie na podstawie ustawowego wskaźnika waloryzacji określonego w ustawie budżetowej i zasadach zawartych w art. 14a ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury (Dz. U. Nr 109, poz. 639, ze zm.) oraz art. 4 ust. 2 i art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy o wynagrodzeniach. W konsekwencji nie jest dopuszczalne – na podstawie art. 300 k.p. – odpowiednie zastosowanie art. 3581 § 3 k.c. Możliwość zaaplikowania ogólnych reguł prawa cywilnego do stosunku pracy jest dopuszczalne w wypadkach nieunormowanych przez przepisy prawa pracy. Z taką sytuacją nie mamy jednak do czynienia w odniesieniu do kwestii waloryzacji wynagrodzeń pracowników sfery budżetowej.

Wydanie przez Trybunał merytorycznego orzeczenia nie będzie mogło zatem – w świetle obowiązujących norm prawnych – doprowadzić do odmiennego rozstrzygnięcia zawisłych przed nim spraw, w związku z którymi wniesiono pytania prawne.

2.4. Niezależnie od wystąpienia powyższych przesłanek, samoistnie przesądzających o niedopuszczalności wydania wyroku w niniejszej sprawie należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną okoliczność. W ostatnim czasie Trybunał już kilkakrotnie – na tle podobnego stanu faktycznego i prawnego – umarzał postępowanie w sprawie konstytucyjności przepisów nieobowiązujących ustaw budżetowych w związku z zarzutem braku waloryzacji wynagrodzenia pracowników sfery budżetowej (zob. postanowienia TK z 11 lutego 2015 r., sygn. P 44/13; 28 kwietnia 2015 r., sygn. P 7/15, OTK ZU nr 4/A/2015, poz. 59; 2 czerwca 2015 r., sygn. P 52/15, OTK ZU nr 6/A/2015, poz. 87; 24 czerwca 2015 r., sygn. P 84/15, OTK ZU nr 6/A/2015, poz. 97). Trybunał nie dostrzega w tej sprawie podstaw do wydania odmiennego rozstrzygnięcia.

Jednocześnie, dostrzegając problemy konstytucyjne w zakresie określonym przez pytające sądy, w postanowieniu z 28 kwietnia 2015 r. o sygn. S 4/15 wydanym w trybie art. 4 ust. 2 ustawy o TK z 1997 r., Trybunał przedstawił Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej uwagi dotyczące niezbędności podjęcia działań ustawodawczych, zmierzających do właściwego uregulowania kwestii waloryzacji wynagrodzeń pracowników sądów.

2.5. Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że pytania prawne nie mogą być merytorycznie rozpoznane. Postępowanie w niniejszej sprawie podlega umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy o TK z 1997 r. w związku z art. 134 pkt 3 ustawy o TK ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku oraz utratę mocy obowiązującej zaskarżonych przepisów.

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.