1. Grupa posłów (dalej: wnioskodawca) wystąpiła z wnioskiem z 24 września 2014 r. o zbadanie zgodności rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2014 (Dz. U. poz. 1687; dalej: rozporządzenie), w zakresie zasad obliczania wskaźnika korygującego Di, z art. 92 ust. 1 Konstytucji oraz art. 28 ust. 6 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1115; dalej: ustawa o dochodach j.s.t.).

Zdaniem wnioskodawcy wprowadzenie do treści rozporządzenia wskaźnika Di, który nie odnosi się do typów i rodzajów szkół prowadzonych przez te jednostki ani do stopni awansu zawodowego nauczycieli w tych szkołach, stanowi przekroczenie upoważnienia ustawowego, określonego w art. 28 ust. 6 ustawy o dochodach j.s.t. W ten sposób treść aktu wykonawczego, w zakresie zasad obliczania wskaźnika Di, nie odpowiada treści upoważnienia ustawowego do jego wydania. To z kolei budzi wątpliwości, co do zgodności tych zasad z art. 92 ust. 1 Konstytucji ze względu na ich sprzeczność z treścią ustawy.

2. Minister Edukacji Narodowej pismem z 7 stycznia 2015 r. wniósł o uznanie kwestionowanego rozporządzenia za zgodne z art. 92 ust. 1 Konstytucji oraz art. 28 ust. 6 ustawy o dochodach j.s.t.

W opinii ministra istnieje ścisła więź między wytycznymi zawartymi w upoważnieniu ustawowym, a zastosowaniem wskaźnika Di, określonego w rozporządzeniu. Wytyczna zawarta w art. 28 ust. 6 ustawy o dochodach j.s.t. określa, w sposób niewyczerpujący, dane, które minister ma uwzględnić w rozporządzeniu. Wprowadzenie kwestionowanego wskaźnika było rezultatem uwzględnienia możliwego braku w gminie nauczycieli podlegających Karcie Nauczyciela. Inaczej mówiąc stopień awansu zawodowego zawsze brany jest pod uwagę, a zastosowanie wskaźnika Di, w sposób wskazany w rozporządzeniu, następuje tylko wtedy, gdy nie ma nauczycieli, do których ten stopień awansu można by odnieść.

Minister zwrócił uwagę, że pomimo braku nauczycieli zatrudnionych na podstawie Karty Nauczyciela samorządy mają ustawowy obowiązek dotowania znajdujących się na ich terenie szkół prowadzonych przez osoby fizyczne lub prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego, w tym szkół publicznych.

3. Prokurator Generalny pismem z 28 maja 2015 r. wniósł o umorzenie postępowania z powodu utraty mocy obowiązującej kwestionowanego rozporządzenia.

Prokurator Generalny zwrócił uwagę, że kwestionowane przez wnioskodawcę rozporządzenie dotyczy wydatków budżetowych w roku 2014, a zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, ze zm.) upływ czasu spowodował wygaśnięcie kwot zawartych w ustawie budżetowej objętych regulacją tego rozporządzenia. W związku z tym należy przyjąć, że kwestionowane rozporządzenie utraciło moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny.

Jednocześnie Prokurator Generalny nie znajduje podstaw do zastosowania art. 39 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.), ponieważ przepis ten nie ma zastosowania wobec jednostek samorządu terytorialnego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Przedmiot kontroli.

1.1. Grupa posłów (dalej: wnioskodawca) uczyniła przedmiotem wniosku do Trybunału Konstytucyjnego rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2014 (Dz. U. poz. 1687; dalej: rozporządzenie), w zakresie zasad obliczania wskaźnika korygującego Di.

Wnioskodawca wskazuje na sprzeczne z art. 28 ust. 6 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2015 r. poz. 513) uregulowanie tego wskaźnika przez nieuwzględnienie typów i rodzajów szkół prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz nieuwzględnienie stopni awansu zawodowego nauczycieli w tych szkołach. Jednocześnie rozporządzenie to, jako niezgodne, zdaniem wnioskodawcy, z upoważnieniem ustawowym narusza art. 92 ust. 1 Konstytucji, który ściśle wiąże treść aktu wykonawczego z ustawą, na podstawie której został wydany.

1.2. W pierwszej kolejności wymaga ustalenia obowiązujący w niniejszej sprawie stan prawny.

1 stycznia 2015 r. kwestionowane rozporządzenie zostało zastąpione nowym rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia 2014 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2015 (Dz. U. poz. 1977). Wprawdzie nowe rozporządzenie nie uchyla w wyraźny sposób przepisów kwestionowanego rozporządzenia, to jednak kwestionowane rozporządzenie nie może stanowić podstawy podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2015. Kwestionowane rozporządzenie obowiązywało wyłącznie w roku 2014, na co wskazuje zarówno sam tytuł aktu, jak i zasady wynikające z ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, ze zm.).

Część oświatowa subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego jest określana corocznie na dany rok w ustawie budżetowej, która zgodnie z art. 109 ustawy o finansach publicznych, jest podstawą gospodarki finansowej państwa w danym roku budżetowym. Tym samym sposób podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego może być określany wyłącznie na dany rok.

W związku z tym nie ulega wątpliwości, że rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej określające sposób podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2014 obecnie nie obowiązuje. Z uwagi na fakt, że kwestionowany przez wnioskodawcę sposób określania wartości wskaźnika korygującego Di, zawarty w załączniku do rozporządzenia, jako jego integralna część, również utracił moc obowiązującą z upływem roku 2014.

2. Przesłanka umorzenia postępowania.

W związku z tym, że kwestionowane rozporządzenie utraciło moc obowiązującą, Trybunał stwierdza, iż w niniejszej sprawie zachodzi przesłanka umorzenia postępowania, o której mowa w art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Na mocy tego przepisu Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie, jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem przez Trybunał orzeczenia.

Trybunał w dotychczasowym orzecznictwie już wielokrotnie wypowiadał się na temat skutków utraty mocy obowiązującej przepisów poddanych ocenie ich zgodności z normami wyższego rzędu. Konsekwentnie stwierdzał, że uchylenie przepisów nie zawsze jest równoznaczne z utratą przez nie mocy obowiązującej (zob. postanowienie z 17 grudnia 2014 r., sygn. K 20/13, OTK ZU nr 11/A/2014, poz. 129 i powołane tam orzecznictwo).

Trybunał wielokrotnie wskazywał na istniejące wyjątki od ogólnej zasady orzekania wyłącznie o przepisach obowiązujących. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału, orzekanie o zgodności z Konstytucją nieobowiązujących już przepisów jest dopuszczalne w dwóch sytuacjach: po pierwsze, gdy kwestionowane przepisy – mimo uchylenia – mogą być nadal stosowane na podstawie normy intertemporalnej; po drugie, jeżeli wydanie orzeczenia o akcie normatywnym, który utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia, jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw (art. 39 ust. 3 ustawy o TK) (zob. postanowienia TK z: 5 maja 2004 r., sygn. K 25/02, OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 48; 4 marca 2008 r., sygn. K 13/06, OTK ZU nr 2/A/2008, poz. 32; 19 lutego 2008 r., sygn. K 20/05, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 20).

W niniejszej sprawie żadna z tych dwóch sytuacji nie występuje. Po pierwsze, przepisy obowiązującego rozporządzenia nie zawierają przepisów przejściowych zezwalających na dalsze stosowanie, w danym zakresie, przepisów kwestionowanego rozporządzenia, które utraciło moc obowiązującą. Po drugie, wydanie wyroku nie jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw, ponieważ wnioskodawca, kwestionując konstytucyjność rozporządzenia, wskazał art. 92 ust. 1 Konstytucji jako jedyny wzorzec konstytucyjny, który nie statuuje żadnego prawa ani wolności, tylko określa tryb wydawania rozporządzeń oraz relację między ustawą a wydanym na jej podstawie aktem wykonawczym.

Trybunał raz jeszcze podkreśla, że orzekanie na podstawie art. 39 ust. 3 ustawy o TK dopuszczalne jest w wyjątkowych przypadkach, uzasadnionych koniecznością ochrony praw i wolności konstytucyjnych. W związku z tym, że w niniejszej sprawie nie występuje konieczność ochrony konstytucyjnego prawa lub wolności, Trybunał nie znajduje podstaw do orzekania o akcie normatywnym, który utracił moc obowiązującą.

Mając powyższe na uwadze Trybunał stwierdził, że rozporządzenie będące przedmiotem postępowania utraciło moc obowiązującą w całości i nie zachodzą przesłanki orzekania w trybie art. 39 ust. 3 ustawy o TK.

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.