1. Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku postanowieniem z 20 lutego 2015 r. (sygn. akt VI P 926/14) przedstawił pytanie prawne, czy art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r. – Ustawa budżetowa na rok 2011 (Dz. U. Nr 29, poz. 150; dalej: ustawa budżetowa na rok 2011), art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 2 marca 2012 r. – Ustawa budżetowa na rok 2012 (Dz. U. poz. 273; dalej: ustawa budżetowa na rok 2012) są zgodne z art. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji w takim zakresie, w jakim dokonano tą regulacją naruszenia zasady ochrony własności, praw nabytych i zaufania obywatela do państwa prawa i stanowionego przez nie prawa, wskutek pozbawienia pracowników prawa do wypłaty waloryzowanego wynagrodzenia za pracę w latach 2011, 2012, według norm określonych w art. 4 ust. 2, art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 79, poz. 431, ze zm.; dalej: ustawa o kształtowaniu wynagrodzeń) w związku z art. 14a ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury (Dz. U. z 2011 r. Nr 109, poz. 639; dalej: ustawa o pracownikach sądów i prokuratury).

Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku przedstawił pięć pytań prawnych (postanowieniami z 20 lutego 2015 r. o sygn. akt: VI P 884/14, VI P 865/14, VI P 844/14, VI P 925/14, VI P 894/14), czy art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011, art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2012, art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 25 stycznia 2013 r. – Ustawa budżetowa na rok 2013 (Dz. U. poz. 169; dalej: ustawa budżetowa na rok 2013) są zgodne z art. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji w takim zakresie, w jakim dokonano tą regulacją naruszenia zasady ochrony własności, praw nabytych i zaufania obywatela do państwa prawa i stanowionego przez nie prawa, wskutek pozbawienia pracowników prawa do wypłaty waloryzowanego wynagrodzenia za pracę w latach 2011, 2012, 2013, według norm określonych w art. 4 ust. 2, art. 6 ust. 2 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w związku z art. 14a ustawy o pracownikach sądów i prokuratury.

Prezes Trybunału Konstytucyjnego zarządził łączne rozpoznanie pierwszego pytania prawnego (sygn. P 52/15) z pozostałymi wyżej wymienionymi pytaniami prawnymi (sygn. P 53/15, P 54/15, P 55/15, P 56/15, P 83/15) pod wspólną sygnaturą.

Wszystkie pytania prawne wniesiono na tle spraw z powództwa o zapłatę. Powodowie, zatrudnieni w sądach (na stanowiskach: kierowcy, księgowej, specjalisty d.s. inwestycji i remontów, sprzątaczki, starszego inspektora, sekretarza sądowego, starszego sekretarza sądowego, woźnego sądowego) dochodzą od pozwanych sądów wypłaty określonych kwot – o jakie powinno być podwyższone ich wynagrodzenie w latach 2011, 2012 i 2013. Powodowie podnoszą, że ich wynagrodzenie nie było we wskazanych latach waloryzowane, podczas gdy powinno być w każdym roku zwiększone o wskaźnik inflacji za rok poprzedni.

Wszystkie pytania prawne zawierają tożsame uzasadnienie.

Sąd pytający przeanalizowawszy regulację zawartą w ustawie o pracownikach sądów i prokuratury wskazał, że zgodnie z jej art. 14a podwyższenie wynagrodzeń urzędników i innych pracowników sądów i prokuratury następuje w terminach i na zasadach określonych dla pracowników państwowej sfery budżetowej nieobjętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń. Ustawa o kształtowaniu wynagrodzeń przewiduje, że wynagrodzenia tych osób waloryzowane są średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń (art. 4 ust. 2). Zdaniem sądu analiza przepisów ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń prowadzi do wniosku, że zasadą jest przeprowadzanie waloryzacji wynagrodzeń pracowników objętych jej zakresem stosowania. Art. 4 i art. 6 tej ustawy nakładają na właściwe organy państwa obowiązek corocznego waloryzowania wynagrodzenia w sytuacji wystąpienia przesłanek zastosowania tej instytucji, tj. zmiany siły nabywczej pieniądza. To znaczy, że dysponent środków budżetowych nie ma pełnej swobody decyzji w kwestii waloryzacji wynagrodzeń pracowników sfery budżetowej.

Zdaniem pytającego sądu, zakwestionowane w pytaniach prawnych przepisy ustaw budżetowych z poszczególnych lat przez określenie średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń na poziomie „0” (czy też ustaleniu go na poziomie niższym niż wskaźnik inflacji) pozbawiają pracowników prawa do wypłaty waloryzowanego wynagrodzenia, które ze względu na wystąpienie zjawiska inflacji, ma charakter nie ekspektatywy, ale prawa nabytego. Sąd zaznaczył przy tym, że waloryzacja nie jest podwyżką; służy ona zachowaniu stałej wartości ekonomicznej świadczenia pieniężnego, a nie podwyższeniu realnej wysokości wynagrodzenia. Nadto – w ocenie sądu – prawo do wynagrodzenia (waloryzowanego) jest konstytucyjnym prawem majątkowym, a ochrona tego prawa polega m.in. na takim ukształtowaniu jego treści, jakie ograniczałoby niebezpieczeństwo jednostronnego niweczenia jego ekonomicznej istoty.

Sąd pytający stwierdził, że wynikająca z zakwestionowanych przepisów ingerencja w prawo do waloryzowanego wynagrodzenia nosi znamiona arbitralnego naruszenia prawa do ochrony własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji) oraz pozostaje w sprzeczności z zasadą zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2 Konstytucji).

Zdaniem pytającego sądu, mimo że kwestionowane przepisy ustaw budżetowych utraciły moc obowiązującą z upływem danego roku, to pytania prawne są dopuszczalne ze względu na konieczność ochrony praw konstytucyjnych.

Uzasadniając wpływ odpowiedzi na pytania prawne, sąd wskazał, że: „Stwierdzenie niekonstytucyjności tych przepisów uczyni zasadnym rozważenie przesłanek waloryzacji wynagrodzeń w oparciu o przepis art. 3581 § 2 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Uznanie, iż przepisy będące przedmiotem pytania prawnego nie są sprzeczne z ustawą zasadniczą skutkować zaś będzie oddaleniem powództwa w całości”.

2. Prokurator Generalny w piśmie z 27 kwietnia 2015 r. wniósł o umorzenie postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) z uwagi na zbędność wydania wyroku.

Prokurator Generalny wskazał, że Trybunał Konstytucyjny rozpoznawał już takie same pytania prawne jak pytania Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku – postanowieniem z 11 lutego 2015 r. (sygn. P 44/13) umorzył postępowanie stwierdzając, że w przypadku uznania kwestionowanych przepisów ustaw budżetowych za niezgodne z Konstytucją powstanie luka prawna. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego okoliczność ta powoduje niespełnienie przesłanki funkcjonalnej pytania prawnego.

W ocenie Prokuratora Generalnego w rozpoznawanej sprawie zachodzi identyczna sytuacja jak w sprawie o sygn. P 44/13. Prokurator Generalny przyjął przy tym, że postanowienie o sygn. P 44/13 jest orzeczeniem w przedmiocie kontroli zgodności przepisów ustaw budżetowych, zakwestionowanych przez Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku, z podanymi przez ten sąd wzorcami kontroli, co doprowadziło go do wniosku o zbędności orzekania ze względu na zasadę ne bis in idem.

W swym stanowisku Prokurator Generalny odniósł się jeszcze do tego fragmentu pytań prawnym, w którym sąd wskazał, że w przypadku stwierdzenia niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów ustaw budżetowych rozważyć można zastosowanie art. 3581 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p. Prokurator Generalny, odwoławszy się do orzecznictwa Sądu Najwyższego, wskazał, że waloryzacja wynagrodzenia za pracę, dokonywana przez sąd na podstawie art. art. 3581 § 3 k.c. (a zatem nie art. 3581 § 2 k.c.), jest możliwa tylko wtedy, gdy świadczenie nie zostało spełnione w terminie. W sprawach, w związku z którymi przedstawiono pytania prawne, instytucja waloryzacji sądowej nie może zostać zastosowana, gdyż wynagrodzenia powodów wypłacono, a zobowiązania dłużników wygasły.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku przedstawił pytania prawne dotyczące jednobrzmiących przepisów ustaw budżetowych, tj. art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r. – Ustawa budżetowa na rok 2011 (Dz. U. Nr 29, poz. 150; dalej: ustawa budżetowa na rok 2011), ustawy z dnia 2 marca 2012 r. – Ustawa budżetowa na rok 2012 (Dz. U. poz. 273; dalej: ustawa budżetowa na rok 2012) oraz ustawy z dnia 25 stycznia 2013 r. – Ustawa budżetowa na rok 2013 (Dz. U. poz. 169; dalej: ustawa budżetowa na rok 2013), ustalających średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej – w wysokości 100,0%.

Pytający sąd zakwestionował art. 13 ust. 1 pkt 3 wymienionych ustaw budżetowych w zakresie, w jakim dokonano tą regulacją naruszenia zasady ochrony własności, praw nabytych i zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji), wskutek pozbawienia pracowników prawa do wypłaty waloryzowanego wynagrodzenia za pracę w latach 2011, 2012, 2013 według norm określonych w art. 4 ust. 2, art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 79, poz. 431, ze zm.; dalej: ustawa o kształtowaniu wynagrodzeń) w związku z art. 14a ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury (Dz. U. z 2011 r. Nr 109, poz. 639; dalej: ustawa o pracownikach sądów i prokuratury).

Sąd pytający oparł pytania prawne na założeniu, że z art. 14a ustawy o pracownikach sądów i prokuratury, a także z art. 4 ust. 2 i art. 6 ust. 2 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń, wynika zasada stałego, corocznego waloryzowania wynagrodzeń pracowników sądów w razie wystąpienia przesłanek zastosowania tej instytucji, tj. zmiany siły nabywczej pieniądza, i w konsekwencji przyjął, że pracownikom, jako beneficjentom obowiązku wyrażonego w tej zasadzie, przysługuje prawo do waloryzacji wynagrodzenia.

Rozpatrywane pytania prawne nie były pierwszymi skierowanymi do Trybunału a dotyczącymi waloryzacji wynagrodzeń pracowników sądów. Pytania te są istotnie podobne do pytań prawnych innych sądów rozpoznanych w sprawie o sygn. P 44/13 i w zasadzie tożsame z pytaniami prawnymi tego samego sądu rozpoznanymi w sprawie o sygn. P 7/15 – choć z formalnego punktu widzenia przedmiot poszczególnych pytań prawnych nie jest tożsamy (sąd pytający kwestionuje przepisy kilku ustaw budżetowych), to zakwestionowane przepisy mają taką samą treść, sąd sformułował wobec nich tożsame zarzuty i uzasadnił je w taki sam sposób, a nadto każde z pytań prawnych przedstawiono w związku z jednorodnymi sprawami wytoczonymi przez pracowników sądów. W obydwu wymienionych sprawach Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że pytania nie spełniają przesłanki funkcjonalnej, a także innych przesłanek warunkujących dopuszczalność rozpoznania merytorycznego (zob. postanowienia z: 11 lutego 2015 r., sygn. P 44/13; 28 kwietnia 2015 r., sygn. P 7/15). Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że także w niniejszej sprawie konieczne było ustalenie, czy Sąd Okręgowy Gdańsk-Południe w Gdańsku ma legitymację do zadania pytania prawnego na podstawie art. 193 Konstytucji i art. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).

2. Przepisy ustaw budżetowych, zakwestionowane w pytaniach prawnych, są jednym z elementów ustawowego mechanizmu waloryzacji wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej.

Art. 21 ust. 4 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 269, ze zm.) stanowi, że zasady corocznego podwyższania przeciętnego wynagrodzenia urzędników państwowych określają przepisy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej. Według art. 4 ust. 2 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń wynagrodzenia osób nieobjętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń waloryzowane są średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń, przez który rozumie się (art. 2 pkt 4 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń) wzrost wynagrodzeń na dany rok budżetowy w stosunku do roku poprzedniego. Wskaźniki wzrostu wynagrodzeń pracowników nieobjętych mnożnikowym systemem wynagradzania, określają na forum dialogu społecznego Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych partnerzy społeczni i rząd (zob. art. 7 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń).

Średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w danym roku ustalany jest w ustawie budżetowej (art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń). W 2010 r. wyniósł on 101,0 % (art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 22 stycznia 2010 r. – Ustawa budżetowa na rok 2010, Dz. U. Nr 19, poz. 102), zaś w latach 2011-2013 – jak wskazano wyżej – 100,0%, co oznaczało „zamrożenie” w tym okresie wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej na poziomie z 2010 r.

Opisany mechanizm stosuje się do urzędników i innych pracowników sądów i prokuratury na podstawie art. 14a ustawy o pracownikach sądów i prokuratury.

Trybunał Konstytucyjny w swym dotychczasowym orzecznictwie wypowiadał się o istocie tego mechanizmu, stwierdzając, że ustawa o kształtowaniu wynagrodzeń „nie gwarantuje w sposób bezwarunkowy pracownikom sfery budżetowej stałego corocznego wzrostu ich wynagrodzeń w określonej wysokości. Przewiduje jedynie waloryzację wynagrodzeń średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalanych corocznie, tj. okresowo, na podstawie prognoz budżetowych i corocznie ustalonego wskaźnika. (…) wysokość wynagrodzeń tej grupy społecznej determinowana jest i to bezpośrednio sytuacją budżetową państwa. W związku z tym trzeba dopuścić występowanie ryzyka możliwości ograniczenia potencjalnego wzrostu wynagrodzeń, a to w przypadku niekorzystnego kształtowania się prognozowanych składników określających sytuację budżetową państwa. W tych uwarunkowaniach nie można mówić o pracowniczym prawie podmiotowym do automatycznej waloryzacji wynagrodzenia i co za tym idzie – o nabyciu takiego prawa przez pracowników państwowej sfery budżetowej. Nie istnieje tu nawet prawna ekspektatywa, a tym bardziej – ekspektatywa maksymalnie ukształtowana. Przepisy przewidujące waloryzację wynagrodzeń, aczkolwiek nieobojętne dla sytuacji majątkowej pracowników, nie tworzą bezpośrednio indywidualnych praw podmiotowych i są – przede wszystkim – dyrektywami dla organów państwa, dotyczącymi gospodarowania funduszem płac sfery budżetowej” (wyrok z 17 listopada 2003 r., sygn. K 32/02, OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 93; por. także wyrok pełnego składu z 12 grudnia 2012 r., sygn. K 1/12, OTK ZU nr 11/A/2012, poz. 134 dotyczący „zamrożenia” wynagrodzeń sędziowskich w 2012 r.).

Pytający sąd zakwestionował nie sam mechanizm podwyższania (waloryzacji) wynagrodzeń pracowników sądów, w tym przede wszystkim oparcie go na średniorocznym wskaźniku wzrostu wynagrodzeń, ale określenie wysokości tego wskaźnika w ustawach budżetowych na poziomie 100,0% w latach 2011-2013. Z podstawowych przepisów kreujących ten mechanizm sąd wywiódł „prawo podmiotowe do waloryzacji”, które – jego zdaniem – zostało ograniczone przez takie a nie inne określenie wskaźnika wzrostu w art. 13 ust. 1 pkt 3 ustaw budżetowych z lat 2011-2013. Już samo sformułowanie zarzutu w petitum pytania prawnego dowodzi, że pytający sąd oparł go na sprzeczności kwestionowanych przepisów ustaw budżetowych z założoną przez siebie konstrukcją mechanizmu waloryzacji, wynikającą jego zdaniem z art. 4 ust. 2 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w związku z art. 14a ustawy o pracownikach sądów i prokuratury. W tym można dostrzegać „poziomy” aspekt zarzutu, na co zwrócił uwagę Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu o sygn. P 7/15.

Jeśli chodzi o założenie leżące u podstaw pytania prawnego, to nie znajduje ono uzasadnienia w przywołanym wcześniej orzecznictwie Trybunału, w którym wyraźnie stwierdzono, że „nie można mówić o pracowniczym prawie podmiotowym do automatycznej waloryzacji wynagrodzenia i co za tym idzie – o nabyciu takiego prawa przez pracowników państwowej sfery budżetowej”, a przy tym sąd nie podał argumentów je uzasadniających. Niejako też „automatycznie” przeniósł je na płaszczyznę wzorców konstytucyjnych, bez wykazania dlaczego wykreowanemu prawu podmiotowemu do waloryzacji nadał status konstytucyjnego prawa podmiotowego. W tej płaszczyźnie pytanie prawne nie spełnia zatem wymagania sformułowania i uzasadnienia zarzutu niezgodności zaskarżanych przepisów z Konstytucją z powołaniem dowodów na jego poparcie (art. 32 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o TK).

Ustawowy mechanizm waloryzacji wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej jest mechanizmem kompletnym, opartym na konstrukcji, do której w przywołanym orzecznictwie odniósł się już był Trybunał Konstytucyjny. Gdyby nawet tę konstrukcję zakwestionować, czego sąd nie czyni, to w regulacji dotyczącej wynagrodzeń tej grupy pracowników nie byłoby innego algorytmu, na podstawie którego waloryzacji za lata 2011-2013 można by było dokonać. Z kolei podważenie samej wysokości średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń określonej w ustawach budżetowych – a tak sformułowano zarzuty w pytaniach prawnych – nie prowadziłoby do wyeliminowania z porządku prawnego całego mechanizmu. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu o sygn. P 44/13, w takim – hipotetycznym – stanie prawnym sądy nadal byłyby zobowiązane przyjąć, że podwyższenie wynagrodzenia za pracę powodów następuje według średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń, przy czym nie byłoby przepisów ten wskaźnik określających.

W uzasadnieniach pytań prawnych Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku wskazał, że stwierdzenie niekonstytucyjności art. 13 ust. 1 pkt 3 ustaw budżetowych z lat 2011-2013 „uczyni zasadnym rozważenie przesłanek waloryzacji wynagrodzeń w oparciu o przepis art. 3581 § 2 k.c. w zw. z art. 300 k.p.” Art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502, ze zm.; dalej: k.p.) w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy nakazuje odpowiednie stosowanie przepisów kodeksu cywilnego, jeśli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Przywołany przez sąd art. 3581 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121, ze zm.; dalej: k.c.) stanowi, że strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości, a zatem dotyczy umownych klauzul waloryzacyjnych. Wydaje się, że sąd wymienił ten przepis omyłkowo, mając na myśli art. 3581 § 3 k.c., dotyczący waloryzacji sądowej; zgodnie z § 3 w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie. Trybunał Konstytucyjny – podobnie jak Prokurator Generalny w swym stanowisku w niniejszej sprawie (a także w sprawach o sygn. P 44/13 i P 7/15) – zwrócił uwagę, że z orzecznictwa Sądu Najwyższego można wyprowadzić wniosek, iż art. 3581 § 3 k.c. nie może być podstawą waloryzacji jakiegokolwiek składnika wynagrodzenia za pracę. Z orzecznictwa SN wynika, że waloryzacja wynagrodzenia za pracę, dokonywana przez sąd na podstawie wymienionego przepisu, jest możliwa tylko wtedy, gdy świadczenie nie zostało spełnione w terminie (zob. w szczególności wyrok SN z 8 października 1996 r., sygn. akt I PRN 90/96). Nadto Trybunał zaznaczył, że nawet jeśli w systemie prawnym nie byłoby art. 13 ust. 1 pkt 3 ustaw budżetowych z lat 2011-2013, to nadal jego elementem pozostawałyby inne przepisy ustawowe regulujące mechanizm waloryzacji wynagrodzeń pracowników sfery budżetowej, przewidujące waloryzowanie wynagrodzeń tej grupy osób średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń. Nie jest zatem tak, że byłaby to kwestia nieunormowana, a dopiero taka sytuacja uzasadniałaby rozważenie możliwości zastosowania art. 300 k.p. Pytający sąd nie odniósł się do żadnej z tych okoliczności i nie uzasadnił założonego przez siebie rezultatu interpretacyjnego.

Z ugruntowanego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, że przesłanka funkcjonalna wiąże się z powinnością sądu przedstawiającego pytanie prawne stosownego do charakteru sprawy odrębnego wskazania, w jaki sposób rozstrzygnięcie sądu uległoby zmianie, gdyby Trybunał Konstytucyjny orzekł o niekonstytucyjności zaskarżonego w pytaniu prawnym unormowania (jak wskazano w art. 32 ust. 3 ustawy o TK pytanie prawne powinno wskazywać, w jakim zakresie odpowiedź na pytanie może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, w związku z którą pytanie zostało postawione). W świetle wyżej opisanych okoliczności pytania prawne Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku nie spełniają tego warunku.

Trybunał Konstytucyjny, będąc zobowiązanym do działania na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji), a co za tym idzie – badania z urzędu własnej właściwości w sprawie, jest w szczególności uprawniony do oceny, czy istotnie zgodność z Konstytucją przepisu wyrażającego normę prawną, którą zakwestionowano w pytaniu prawnym, jest zagadnieniem prawnie relewantnym dla rozstrzygnięcia sprawy toczącej się przed sądem. Założenie, że o tym, jaki przepis (norma) ma być przedmiotem pytania prawnego, decyduje wyłącznie sąd, który pytanie przedstawia, mogłoby prowadzić do obejścia art. 193 Konstytucji przez kierowanie do Trybunału Konstytucyjnego pytań prawnych dotyczących kwestii, które nie mają bezpośredniego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy zawisłej przed sądem. Wymieniony przepis Konstytucji wyklucza zatem inicjowanie przez sądy abstrakcyjnej kontroli konstytucyjności.

Powyższe upoważniało do wniosku, że pytania prawne rozpatrywane w niniejszej sprawie – podobnie jak pytania prawne rozpoznane w sprawach o sygn. P 44/13 i P 7/15 – nie spełniają przesłanek zawartych w art. 193 Konstytucji oraz art. 3 ustawy o TK, a także wymagań określonych w art. 32 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o TK. Powoduje to niedopuszczalność wydania wyroku (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

3. Badając dopuszczalność merytorycznego orzekania w niniejszej sprawie Trybunał Konstytucyjny zważył, że art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011, art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2012 i art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2013 nie obowiązują, bowiem znajdowały one zastosowanie w danym roku budżetowym. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego orzekanie o nieobowiązujących przepisach dopuszczalne jest jedynie wtedy, gdy zastosowanie takich przepisów przewidują reguły prawa intertemporalnego (art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK). Jeśli chodzi o zakwestionowane w pytaniach prawnych przepisy, brak reguły międzyczasowej, która nakazywałaby dalsze ich stosowanie. W przypadku utraty mocy obowiązującej zakwestionowanego aktu normatywnego orzekanie przez Trybunał jest dopuszczalne tylko wówczas, jeżeli wydanie orzeczenia jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych praw i wolności (art. 39 ust. 3 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny wskazywał, że w takiej sytuacji warunkiem uzasadniającym kontrolę konstytucyjności przepisu jest ustalenie, iż zachodzi związek pomiędzy daną regulacją a ochroną konstytucyjnych praw i wolności. Związek ten zachodzi między innymi wtedy, gdy przepis będący przedmiotem oceny zawiera treści normatywne odnoszące się do sfery praw i wolności konstytucyjnie chronionych (zob. zamiast wielu wyrok pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego z 16 marca 2011 r., sygn. K 35/08, OTK ZU nr 2/A/2011, poz. 11). Pytający sąd, przywołując art. 39 ust. 3 ustawy o TK, poprzestał na stwierdzeniu, że „pytania prawne są dopuszczalne, zmierzają bowiem do ochrony praw podmiotowych jednostki”. Jak wynika z wcześniej poczynionych ustaleń, pytania prawne oparto na założeniu istnienia „prawa podmiotowego do waloryzacji”, gdy tymczasem przepisy ustawowe kształtujące mechanizm waloryzacji takiego prawa nie kreują. Tym bardziej sąd nie wykazał, żeby prawu tego rodzaju można przypisać cechę konstytucyjnego prawa podmiotowego. Takie uzasadnienie przez pytający sąd konieczności wydania wyroku, Trybunał Konstytucyjny – podobnie jak w postanowieniu w sprawie o sygn. P 7/15 – uznał za niewystarczające dla uczynienia wyjątku od art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK.

4. Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie w niniejszej sprawie ze względu na niespełnienie przesłanek pytania prawnego i innych przesłanek dopuszczalności rozpoznania merytorycznego. Nie oznacza to jednak, że nie dostrzegł w tle zarzutów sformułowanych w pytaniach prawnych szerszego problemu konstytucyjnego. Już w przywołanych wcześniej postanowieniach o sygn. P 44/13 i P 7/15 Trybunał Konstytucyjny zasygnalizował, że wieloletni brak waloryzacji wynagrodzeń pracowników sądów, przy równoczesnym podwyższaniu wynagrodzeń niektórych innych grup pracowników sfery budżetowej, budzi niepokój z punktu widzenia realizacji zasad i wartości konstytucyjnych. Dlatego też postanowieniem z 28 kwietnia 2015 r. o sygn. S 4/15 w trybie art. 4 ust. 2 ustawy o TK przedstawił Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej uwagi dotyczące niezbędności podjęcia działań ustawodawczych, zmierzających do właściwego uregulowania kwestii waloryzacji wynagrodzeń pracowników sądów.

Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.