W przedmiotowej skardze konstytucyjnej została zakwestionowana zgodność z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 60, art. 65 ust. 1 Konstytucji przepisu art. 15b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2006 r. Nr 167, poz. 1191, ze zm., dalej: u.k.s.e.) w zakresie, w jakim przepis ten ogranicza korzystanie z konstytucyjnych wolności i praw gwarantujących wszystkim obywatelom równość wobec prawa i związane z tym prawo do równego traktowania przez władze publiczne, wyrażające się w prawie dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach.

Kwestionowany przepis art. 15b u.k.s.e. – zdaniem skarżącego – narusza płynące z art. 31 ust. 3 „prawo równości dostępu do wolnych stanowisk w służbie publicznej”.

Kolejny wzorzec kontroli konstytucyjności stanowi art. 32 ust. 1 Konstytucji. W przekonaniu skarżącego zaskarżony przepis „narusza prawo do równego traktowania przez władze publiczne”.

W ocenie skarżącego rozbudowaniem zasady równości obywateli jest postanowienie art. 60 Konstytucji, w myśl którego „korzystający z pełni praw publicznych dysponują prawem dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach”. Posiadanie obywatelstwa polskiego, korzystanie z pełni praw publicznych – jak podnosi skarżący – to jedyne ograniczenia, jakie mogą być stosowane. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy (art. 65 Konstytucji).

Skarga konstytucyjna została sformułowana w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Decyzją z 12 czerwca 2008 r. (nr DO-IV-643-652/08) Minister Sprawiedliwości z dniem 15 lipca 2008 r. przeniósł Dariusza Sebastiana Matoszkę ze stanowiska komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gorzowie Wielkopolskim na stanowisko komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Szczecinie po odwołanym z dniem 14 lipca 2008 r. komorniku Januszu Henryku Magierze. Wniosek komornika o przeniesienie został złożony zgodnie z art. 15b ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, gdyż Minister Sprawiedliwości nie skierował do publikacji w Monitorze Polskim obwieszczenia o wolnym stanowisku komornika. Za przeniesieniem Dariusza Sebastiana Matoszki do rewiru przy Sądzie Rejonowym w Szczecinie przemawiał, zgodnie z argumentacją Ministra Sprawiedliwości, uzasadniony interes osobisty komornika. Z przedstawionych przez niego dokumentów i zaświadczeń lekarskich wynikało, że dziecko komornika urodziło się 15 lutego 2008 r., a żona – po porodzie – wymaga hospitalizacji, opieki i pomocy ze strony męża. Odległość dzieląca miejsce pracy od domu rodzinnego (ponad 100 km) uniemożliwia codzienny kontakt z rodziną komornika. Krajowa Rada Komornicza negatywnie zaopiniowała wniosek, stwierdzając, że przeniesienie Dariusza Sebastiana Matoszki – przed reorganizacją Sądu Rejonowego w Szczecinie, która miała nastąpić z dniem 1 lipca 2008 r. – jest przedwczesne. Negatywną opinię wyraził również Prezes Sądu Apelacyjnego w Szczecinie. Stwierdził, że ubiegając się o powołanie na stanowisko komornika przy Sądzie Rejonowym w Gorzowie Wielkopolskim, Dariusz Sebastian Matoszko powinien mieć świadomość przyjętych na siebie zobowiązań i konsekwencji. Podkreślił także, że uwzględnienie wniosku może wpłynąć negatywnie na sprawność i skuteczność egzekucji przy Sądzie Rejonowym w Gorzowie Wielkopolskim. Minister Sprawiedliwości w decyzji z 8 sierpnia 2008 r. podkreślił, że Dariusz Sebastian Matoszko był w przeszłości asesorem komorniczym w Izbie Komorniczej w Szczecinie. Z uwagi na brak wolnych stanowisk w Szczecinie podjął trud wykonywania czynności komorniczych w Gorzowie Wielkopolskim. W chwili obecnej korzysta z zapewnionej mu przez ustawę możliwości powrotu do Szczecina.

Zdaniem skarżącego, Dariusz Sebastian Matoszko decydując się na objęcie stanowiska komornika w Gorzowie Wielkopolskim, znał swoją sytuację osobistą, rodzinną, majątkową. Musiał przewidywać, że wraz ze zmianą miejsca pracy i zamieszkania zmianie ulegnie również jego życie rodzinne. Wnoszący niniejszą skargę podkreśla, że 11 lat pracował w kancelarii komornika Janusza Magiery oraz pełnił funkcję asesora komorniczego, a od 1 sierpnia 2008 r. przejął obowiązki zastępcy odwołanego ze stanowiska komornika Janusza Magiery, po odwołaniu którego planował ubiegać się o stanowisko komornika. W ocenie skarżącego przeniesienie nowej osoby do działającej już kancelarii może wywrzeć negatywne skutki, gdyż nowo powołany komornik nie ma obowiązku przejęcia wszystkich pracowników i ma pełną swobodę doboru swoich pracowników oraz ich uposażeń. W związku z powyższym, sytuacja zawodowa skarżącego oraz zatrudnionych w kancelarii pracowników jest niepewna.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo na zasadach określonych w ustawie wnieść skargę konstytucyjną w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Zarówno w świetle powyższego unormowania, jak i – precyzujących zasady korzystania ze skargi – przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), jednoznaczne jest, że warunkiem dopuszczalności wniesienia tego środka prawnego jest wskazanie przez skarżącego aktu zastosowania kwestionowanych przepisów, który doprowadził do naruszenia jego praw podmiotowych określonych w Konstytucji. Zarówno w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie skargi, jak i w opracowaniach doktrynalnych podkreślano, że owo naruszenie winno mieć względem skarżącego charakter osobisty, aktualny i bezpośredni, zaś jego źródła upatrywać należy nie w samym akcie stosowania kwestionowanych przepisów, ale w ich treści normatywnej.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna nie spełnia konstytucyjnych i ustawowych wymogów korzystania z tego środka ochrony praw i wolności.

Podstawą prawną ostatecznego rozstrzygnięcia – Decyzji Ministra Sprawiedliwości z 8 sierpnia 2008 r. (nr: DO-IV-643-812/08, DO-IV-643-813/08, DO-IV-643-814/08) – są przepisy art. 105 § 1, art. 138 § 1 pkt 3, art. 127 § 3 oraz art. 28 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, ze zm.; dalej: k.p.a.) w związku z art. 15b u.k.s.e. Jak wynika z uzasadnienia powyższej decyzji, w stosunku do skarżącego podstawą rozstrzygnięcia był tylko art. 28 k.p.a., zgodnie z którym Bogdan Luszawski i Janusz Henryk Magiera nie byli stronami postępowania w sprawie Dariusza Sebastiana Matoszki. Nie mogli też korzystać z legitymacji procesowej strony i składać wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy w trybie art. 127 § 3 k.p.a. Funkcja asesora komorniczego i zastępcy komornika sądowego, ani też status byłego komornika sądowego nie rodzą po ich stronie praw do bycia stroną w postępowaniu o przeniesienie komornika sądowego Dariusza Sebastiana Matoszki na to stanowisko.

Zauważyć należy, że skarga konstytucyjna nie odnosi się do niekonstytucyjności art. 28 k.p.a., jej zarzuty dotyczą art. 15b u.k.s.e., który nie stanowił podstawy ostatecznego orzeczenia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarga w tym zakresie jest niedopuszczalna.

Zgodnie z art. 79 Konstytucji obowiązkiem skarżącego jest wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób – jego zdaniem – doznały naruszenia. Zdaniem wnoszącego skargę „w wyniku omawianej decyzji Ministra Sprawiedliwości rodzi się praktyka przenoszenia komorników pomiędzy dotychczasowymi rewirami i niemożności ich obsadzenia przez asesorów komorniczych w nich zatrudnionych”. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że asesor komorniczy nie ma konstytucyjnie zagwarantowanego prawa do bycia komornikiem, a art. 60 Konstytucji nie gwarantuje przyjęcia do służby publicznej, gwarantuje zaś każdemu obywatelowi, korzystającemu z pełni praw publicznych, prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach (porównaj: wyrok TK z 27 maja 2008 r., SK 57/06, OTK ZU nr 4/A/2008, poz. 63). Podobnie asesor sądowy nie ma konstytucyjnie zagwarantowanego prawa do bycia sędzią, do orzekania, do nominacji sędziowskiej (porównaj: wyrok TK z 24 października 2007 r., SK 7/06, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 108). Zatem argumenty formułowane w tym zakresie przez skarżącego na podstawie przepisów u.k.s.e. nie mogą stanowić zarzutu niekonstytucyjności art. 15b u.k.s.e., gdyż zarzut ten jest oczywiście bezzasadny.

Na marginesie należy zauważyć, że komornik jako funkcjonariusz publiczny ma ograniczone prawo do wnoszenia skarg konstytucyjnych. Publiczno-prawny status komornika był już kilkakrotnie przedmiotem zainteresowania Trybunału Konstytucyjnego. W wyroku z 3 grudnia 2003 r. Trybunał stwierdził: „komornik działa bowiem formalnie rzecz biorąc w imieniu państwa, którego zadaniem jest zapewnienie wykonywania wyroków sądowych. […] komornik sądowy jest organem państwa powołanym do wykonywania orzeczeń sądowych w drodze przymusowej egzekucji świadczeń pieniężnych i niepieniężnych, a także wykonywania innych czynności określonych w ustawach, posiadającym – w ramach wykonywania swoich zadań – władcze kompetencje wobec innych podmiotów stosunków prawnych” (K 5/02, OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 98).

Również status prawny zastępcy komornika był kilkakrotnie omawiany zarówno przez Sąd Najwyższy (porównaj: uchwała SN z 30 kwietnia 2003 r., I KZP 12/03), jak i doktrynę prawa. W katalogu funkcjonariuszy publicznych zawartym w art. 115 § 13 k.k. nie wymieniono ani stanowiska asesora komorniczego, ani zastępcy komornika. Zgodnie z art. 26 u.k.s.e., jeżeli komornik sądowy nie może pełnić obowiązków z powodu przeszkód prawnych lub faktycznych, pełnienie obowiązków zleca się zastępcy komornika, którym może być komornik innego rewiru komorniczego lub asesor komorniczy. Asesor komorniczy, któremu zlecono pełnienie obowiązków zastępcy komornika, w myśl art. 26 ust. 1 u.k.s.e., jest uprawniony do wszystkich czynności w ramach ustawowych zadań komornika, którego zastępuje. W zakresie statusu karnoprawnego nie może być zatem traktowany inaczej niż komornik w sytuacji, gdy pełni obowiązki zastępcy komornika (art. 26 ust. 1 u.k.s.e.) lub przeprowadza egzekucje w ramach zleconych na podstawie art. 32 ust. 1 u.k.s.e. czynności, bądź też wykonuje określone czynności w ramach zlecenia, o którym mowa w art. 33 ust. 2 u.k.s.e.

Należy również zauważyć, że skarżący nie wskazał sposobu naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności, ograniczył się jedynie do wyliczenia wzorców konstytucyjnych. Ponadto nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu nie mogą uzasadniać również zarzuty wskazujące na niezgodność art. 15b u.k.s.e. z art. 2 Konstytucji. Zasada demokratycznego państwa prawnego i wywodzone z niej dalsze zasady ustrojowe nie tworzą po stronie obywateli praw podmiotowych ani wolności. Trybunał dopuszcza wprawdzie, że zasada ta może stanowić źródło praw i wolności, jednakże dopiero wówczas, gdy nie są one ujęte wprost w innych przepisach Konstytucji, a ze względu na zasadę skargowości (art. 66 ustawy o TK) obowiązkiem skarżącego jest ich wskazanie wraz z uzasadnieniem. Podobnie za wadliwe uznać należy wskazanie zasady równości wynikającej z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Stanowi ona wzorzec kontroli konstytucyjności w postępowaniu w sprawie skargi konstytucyjnej i tworzy prawo do równości wówczas, gdy do jej naruszenia dochodzi w zakresie innych konstytucyjnych praw lub wolności.

Również art. 31 ust. 3 Konstytucji nie może być samodzielną (wyłączną) podstawą skargi konstytucyjnej, albowiem przepis ten takich wolności ani praw nie proklamuje. Mówiąc dokładniej, przepis ten nie wyraża w sposób pełny odrębnych wolności lub praw, a czyni to jedynie w sposób cząstkowy i uzupełniający, ściśle związany z innymi normami Konstytucji. Jak wynika z tytułu podrozdziału, w którym został umiejscowiony, wyraża on zasadę ogólną, dotyczącą konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela. Zasada ta odnosi się do „ograniczeń w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw”, nie jest więc podstawą odrębnego typu wolności lub prawa. Wynika z tego, że przepis ten nie formułuje samoistnego prawa o randze konstytucyjnej i zawsze musi być współstosowany z innymi normami Konstytucji (porównaj: wyrok TK z 29 kwietnia 2003 r., SK 24/02, OTK ZU nr 4/A/2003, poz. 33).

Odmowa nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej czyni bezprzedmiotowym rozpoznanie wniosku w sprawie wydania postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania decyzji Ministra Sprawiedliwości z 8 sierpnia 2008 r. (nr: DO-IV-643-812/08, DO-IV-643-813/08, DO-IV-643-814/08).

Biorąc powyższe pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, orzeka się jak w sentencji.