W skardze konstytucyjnej z 6 maja 2011 r. Koszalińska Spółdzielnia Mieszkaniowa „Przylesie” (dalej: spółdzielnia, skarżąca)
zakwestionowała zgodność art. 83 ust. 9 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116, ze zm.; dalej:
ustawa o s.m.) z art. 2, art. 22 i art. 32 ust. 2 Konstytucji.
Zgodnie z art. 83 ust. 9 ustawy: „uchwałę uważa się za podjętą, jeżeli była poddana pod głosowanie wszystkich części walnego zgromadzenia,
a za uchwałą opowiedziała się wymagana w ustawie lub statucie większość ogólnej liczby członków uczestniczących w walnym zgromadzeniu.
Jednakże w sprawach likwidacji spółdzielni, przeznaczenia majątku pozostałego po zaspokojeniu zobowiązań likwidowanej spółdzielni,
zbycia nieruchomości, zbycia zakładu lub innej wyodrębnionej jednostki organizacyjnej do podjęcia uchwały konieczne jest,
aby w posiedzeniach wszystkich części walnego zgromadzenia, na których uchwała była poddana pod głosowanie, uczestniczyła
łącznie co najmniej połowa ogólnej liczby uprawnionych do głosowania, chyba, że statut stanowi inaczej”. Zdaniem skarżącej
przepis ten jest niezgodny z art. 12, art. 22 i art. 32 ust. 2 Konstytucji, w zakresie, w jakim ogranicza prawo członków spółdzielni
do stanowienia o sposobie wyboru organów lub przedstawicieli do tych organów.
Skarga konstytucyjna została sformułowana na podstawie następującego stanu faktycznego sprawy. Uchwała Walnego Zgromadzenia
Spółdzielni nr 11/2010 w sprawie wyboru członków do rady nadzorczej została zaskarżona przez grupę członków spółdzielni. Wyrokiem
Sądu Okręgowego w Koszalinie – I Wydziału Cywilnego z 10 listopada 2010 r. (sygn. akt I C 275/10) stwierdzono nieważność powyższej
uchwały z powodu niezgodności sposobu głosowania nad zaskarżoną uchwałą, tj. rozdzielenia mandatowego i odmiennej listy kandydatów
na członków rady nadzorczej na każdą z części walnego zgromadzenia, z bezwzględnie obowiązującym art. 83 ust. 9 ustawy o s.m. Apelacja wniesiona od powyższego orzeczenia przez skarżącą została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego
w Szczecinie z 31 marca 2011 r. (sygn. akt I ACa 51/11), doręczonym 28 kwietnia 2011 r.
Zarządzeniem z 31 maja 2011 r. pełnomocnik skarżącej został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej
przez wskazanie, jakie konstytucyjne prawa lub wolności skarżącej wynikające z art. 12, z art. 22 oraz art. 32 ust. 2 Konstytucji
i w jaki sposób zostały naruszone przez zaskarżoną regulację. Pełnomocnik skarżącej pismem z 9 czerwca 2011 r. odniósł się
do powyższego zarządzenia. W przekonaniu wnoszącej rozpatrywaną skargę konstytucyjną zaskarżona regulacja narusza wywodzoną
z art. 12 Konstytucji wolność tworzenia i działania dobrowolnych stowarzyszeń, tj. spółdzielni oraz każdego z jej członków,
gdyż zaproponowany w statucie i regulaminie spółdzielni sposób przeprowadzania wyborów do rady nadzorczej jest dużo bardziej
demokratyczny oraz odpowiada interesom członków spółdzielni. Poza tym, zdaniem skarżącej, art. 83 ust. 9 ustawy o s.m. stanowi ograniczenie wolności działalności gospodarczej. W ocenie skarżącej każda spółdzielnia mieszkaniowa
powinna posiadać prawo do swobodnego określania zasad wyboru swoich organów, w szczególności jeżeli chce dać więcej demokracji,
niż przewidują to przepisy ustawy o s.m. Ponadto, zaskarżony przepis dyskryminuje spółdzielnie względem innych dobrowolnych
zrzeszeń, uniemożliwiając im swobodne prowadzenie działalności przez ograniczanie możliwości wyboru członków do rady nadzorczej,
co jest niezgodne z art. 32 ust. 2 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, służącym
eliminacji z systemu prawnego niezgodnych z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, które stanowiły podstawę
ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej. Zasady korzystania z tego środka prawnego precyzuje ustawa
z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl jej art.
47 ust. 1 pkt 2 obowiązkiem skarżącego jest wskazanie, jakie przysługujące mu konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób
– jego zdaniem – zostały naruszone przez zakwestionowane unormowanie będące podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego
w jego sprawie. Wynika stąd, że zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw powinien być skonkretyzowany przez skarżącego
zarówno pod kątem podmiotowym, jak i przedmiotowym. Jednocześnie kontrola zakwestionowanych przepisów dokonywana jest wyłącznie
z punktu widzenia wskazanego przez podmiot skarżący tzw. wzorca konstytucyjnego, którym nie może być każdy przepis Konstytucji,
ale tylko ten normujący określoną wolność lub prawo (podmiotowe). Z tego względu wskazanie w skardze konstytucyjnej wzorca
kontroli ma istotne materialnoprawne i procesowe znaczenie. Skarżący jest zobligowany nie tylko do wskazania określonej kategorii
prawa lub wolności o randze konstytucyjnej, lecz także do sformułowania argumentów, które mogłyby uprawdopodobnić postawiony
zarzut niekonstytucyjności kwestionowanego przepisu. Jednocześnie Trybunał, na podstawie art. 66 ustawy o TK, jest związany
granicami skargi konstytucyjnej i nie może zastępować skarżącego w obowiązku doboru właściwych wzorców do prowadzonej kontroli
konstytucyjności zaskarżonych przepisów.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga powyższych warunków nie spełnia.
W pierwszej kolejności należy podnieść, że skarżąca zarówno w skardze, jak i w piśmie procesowym usuwającym braki formalne,
wskazuje na naruszenie tak praw spółdzielni, jak i praw jej członków, wynikających z art. 12, art. 22 i art. 32 ust. 2 Konstytucji.
W tym kontekście Trybunał przypomina, że w swoich orzeczeniach wielokrotnie zwracał uwagę, iż na gruncie art. 79 ust. 1 Konstytucji
co do zasady niedopuszczalne jest dochodzenie praw osób trzecich. Podstawową cechą skargi konstytucyjnej jest bowiem jej bezpośredni
charakter (zob. postanowienia z: 11 grudnia 2002 r., Ts 116/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 104; 14 stycznia 2003 r., Ts 82/02,
OTK ZU nr 1/B/2003, poz. 48; 27 lutego 2006 r., Ts 198/05, OTK ZU nr 4/B/2006, poz. 155 oraz 1 września 2006 r., Ts 3/06,
OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 230). Wobec powyższego, w odniesieniu do zawartej w rozpatrywanej skardze argumentacji dotyczącej
naruszenia praw lub wolności członków spółdzielni, jako odnoszącej się do osób trzecich, a nie skarżącej, należy przyjąć,
że nie została spełniona przesłanka skargi konstytucyjnej warunkująca jej przekazanie do merytorycznego rozpoznania.
Ponadto, w rozpatrywanej sprawie skarżąca żąda zbadania zgodności zaskarżonej regulacji m.in. z art. 12 i art. 32 ust. 2 Konstytucji.
Żaden z tych przepisów nie wyraża jednak samoistnego prawa podmiotowego, na co Trybunał wielokrotnie wskazywał już w swoim
orzecznictwie.
Po pierwsze, Trybunał od dnia wejścia w życie obowiązującej Konstytucji wielokrotnie podkreślał, że szeroki katalog praw i
wolności wymienionych w rozdziale II Konstytucji obejmuje przede wszystkim pojęcie „konstytucyjnych wolności lub praw”, o
których mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. W interpretacji przepisów zawartych w tym rozdziale mogą być pomocne zasady ogólne,
np. art. 12 Konstytucji, który chroni wolność tworzenia i działania organizacji społecznych od strony instytucjonalnej (por.
wyrok TK z 24 lutego 2004 r., K 54/02, OTK ZU nr 2/A/2004, poz. 10 oraz W. Sokolewicz, nota 3 i 4 do art. 12 Konstytucji,
[w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2001 – 2007) czy też zasada niedyskryminacji (wynikająca z art. 32 ust.
2 Konstytucji). Zasady te nie mogą jednak stanowić samoistnej podstawy skargi konstytucyjnej. Podstawy takiej należy szukać
w konkretnych postanowieniach Konstytucji statuujących określone prawo lub wolność (por. wyrok TK z 28 października 2010 r.,
SK 19/09, OTK ZU nr 8/A/2010, poz. 83 oraz postanowienie TK z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).
Po drugie, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego ani w skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia
braków skargi skarżąca nie wskazała konstytucyjnego prawa o charakterze podmiotowym ani konstytucyjnej wolności, w zakresie
których doszłoby do naruszenia wolności zrzeszania się lub zakazu niedyskryminacji. Uniemożliwia to tym samym stwierdzenie,
że zostały spełnione przesłanki formalne skargi konstytucyjnej.
Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 47
ust. 1 pkt 2 ustawy o TK odmawia nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie zbadania zgodności zaskarżonej regulacji
z art. 12 i art. 32 ust. 2 Konstytucji.
Odnosząc się do kolejnego wskazanego przez skarżącą wzorca kontroli, tj. art. 22 Konstytucji, Trybunał uznał, że skoro powołany
przepis ustawy zasadniczej wyznacza warunki ograniczeń swobody działalności gospodarczej, na skarżącej ciążył obowiązek precyzyjnego
określenia, z którym z elementów normy konstytucyjnej przepis ustawowy pozostaje w sprzeczności. Takiego uzasadnienia skarga
nie zawiera, a Trybunał Konstytucyjny braku tego nie może usunąć samodzielnie, gdyż jest związany zasadą skargowości (art.
66 ustawy o TK). Nie można uznać, że obowiązek ten został wypełniony przez obszerne wywody dotyczące skomplikowania sytuacji
prawnej skarżącej na skutek stwierdzenia nieważności uchwały dotyczącej wyboru rady nadzorczej czy też wyrażony w skardze
brak zrozumienia celu wprowadzenia przez ustawodawcę zaskarżonej regulacji.
Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK odmawia
nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie zbadania zgodności zaskarżonej regulacji z art. 22 Konstytucji.
W tym stanie rzeczy Trybunał postanowił jak w sentencji.