Wnioskiem z 19 stycznia 2007 r. grupa 50 posłów na Sejm wniosła o stwierdzenie niezgodności art. 15 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o finansowym wsparciu rodzin w nabywaniu własnego mieszkania (Dz. U. Nr 183, poz. 1354) z art. 118 ust. 1 i art. 119 ust. 1 i 2 Konstytucji ze względu na naruszenie podstawowych zasad procedury ustawodawczej w toku uchwalania tego przepisu.

Wnioskodawca podniósł, że rządowy projekt ustawy o finansowym wsparciu rodzin w nabywaniu własnego mieszkania nie dotyczył kwestii związanych z funkcjonowaniem spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Wprowadzona w art. 15 ustawy zmiana merytoryczna, odnosząca się właśnie do funkcjonowania kas oszczędnościowo-kredytowych, nie spełnia konstytucyjnych wymagań statuowanych dla poprawki do projektu ustawy – stanowi bowiem nowość normatywną, ani też wymagań, jakie Konstytucja stawia inicjatywie ustawodawczej – została bowiem zgłoszona w toku prac w komisjach.

Konstytucja, wprowadzając wymóg trzech czytań projektów ustaw, nakazuje, aby podstawowe treści, które znają się w ustawie, przebyły pełną drogę procedury ustawodawczej. Sformalizowany tryb procesu legislacyjnego ma stanowić gwarancję tego, że przyjęte w ustawach rozwiązania zostaną gruntownie przemyślane, nie będą przypadkowe. Dlatego niedopuszczalne jest takie stosowanie instytucji poprawek poselskich, które prowadzi do wprowadzenia w ustawie nowości normatywnych bez poddania ich pełnej procedurze ustawodawczej.

Unormowania konstytucyjne przesądzają o odmienności instytucji inicjatywy ustawodawczej oraz poprawki do projektu ustawy wniesionej podczas rozpatrywania projektu przez Sejm. Skorzystanie przez uprawniony podmiot z inicjatywy ustawodawczej nie uprawnia Sejmu do wydania ustawy o treści dowolnie określonej w toku prac nad wniesionym projektem. Na każdym etapie Sejm powinien rozpatrywać ten sam projekt ustawy w sensie merytorycznym, a nie tylko technicznym, musi zatem występować „zakresowa tożsamość” rozpatrywanego projektu.

Poprawka zgłoszona do rządowego projektu ustawy o finansowym wsparciu rodzin w nabywaniu własnego mieszkania, dotycząca zasadniczej nowelizacji ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2, ze zm.) w zakresie umożliwienia kasom udzielania długoterminowych kredytów hipotecznych, wykraczała poza pierwotny zakres projektu. Tym samym dodanie tego przepisu w drodze poprawki poselskiej do rządowego projektu ustawy stanowiło, w świetle art. 118 i art. 119 Konstytucji eksces w postępowaniu ustawodawczym.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją może wystąpić między innymi grupa 50 posłów. Wnioskodawcą w niniejszej sprawie była grupa 50 posłów Sejmu V kadencji. W chwili wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego wnioskodawca miał legitymację do takiego wystąpienia. Dnia 7 września 2007 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podjął uchwałę o skróceniu kadencji (Dz. U. Nr 163, poz. 1154). Postanowieniem z dnia 7 września 2007 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zarządził wybory do Sejmu i Senatu na 21 października 2007 r. Zgodnie z postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 października 2007 r. w sprawie zwołania pierwszego posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M. P. Nr 79, poz. 841), pierwsze posiedzenie Sejmu wybranego 21 października 2007 r. zostało zwołane 5 listopada 2007 r. Tym samym 4 listopada 2007 r. upłynęła V kadencja Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, na skutek czego wygasły mandaty posłów tej kadencji. Kadencja Sejmu – zgodnie z art. 98 ust. 1 Konstytucji – rozpoczyna się bowiem w dniu pierwszego posiedzenia Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

Wobec upływu kadencji Sejmu, którego posłami byli wnioskodawcy, i związanego z tym wygaśnięcia ich mandatów poselskich przestał istnieć podmiot uprawniony do dalszego występowania w sprawie. Takie stanowisko konsekwentnie wyrażane było w orzecznictwie Trybunału (zob. orzeczenie z 25 lutego 1992 r., sygn. K. 3/91, OTK w 1992 r., cz. I, poz. 1; postanowienia z: 17 sierpnia 1993 r., sygn. K. 2/93, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 30; 23 kwietnia 1993 r., sygn. K. 3/93, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 26; 4 października 1997 r., sygn. K. 19/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 52; 12 listopada 1997 r., sygn. K. 21/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 58; 14 listopada 2001 r., sygn. K 10/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 262), które wygaśnięcie mandatu posłów łączyło ściśle z utratą uprawnienia do występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w charakterze wnioskodawcy.

Utrata uprawnień przez wnioskodawcę nie pozwala na merytoryczne rozpoznanie sprawy i dlatego zachodzi konieczność umorzenia postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.).

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.