1. Postanowieniem z 20 listopada 2006 r. (sygn. akt I Co 1611/06) Sąd Rejonowy w Grudziądzu wystąpił z pytaniem prawnym, czy art. 45 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2006 r. Nr 167, poz. 1191, ze zm.; dalej: ustawa komornicza), rozumiany w ten sposób, że przewiduje obowiązek uiszczenia opłaty stosunkowej od wniosku o wszczęcie egzekucji na polecenie sądu, jest zgodny z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

Wątpliwości sądu powstały na gruncie stanu faktycznego, w którym wierzyciel – Skarb Państwa (Prezes Sądu Okręgowego w Ciechanowie) – złożył skargę na komornicze wezwanie do uiszczenia opłaty od wniosku egzekucyjnego, a komornik wniósł o jej oddalenie.

W ocenie sądu pytającego art. 45 ust. 4 ustawy komorniczej zredagowany został niezgodnie z zasadami przyzwoitej legislacji i dostatecznej określoności przepisów prawnych, wynikającymi z art. 2 Konstytucji, a w rozumieniu ustalonym uchwałą Sądu Najwyższego (z 29 września 2005 r., sygn. akt III CZP 61/05), jest również sprzeczny z zasadą równości wobec prawa, wynikającą z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Sąd obszernie przedstawił przemiany statusu komorników w ciągu ostatnich lat oraz przebieg procesu legislacyjnego prowadzącego do uchwalenia zaskarżonego brzmienia art. 45 ust. 4 ustawy komorniczej. Zwrócił uwagę, że w toku posiedzenia Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka 22 września 2004 r. (podczas rozpatrywania senackich poprawek do ustawy) nie omawiano odrębnej pozycji Skarbu Państwa, jako wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym, a tym bardziej pozycji sądu lub prokuratora, ponieważ „jasne (...) było, że «ideą poprawki senackiej było zniesienie opłaty stosunkowej wobec wszystkich wierzycieli»”. Podkreślił, że z materiałów sejmowych nie wynika, by zamiarem ustawodawcy było zróżnicowanie wierzycieli w zakresie wnoszenia opłat od wniosku egzekucyjnego. Sąd zaprezentował również stan orzecznictwa i związane z zaskarżonym przepisem wątpliwości interpretacyjne, przecięte powołaną uchwałą Sądu Najwyższego i precyzyjnie zdefiniował wzorce kontroli, opierając się na orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego.

Sąd pytający wskazał, że w art. 45 ust. 4 ustawy komorniczej – między jego częścią pierwszą i drugą – istnieje wewnętrzna sprzeczność, co jest nielogiczne i niekonsekwentne, a zatem nieracjonalne, i – jako takie – niezgodne z zasadą przyzwoitej legislacji.

W opinii sądu ustawodawca, wprowadzając nowe brzmienie art. 45 ust. 4 ustawy komorniczej, nie sformułował żadnego uzasadnienia różnicowania wierzycieli pod względem ponoszenia opłat od wniosku egzekucyjnego. Tym samym przepis – w rozumieniu ustalonym przez Sąd Najwyższy – jest sprzeczny z zasadą równości wobec prawa.

2. Pismem z 22 stycznia 2007 r. stanowisko w sprawie przedstawił Marszalek Sejmu, stwierdzając, że art. 45 ust. 4 ustawy komorniczej jest niezgodny z art. 2 i 32 ust. 1 Konstytucji. Uzasadniając powyższe, wskazał, że naruszona została zasada przyzwoitej legislacji, nakazująca redagowanie przepisów wewnętrznie spójnych, jednoznacznych, oddających należycie intencje prawodawcy i zrozumiałych dla adresatów. Podkreślił, że wszyscy wierzyciele powinni być traktowani jednakowo, więc niedopuszczalne jest odmienne traktowanie stationorum fisci Skarbu Państwa w stosunku do innych wierzycieli, a zwłaszcza wewnętrzne różnicowanie tej grupy na stationes fisci obciążane opłatą stosunkową za wszczęcie postępowania egzekucyjnego (sądy i prokuratorów) i od tej opłaty zwolnione.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Niniejsza sprawa jest przedmiotowo tożsama z rozstrzygniętą wcześniej sprawą o sygn. P 22/06, w której wyrok, zapadły 27 lutego 2007 r., ogłoszony został w Dzienniku Ustaw z 13 marca 2007 r. Nr 44, poz. 288. Trybunał Konstytucyjny uznał art. 45 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2006 r. Nr 167, poz. 1191, ze zm.) za niezgodny z art. 2 Konstytucji.

Ze względu na brak tożsamości podmiotowej z wyrokiem o sygn. P 22/06 nie ziściła się w niniejszej sprawie przesłanka res iudicata (obligująca do umorzenia postępowania z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia). Jednakże uprzednie orzeczenie o niekonstytucyjności określonego przepisu prawnego rodzi konieczność wydania rozstrzygnięcia opartego na zasadzie ne bis in idem.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny, dokonując pragmatycznej oceny celowości prowadzenia postępowania i orzekania w kwestii, która została już jednoznacznie i ostatecznie rozstrzygnięta wyrokiem o sygn. P 22/06, postanowił – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) – umorzyć postępowanie w niniejszej sprawie ze względu na zbędność wydania orzeczenia.