1. Dnia 21 lipca 2005 r. Rzecznik Praw Obywatelskich skierował do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o stwierdzenie niezgodności § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 kwietnia 1998 r. w sprawie szczególnych kwalifikacji oraz warunków wymaganych od kandydatów na syndyków upadłości (Dz. U. Nr 55, poz. 359) z art. 65 ust. 1 Konstytucji. W uzasadnieniu wniosku Rzecznik podniósł, że przepisy rozporządzenia regulują materię dotyczącą wolności wyboru zawodu, w tym wprowadzają ograniczenia tej wolności, które – zgodnie z normą gwarancyjną wynikającą z art. 65 ust. 1 Konstytucji – mogą być wprowadzone jedynie na drodze regulacji ustawowej, co w wypadku aktu normatywnego wydanego przez ministra nie miało miejsca. Ponadto Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, że przepis art. 14 § 4 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej – Prawo upadłościowe (w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 31 lipca 1997 r. o zmianie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. – Prawo upadłościowe i niektórych innych ustaw; Dz. U. Nr 117, poz. 751), stanowiący podstawę wydania kwestionowanego aktu normatywnego przez Ministra Sprawiedliwości, nie spełniał wymogów wynikających z art. 92 ust. 1 Konstytucji ze względu na jego blankietowy i zbyt ogólny charakter. Jednakże ze względu na utratę mocy obowiązującej tego przepisu Rzecznik nie wniósł o poddanie go kontroli konstytucyjności w odniesieniu do art. 92 ust. 1 Konstytucji.

2. Do wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich, pismem z 13 września 2005 r., ustosunkował się Minister Sprawiedliwości, jako organ, który wydał kontrolowany akt normatywny, stwierdzając w konkluzji, że zarzut niekonstytucyjności badanego przepisu jest nietrafny. Swoje stanowisko Minister Sprawiedliwości oparł na stwierdzeniu, że syndyk nie jest zawodem, lecz sprawuje jedynie funkcję w postępowaniu upadłościowym, tak jak biegły sądowy. Tym samym wzorzec kontroli konstytucyjności w postaci art. 65 ust. 1 Konstytucji jest nieadekwatny do badanego przepisu rozporządzenia.

3. Pismem z 4 listopada 2005 r. (błędnie datowanym na 4 listopada 2004 r.) stanowisko w sprawie zajął Prokurator Generalny, stwierdzając, że badany przepis nie jest niezgodny z art. 65 ust. 1 Konstytucji, i podzielając w tej materii argumentację wyrażoną przez Ministra Sprawiedliwości.

4. Pismem z 25 listopada 2005 r. Rzecznik Praw Obywatelskich rozszerzył swój wniosek o zbadanie konstytucyjności przywołanego wyżej przepisu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości także w odniesieniu do z art. 92 ust. 1 Konstytucji, wskazując, że badany przepis rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sposób samoistny i nieskrępowany jakimikolwiek postanowieniami ustawy reguluje materię ustawową, przy czy dotyka sytuacji prawnej obywateli w zakresie, który jest zastrzeżony jedynie dla regulacji ustawowej. Jednocześnie Rzecznik podtrzymał swoje stanowisko w odniesieniu do niekonstytucyjności § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości także ze względu na jego niezgodność z art. 65 ust. 1 Konstytucji.

5. Pismem z 2 lutego 2006 r. Prokurator Generalny podzielił stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich w odniesieniu do zarzutu niezgodności § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z art. 92 ust. 1 Konstytucji, podtrzymując swoje wcześniejsze stanowisko w pozostałym zakresie. Jednocześnie Prokurator Generalny wniósł o odroczenie przez Trybunał Konstytucyjny ewentualnego wyroku o niekonstytucyjności w tej sprawie na czas niezbędny do wprowadzenia ustawowej regulacji zasad i trybu wydawania licencji syndyka.

6. Takie samo stanowisko zajął w piśmie z 9 lutego 2006 r. Minister Sprawiedliwości. Jednocześnie Minister Sprawiedliwości wskazał, że kwestionowane uregulowania prawne mają jedynie charakter tymczasowy i obowiązują do czasu uchwalenia przez Sejm stosownej ustawy, na co wskazuje wprost art. 157 ust. 3 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze. Minister poinformował zarazem, że stosowny projekt ustawy został już przygotowany i wniesiony do Sejmu IV kadencji, lecz Sejm nie zdołał uchwalić go przed końcem ówczesnej kadencji, i zapewnił, że nowa wersja tego projektu zostanie przygotowana w podległym mu resorcie do 31 marca 2006 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 kwietnia 1998 r. w sprawie szczególnych kwalifikacji oraz warunków wymaganych od kandydatów na syndyków upadłości (Dz. U. Nr 55, poz. 359), zawierające kwestionowany przez Rzecznika Praw Obywatelskich przepis § 1, zostało wydane na podstawie art. 14 § 4 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512, ze zm.), wprowadzonego nowelą z dnia 31 lipca 1997 r. o zmianie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. – Prawo upadłościowe i niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 117, poz. 751) i rozpoczęło obowiązywać od 14 maja 1998 r. Rozporządzenie to zostało uchylone 1 października 2003 r., na skutek wejścia w życie ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535), która zastąpiła dotychczasowe, wielokrotnie nowelizowane, rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24 października 1934 r. – Prawo upadłościowe. Jednak za sprawą przepisu przejściowego art. 541 ust. 2 w związku z art. 157 ust. 3 nowo uchwalonej ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, przepisy wspomnianego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, w zakresie kwalifikacji wymaganych od syndyka, zachowywały swą moc – do czasu uchwalenia ustawy określającej zasady i tryb wydawania licencji syndyka. Ustawa taka została uchwalona przez Sejm 15 czerwca 2007 r. jako ustawa o licencji syndyka opublikowana w Dzienniku Ustaw 9 lipca 2007 r. i weszła w życie 10 października 2007 r. Z tym dniem, na mocy art. 24 ustawy, prezesi sądów zaprzestali wpisywania osób na listy kandydatów na syndyków prowadzonych na podstawie dotychczasowego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 16 kwietnia 1998 r.

2. Ustawa z dnia 15 czerwca 2007 r. o licencji syndyka (Dz. U. Nr 123, poz. 850) zawiera nowe, całościowe uregulowanie kwestii kwalifikacji wymaganych od syndyków i kandydatów na syndyków oraz warunków, które muszą oni spełniać. W szczególności wymagania te zawarte zostały w art. 3 i art. 6 ust. 2 ustawy. Tym samym spełniony został także warunek materialny ustania mocy obowiązującej § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 16 kwietnia 1998 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji oraz warunków wymaganych od kandydatów na syndyków upadłości, który to przepis zawierał własny katalog kwalifikacji wymaganych od kandydatów na syndyków upadłości. W tym stanie rzeczy utrata mocy obowiązującej badanego przepisu wiąże się z zastąpieniem go w całości w aspekcie zakresu merytorycznego przepisem rangi ustawowej – co było celem wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich do Trybunału Konstytucyjnego.

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym postanowiono jak w sentencji.