Trybunał Konstytucyjny 3 października 2006 r. wydał postanowienie o umorzeniu postępowania w sprawie skargi konstytucyjnej spółki Zakłady Przetwórstwa Bawełny „Fasty” sp. z o.o. Tym samym nie zachodzi przesłanka wynikająca z art. 24 ust. 2 zdanie 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), uzasadniająca orzeczenie zwrotu kosztów na rzecz wnoszącego skargę konstytucyjną wraz z wyrokiem uwzględniającym skargę konstytucyjną.

W ocenie Trybunału nie ma również podstaw do orzeczenia zwrotu kosztów na zasadzie wyjątku, w oparciu o art. 24 ust. 2 zdanie 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak na wstępie.

1. Spółka „Gartenholz-Hadryś” sp. z o.o. w skardze konstytucyjnej podnosi, że kwestionowane przepisy art. 174 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej: p.p.s.a.), rozpatrywane łącznie, naruszają prawo skarżącej do zaskarżenia w pełnym zakresie orzeczenia sądu administracyjnego pierwszej instancji, przez co nie realizują w pełni zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego przed sądami administracyjnymi (art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji). Jak twierdzi skarżąca, kwestionowane przepisy umożliwiają stronie postępowania przed sądem administracyjnym postawienie w skardze kasacyjnej zarzutu naruszenia przepisów prawa procesowego jedynie przez sąd administracyjny pierwszej instancji, a nie przez organ administracji, mimo że sąd administracyjny pierwszej instancji – oceniając legalność zachowania organu administracji publicznej – bada ewentualne naruszenia procedury przez ów organ. W konsekwencji w postępowaniu przed sądem administracyjnym drugiej instancji strona wnosząca skargę kasacyjną nie może kwestionować, dokonanej przez sąd pierwszej instancji, błędnej oceny dochowania właściwej procedury przez organ administracji.

W sprawie skarżącej, Naczelny Sąd Administracyjny – wyrokiem z 20 lipca 2004 r., sygn. akt FSK 151/04 – oddalił skargę kasacyjną skarżącej od wyroku NSA, Ośrodka Zamiejscowego w Poznaniu, z 27 sierpnia 2002 r., sygn. akt I SA/Po 144/01, mocą którego oddalona została skarga spółki „Gartenholz-Hadryś” sp. z o.o. na decyzję Izby Skarbowej w Poznaniu w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych za 1997 r.

W swojej skardze do Trybunału Konstytucyjnego, spółka „Fasty-Andropol Logistyka” sp. z o.o. podnosi, że kwestionowane przez skarżącą przepisy p.p.s.a. ograniczają prawo stron postępowań sądowoadministacyjnych do dwuinstancyjnego postępowania przed sądami administracyjnymi. Art. 174 pkt 1 p.p.s.a. ogranicza prawo strony do wniesienia całościowej skargi od orzeczenia wydanego w pierwszej instancji, gdyż stanowi, że naruszenie prawa materialnego – jako podstawa, na której można oprzeć skargę kasacyjną – może polegać wyłącznie albo na błędnej wykładni tego prawa albo na jego niewłaściwym zastosowaniu. Z kolei, art. 177 § 1 w związku z art. 183 § 1 in principio p.p.s.a. wprowadza regulację, z której wynika, że po upływie terminu wniesienia skargi kasacyjnej nie jest dopuszczalna modyfikacja wskazanych w skardze jej podstaw, a NSA – rozpoznając sprawę wyłącznie w granicach skargi kasacyjnej – pomija pisma skarżącego, wnoszone po terminie złożenia owej skargi, i nie bierze z urzędu pod uwagę okoliczności uzasadniających uchylenie zaskarżonego wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego. Dlatego też wskazane w skardze przepisy są niezgodne z art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.

W sprawie tej skarżącej, NSA – wyrokiem z 14 grudnia 2004 r., sygn. akt FSK 1331/04 – oddalił skargę kasacyjną od wyroku WSA w Białymstoku z 3 marca 2004 r., sygn. akt SA/Bk 813/03, mocą którego oddalona została skarga spółki „Fasty-Uniontex Logistyka” sp. z o.o. na decyzję Izby Skarbowej w Białymstoku w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych za 2001 r. W uzasadnieniu wyroku NSA podkreślił, że w ramach podstaw kasacyjnych wnoszący skargę kasacyjną musi w sposób prawidłowy określić i uzasadnić charakter naruszenia prawa materialnego, a w tym zakresie skarga zredagowana jest w sposób budzący wątpliwości. Sąd stwierdził też, że pismo procesowe, które wnoszący skargę określił jako modyfikujące ową skargę, nie odpowiadało warunkom, jakim musi odpowiadać skarga kasacyjna, a zatem treść owego pisma nie mogła mieć wpływu na zarzuty sformułowane w skardze kasacyjnej.

Zakłady Przetwórstwa Bawełny „Fasty” sp. z o.o. w skardze do Trybunału Konstytucyjnego kwestionują te same przepisy p.p.s.a., które zaskarżyła spółka „Fasty-Andropol Logistyka” sp. z o.o. oraz podnoszą pod adresem kwestionowanej regulacji identyczne zarzuty i przytaczają na ich poparcie te same argumenty.

W sprawie Zakładów Przetwórstwa Bawełny „Fasty” sp. z o.o., NSA wyrokiem z 14 grudnia 2004 r., sygn. akt FSK 1332/04 – oddalił skargę kasacyjną tych zakładów od wyroku WSA w Białymstoku z 3 marca 2004 r., sygn. akt SA/Bk 843/03, mocą którego oddalona została skarga tychże zakładów na decyzję Izby Skarbowej w Białymstoku w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych za 2001 r. Motywy wyroku NSA są również podobne do tych, jakie sąd przytoczył w sprawie spółki „Fasty-Andropol Logistyka” sp. z o.o.

2. Pismem z 10 lutego 2006 r. stanowisko w sprawie zajął Prokurator Generalny. Wniósł o stwierdzenie, że kwestionowane przepisy p.p.s.a. są zgodne z Konstytucją.

Prokurator Generalny przypomniał fakt, że kwestionowane przepisy stanowią fragment szerszej regulacji, dotyczącej środków odwoławczych od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych. W p.p.s.a. przyjęto kasacyjny model środka służącego od wyroków lub postanowień kończących postępowanie w sprawie. Z uzasadnień skarg kasacyjnych wynika, że skarżące spółki przede wszystkim kwestionują istotę przyjętego modelu zaskarżania orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, jako sądów pierwszej instancji, do NSA. Zdaniem skarżących, kasacyjny model zaskarżania orzeczeń pierwszoinstancyjnych pozostaje w sprzeczności z konstytucyjnym wymogiem dwuinstancyjności postępowania sądowoadministacyjnego.

W zaistniałej sytuacji, również regulacje wprowadzające pewne elementy rygoryzmu formalnego, a kwestionowane w niniejszej sprawie, nie mogą być – w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, dotyczącego standardów dwuinstancyjności postępowania sądowego – uznane za ograniczające prawa podmiotowe stron postępowania sądowoadministracyjnego.

3. Pismem z 18 kwietnia 2006 r., w imieniu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, stanowisko zajął Marszałek Sejmu. Wniósł on o uznanie, że zaskarżone przepisy są zgodne z art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Zdaniem Sejmu zarzuty podniesione w skargach konstytucyjnych nie są zasadne. Skarżące upatrują naruszenie swych konstytucyjnych praw w takim ukształtowaniu instytucji skargi kasacyjnej w ustawie, które ich zdaniem zarówno od strony formalnej (wniesienie skargi), jak i merytorycznej (podstawy kasacji) pozostaje w sprzeczności z zasadą rozpatrywania spraw w dwóch instancjach.

Zdaniem Sejmu podstawy kasacyjne uregulowane w ustawie stwarzają wystarczającą płaszczyznę dostępności skargi kasacyjnej. Specyfika postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, fakt, że sprawuje on nadzór nad działalnością wojewódzkich sądów administracyjnych w zakresie orzekania i w żadnym razie nie zastępuje organów administracji w załatwianiu spraw z ich zakresu działania, przemawiają za uznaniem zasadności ograniczenia podstaw środka zaskarżenia orzeczeń pierwszej instancji jedynie do naruszeń wskazanych w art. 174 p.p.s.a.

Odnosząc się do zakwestionowanych przepisów art. 183 § 1 i art. 177 § 1 p.p.s.a., Marszałek Sejmu stwierdził, iż elementy rygoru formalnego nie mogą być uznane za ograniczające prawa stron postępowania przed sądem administracyjnym. Strona ma w obecnym stanie prawnym możność zapoznania się z aktami sprawy, jak i z pełnym uzasadnieniem orzeczenia sądu pierwszej instancji. Zachowany w art. 175 p.p.s.a. wymóg sporządzenia skargi przez profesjonalnego pełnomocnika jest gwarancją odniesienia się w niej do wszelkich naruszeń prawa, które mogą stanowić podstawy kasacji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Kwestionowane przez skarżące spółki przepisy p.p.s.a. były już przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego, w kontekście wskazanych w skardze konstytucyjnej wzorców kontroli. Wyrokiem z 20 września 2006 r., sygn. SK 63/05 (Dz. U. Nr 170, poz. 1224), Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie orzekł m.in., że „1. Art. 174 i art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, z 2004 r. Nr 162, poz. 1692, z 2005 r. Nr 94, poz. 788, Nr 169, poz. 1417 i Nr 250, poz. 2118 oraz z 2006 r. Nr 38, poz. 268) są zgodne z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2, art. 7, art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji. 2. Art. 184 ustawy powołanej w punkcie 1 jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2, art. 7, art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji”.

We wskazanym wyżej wyroku, Trybunał Konstytucyjny nie podzielił opinii skarżącej spółki, że to wadliwe określenie w zaskarżonych przepisach podstaw kasacyjnych ograniczyło badanie przez Naczelny Sąd Administracyjny zasadności jej skarg wszczynających postępowanie sądowoadministracyjne i że prowadzi to do naruszenia gwarantowanego przez Konstytucję prawa do sądu. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego regulacja zawarta w tych przepisach nie ustanawia żadnych podmiotowych ani przedmiotowych ograniczeń prawa do wnoszenia skargi kasacyjnej, przez co spełnia podnoszony w orzecznictwie Trybunału wymóg dostępności środka zaskarżenia. Kwestionowane przepisy ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie naruszają prawa do sądu także dlatego, że nie ograniczają możliwości uruchomienia postępowania drugoinstancyjnego, zapewniają właściwy jego kształt, chroniący przed arbitralnością orzekania i nierównym traktowaniem, a także nie zamykają drogi do uzyskania wyroku sądu drugiej instancji.

2. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) stanowi, że Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne. Taki stan rzeczy ma niewątpliwie miejsce, gdy zaskarżony przepis prawny był już przedmiotem kontroli jego zgodności z Konstytucją w innej sprawie rozpoznawanej przez Trybunał (zob. postanowienia: z 3 października 2001 r., sygn. SK 3/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 218, s. 1114-1115, z 25 listopada 2002 r., sygn. SK 30/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 88, s. 1142 oraz z 26 marca 2002 r., sygn. P 3/02, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 22, s. 298).

3. Z treści zarzutów wysuniętych przez skarżących w stosunku do art. 177 § 1 p.p.s.a. wynika, że ma on charakter pomocniczy w stosunku do art. 174 oraz art. 183 p.p.s.a. (tym bardziej że został on powiązany w skardze z art. 183 § 1 p.p.s.a.). Przepis ten stanowi, że „Skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie, w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem”. Stanowi on element rygoru formalnego w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (ogranicza, co podnieśli skarżący, możliwość składania dodatkowych pism i wyjaśnień po terminie złożenia skargi) i jako taki nie zmienia sytuacji skarżących z punktu widzenia naruszenia ich konstytucyjnych wolności i praw w zakresie zapewnienia im praw gwarantowanych przez art. 78 i art. 176 Konstytucji. Dlatego też Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżący w niniejszej sprawie znaleźli się w identycznej sytuacji, co skarżąca w sprawie o sygn. SK 63/05, a postępowanie również w tym zakresie podlega umorzeniu.

Zważywszy, że przedmiot niniejszej sprawy jest zbieżny z materią, co do której Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się szczegółowo we wspomnianym wyroku z 20 września 2006 r., sygn. SK 63/05, sprawę ze skarg konstytucyjnych spółek z o.o.: „Gartenholz-Hadryś”, „Fasty-Andropol Logistyka” oraz Zakłady Przetwórstwa Bawełny „Fasty” należało umorzyć.

Z tych wszystkich względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak na wstępie.

Trybunał Konstytucyjny 3 października 2006 r. wydał postanowienie o umorzeniu, na posiedzeniu niejawnym, postępowania w sprawie skargi konstytucyjnej spółki Fasty-Andropol Logistyka sp. z o.o. Tym samym nie zachodzi przesłanka wynikająca z art. 24 ust. 2 zdanie 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), uzasadniająca orzeczenie zwrotu kosztów na rzecz wnoszącego skargę konstytucyjną wraz z wyrokiem uwzględniającym skargę konstytucyjną.

W ocenie Trybunału nie ma również podstaw do orzeczenia zwrotu kosztów na zasadzie wyjątku, w oparciu o art. 24 ust. 2 zdanie 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak na wstępie.