W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 27 maja 2016 r. (data nadania) B.S-M (dalej: skarżąca) wystąpiła
o stwierdzenie, że art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. Nr 97,
poz. 800, ze zm.; dalej: u.n.ś.k.) w zakresie, w jakim ,,nie uwzględnia wśród uprawnionych do nauczycielskiego świadczenia
kompensacyjnego psychologów zatrudnionych w poradniach psychologiczno-pedagogicznych”, jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku
z art. 32 ust. 1 oraz art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z maja 2014 r. odmówił skarżącej prawa do nauczycielskiego świadczenia
kompensacyjnego, gdyż, zdaniem organu, skarżąca nie udowodniła 20-letniego okresu wykonywania pracy w jednostkach wymienionych
w zakwestionowanym art. 2 pkt 1 u.n.ś.k. Wyrokiem z czerwca 2015 r. Sąd Okręgowy w L. oddalił odwołanie skarżącej, podtrzymując
argumentację organu rentowego. Wyrokiem ze stycznia 2016 r. Sąd Apelacyjny w L. oddalił apelację skarżącej.
Trybunał Konstytucyjny ustalił, że 4 maja 2016 r. do Sądu Apelacyjnego w L. wpłynęła złożona przez skarżącą skarga kasacyjna
do Sądu Najwyższego (przekazana temu sądowi 23 czerwca 2016 r.).
Postanowieniem z 16 grudnia 2016 r. Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 21 ustawy z dnia 22 lipca 2016 r. o Trybunale
Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1157) oraz art. 177 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
(Dz. U. z 2016 r. poz. 1822, ze zm.) zawiesił postępowanie do czasu zakończenia postępowania przed Sądem Najwyższym.
Wyrokiem z kwietnia 2017 r. Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną, co uzasadniało podjęcie zawieszonego postępowania.
W skardze konstytucyjnej skarżąca podnosiła, że zaskarżony przepis, w zakresie w jakim nie uwzględnia wśród uprawnionych do
nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego psychologów zatrudnionych w poradniach psychologiczno-pedagogicznych narusza
jej konstytucyjne prawo do równego traktowania i niedyskryminowania (art. 32 ust. 1 Konstytucji), prawo do zabezpieczenia
społecznego (art. 67 ust. 1 Konstytucji), a także zasady ochrony praw nabytych, zaufania obywatela do państwa oraz sprawiedliwości
społecznej (art. 2 Konstytucji).
Uzasadniając zarzut naruszenia zasady równości (art. 67 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji), skarżąca stwierdza, że
nie ma żadnych przesłanek do wyodrębnienia dwóch kategorii nauczycieli psychologów (tych którzy pracują w szkołach i tych,
którzy te same obowiązki wykonują w poradniach psychologiczno-pedagogicznych). Zdaniem skarżącej cechą relewantną łączącą
obie kategorie nauczycieli psychologów, w świetle uprawnienia do świadczenia kompensacyjnego, jest charakter pracy jaką wykonują,
a nie miejsce ich zatrudnienia. Jak podkreśla skarżąca jej praca miała de facto identyczny charakter bez względu na to czy wykonywała ją w szkole, przedszkolu czy w poradni psychologiczno-pedagogicznej,
pracując w tych jednostkach podlegała Karcie Nauczyciela, miała takie samo pensum godzinowe (20 godzin tygodniowo) i wynagrodzenie.
Skarżąca podnosi także, że poradnie psychologiczno-pedagogiczne zawsze podlegały nadzorowi pedagogicznemu i wchodziły w skład
systemu oświaty. Dlatego – zdaniem skarżącej – nie ma podstaw, żeby różnicować jej sytuację prawną ze względu na miejsce wykonywania
przez nią pracy (szkoła i poradnia psychologiczno-pedagogiczna). W związku z tym, pozbawienie nauczycieli zatrudnionych w
poradniach psychologiczno-pedagogicznych prawa do świadczenia kompensacyjnego jest w ocenie skarżącej arbitralne i nie jest
uzasadnione aksjologicznie.
W zakresie naruszenia zasady ochrony praw nabytych i zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 67 ust.
1 w związku z art. 2 Konstytucji) skarżąca argumentuje, że skoro jako osoba zatrudniona w szkole i w poradni psychologiczno-pedagogicznej
jest nauczycielem i wykonuje te same czynności w analogicznym czasie, to ma prawo oczekiwać, że będzie tak samo traktowana
w takich samych warunkach. Skarżąca stwierdza także, że podejmując zatrudnienie w poradni, a następnie w szkole, była w sposób
uzasadniony przekonana, że de facto kontynuuje pracę, którą rozpoczęła w przedszkolu. Skarżąca dokonując wyboru dalszej drogi zawodowej kierowała się m.in. tym,
że w poradni będą jej przysługiwały takie same uprawnienia (w tym uprawnienia w sferze zabezpieczenia społecznego) jakie posiadała
pracując w przedszkolu. Jak stwierdza skarżąca, nie mogła ona racjonalnie zakładać, że w pewnym momencie straci uprawnienia
przysługujące nauczycielom. W związku z powyższym, zdaniem skarżącej przysługuje jej prawo nabyte, a przynajmniej prawnie
chroniona ekspektatywa nabycia uprawnień do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 13 grudnia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o organizacji i trybie postępowania
przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz ustawę o statusie sędziów Trybunału Konstytucyjnego (Dz. U. poz. 2074), do postępowań
przed Trybunałem Konstytucyjnym wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 30 listopada 2016 r.
o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072; dalej: u.o.t.p. TK) stosuje się przepisy
tej ustawy. Skoro postępowanie zainicjowane rozpatrywaną skargą nie zostało zakończone przed 3 stycznia 2017 r., tj. dniem
wejścia w życie u.o.t.p. TK, to zarówno wstępne, jak i merytoryczne rozpoznanie tej skargi określają przepisy u.o.t.p. TK.
2. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie
którego sąd lub organ administracji publicznej orzekły ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego
określonych w Konstytucji. Na etapie wstępnej kontroli Trybunał Konstytucyjny bada, czy skarga spełnia przesłanki, o których
mowa w przywołanym przepisie Konstytucji oraz wymagania wskazane w art. 44, art. 53 i art. 77 u.o.t.p. TK, a także, czy nie
zachodzą okoliczności przewidziane w art. 61 ust. 4 pkt 3 u.o.t.p TK.
3. Skargę konstytucyjną w imieniu skarżącej sporządził i wniósł adwokat, który przedstawił stosowne pełnomocnictwo.
4. Skarżąca wyczerpała przysługującą jej drogę prawną ponieważ wyrok Sądu Apelacyjnego w L. ze stycznia 2016 r. jest prawomocny
i nie przysługują od niego żadne zwyczajne środki zaskarżenia.
5. Trybunał stwierdza, że skarżąca dochowała trzymiesięcznego terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej przewidzianego w
art. 77 ust. 1 u.o.t.p. TK. Wyrok Sądu Apelacyjnego został doręczony pełnomocnikowi skarżącej dnia 29 lutego 2016 r., a skargę
wniesiono 27 maja 2016 r. (data nadania).
6. Zakwestionowanemu w skardze art. 2 pkt. 1 u.n.ś.k. – w zakresie, w jakim ,,nie uwzględnia wśród uprawnionych do nauczycielskiego
świadczenia kompensacyjnego psychologów zatrudnionych w poradniach psychologicznopedagogicznych” – skarżąca zarzuciła naruszenie
prawa do zabezpieczenia społecznego (art. 67 ust. 1 Konstytucji), prawa do równego traktowania i niedyskryminowania (art.
32 ust 1 Konstytucji), a także zasady ochrony praw nabytych, zaufania obywatela do państwa oraz sprawiedliwości społecznej
(art. 2 Konstytucji). Wzorce kontroli skarżąca przywołała ,,związkowo”, tj. art. 67 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 oraz art.
67 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji.
7. W ocenie Trybunału skarżąca prawidłowo określiła przedmiot kontroli (art. 53 ust. 1 pkt 1 u.o.t.p. TK), wskazała, jakie
przysługujące jej konstytucyjne prawa i w jaki sposób zostały – jej zdaniem – naruszone (art. 53 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p. TK),
a także należycie uzasadniła sformułowane w skardze zarzuty (art. 53 ust. 1 pkt 3 u.o.t.p. TK).
Skoro złożona skarga spełnia wymagania przewidziane w u.o.t.p. TK, a nie zachodzą okoliczności określone w art. 61 ust. 4
pkt 3 u.o.t.p. TK, to – na podstawie art. 61 ust. 2 u.o.t.p. TK – zasadne było nadanie jej dalszego biegu.