W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 13 września 2005 r. skarżąca Spółka zarzuciła art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267) sprzeczność z art. 32 w zw. z art. 67 ust. 1 Konstytucji.

Działając w oparciu o kwestionowany przepis Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Przeworsku decyzją z 5 lipca 2002 r. stwierdził nadpłatę zasiłku chorobowego dokonanego przez płatnika PBU „Sów – Pol” (Znak sprawy ZUS 63/2002), wynikającą z wliczenia do podstawy wymiaru zasiłku kwoty premii uznaniowej. Odwołanie od powyższej decyzji Sąd Rejonowy w Przemyślu oddalił wyrokiem z 21 kwietnia 2004 r. (sygn. akt IV U 174/04). Wyrokiem Sądu Okręgowego w Krośnie – Ośrodek Zamiejscowy w Przemyślu z 24 września 2004 r. oddalono apelację skarżącej Spółki (sygn. akt VIII Ua 55/04). Kasacja wniesiona od powyższego rozstrzygnięcia została oddalona wyrokiem Sądu Najwyższego z 11 maja 2005 r. (sygn. akt III UK 33/05), doręczony skarżącej Spółce 13 czerwca 2005 r.

Z wydaniem wskazanych powyżej rozstrzygnięć skarżąca Spółka wiąże naruszenie prawa do równego traktowania przez władzę publiczną w związku z gwarantowanym przez Konstytucję prawem obywatela do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę (art. 32 w zw. z art. 67 ust. 1 Konstytucji). Naruszenie wskazanych praw wynika, w ocenie skarżącej, z rozróżnienia obywateli pod względem zatrudnienia w zakładzie pracy, który posiada regulamin wynagradzania i który go nie posiada; tylko w pierwszym przypadku istnieje możliwość niezaliczenia wypłacanej premii uznaniowej stanowiącej składnik wynagrodzenia do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. W myśl zaś powołanej zasady wszyscy ubezpieczeni bez względu na płeć, stan cywilny itp. winni być traktowani równo. Naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego wynikającego z art. 67 ust. 1 Konstytucji wywodzi skarżąca spółka z faktu, iż pracownik pozbawiony jest pewności, co do świadczenia w czasie choroby; zaś po stronie pracodawcy „pozostaje niepewność, czy naliczony zasiłek jest kosztem w takiej wysokości, w jakiej został wypłacony pracownikowi”.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 18 października 2005 r. wezwano pełnomocnika skarżącej Spółki do usunięcia braków wniesionej skargi konstytucyjnej m.in.: poprzez wskazanie, które z przysługujących skarżącej Spółce konstytucyjnych praw i wolności zostało naruszone oraz określenie sposobu tego naruszenia.

W piśmie procesowym z 7 listopada 2005 r. skarżąca Spółka wskazała raz jeszcze, iż w skardze domaga się stwierdzenia niezgodności art. 41 ust. 1 zaskarżonej ustawy z art. 32 Konstytucji w związku z art. 67 ust. 1 Konstytucji. Ponadto powołano się na wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadę ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przezeń prawa, której naruszenie wynika z nieprecyzyjności zaskarżonego przepisu pozwalającej organom rentowym na jego dowolną interpretację, co z kolei ma wpływ na przewidywalność i racjonalność organów państwowych. Wskazano przy tym, iż skarżąca Spółka została zaskoczona swoistą interpretacją zaskarżonego przepisu dokonaną przez organ rentowy po upływie trzech lat, co spowodowało też wątpliwości, co do prawidłowego naliczenia innych należności na rzecz Skarbu Państwa, których wysokość zależała od pomniejszenia podstawy opodatkowania o wypłacony zasiłek chorobowy.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Wniesienie skargi konstytucyjnej, jako sformalizowanego środka ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, wymaga uprzedniego spełnienia szeregu przesłanek, stanowiących warunek sine qua non przekazania jej do merytorycznego rozpatrzenia. Przesłanki te wynikają zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK). Podstawową przesłanką dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wskazanie wolności lub prawa konstytucyjnego, do którego naruszenia doszło poprzez wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia w oparciu o kwestionowany przepis oraz określenie sposobu tego naruszenia. Obowiązek ten, w myśl art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, ciąży na skarżącym. Podkreślić przy tym należy, iż chodzi tu tylko o wolności lub prawa konstytucyjne o charakterze podmiotowym, przysługujące osobiście podmiotowi, który występuje ze skargą, a nie innej osobie. Legitymowaną do wniesienia skargi konstytucyjnej jest wyłącznie ta osoba, która jest podmiotem naruszonego prawa lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Nie ma bowiem możliwości traktowania skargi konstytucyjnej jako actio popularis.

Ze skargą stanowiącą przedmiot rozpoznania wstępnego, wystąpiło do Trybunału Konstytucyjnego Przedsiębiorstwo Budowlano Usługowego „Sów-Pol” Spółka jawna. Jako naruszone prawa, których ochrony skarżąca Spółka chciałaby dochodzić w trybie wniesionego środka prawnego, wskazano zasadę równości oraz prawo do zabezpieczenia społecznego, wynikające z art. 67 ust. 1 Konstytucji. W piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków wniesionej skargi konstytucyjnej wskazano ponadto na naruszenie zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przezeń prawa (art. 2 Konstytucji).

W pierwszej kolejności stwierdzić należy niedopuszczalność powoływania się we wniesionej skardze na naruszenie zasad przedmiotowych wywodzonych z art. 2 Konstytucji, na którą Trybunał Konstytucyjny wskazał rozpatrując sprawę o sygn. Ts 105/00 (por. postanowienia z 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r., OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i poz. 60). Podkreślając wyjątkowość i subsydiarność odwoływania się przez skarżącego do treści klauzuli generalnej wyrażonej w art. 2 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny powołał się na konieczność precyzyjnego określenia prawa lub wolności przyjmujących normatywną postać praw podmiotowych a wywodzonych z treści tego przepisu, którego naruszenie stanowić ma legitymację do wniesienia skargi konstytucyjnej. Za niewystarczające zatem uznać należy odwołanie się do wynikających z art. 2 Konstytucji norm prawnych, które przyjmując postać zasad ustroju, adresowane są przede wszystkim do ustawodawcy i wyznaczają sposób, w jaki normowane być powinny poszczególne dziedziny życia publicznego. Odwołanie się do tych zasad może mieć znaczenie tylko w sytuacji, w której skarżący wskaże prawo podmiotowe mające swoje źródło w innym przepisie Konstytucji, które doznało uszczerbku na skutek naruszenia powyższych zasad (zob. także: postanowienia z: 19 grudnia 2001 r., sygn. SK 8/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 272; 26 czerwca 2002 r., sygn. SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53).

Skarżąca Spółka powołała się na naruszenie zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przezeń prawa. Przedmiotowy charakter tej zasady nie budzi najmniejszej wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego. Ponieważ nie wskazane zostało żadne prawo podmiotowe przysługujące Spółce, w zakresie którego do naruszenia tej zasady doszło, stwierdzić należy, iż samo powołanie się na nią nie pozwala przyjąć, iż spełnione zostały przesłanki skargi konstytucyjnej warunkujące jej merytoryczne rozpoznanie.

Skarżąca Spółka podstawy do wniesienia skargi konstytucyjnej upatruje także w naruszeniu zasady równości wynikającej z art. 32 Konstytucji. Abstrahując od faktu ograniczonej dopuszczalności powołania się na naruszenie tej zasady dla uzasadnienia spełnienia przesłanek skargi konstytucyjnej (zob. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 24 października 2001 r., sygn. SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225) podkreślić należy, iż na naruszenie zasady równości powołać się może wyłącznie ten podmiot, którego status prawny – w porównaniu do statusu prawnego podmiotów do niego podobnych – został ukształtowany przez zaskarżoną regulację w sposób mniej korzystny. Nie może zatem wywodzić uprawnienia do wniesienia skargi podmiot trzeci w stosunku do podmiotów, których sytuacja jest rozpatrywana z punktu widzenia zachowania zasady równości. Sytuacja taka ma miejsce w niniejszej sprawie, w której to ze skargą konstytucyjną wystąpiło Przedsiębiorstwo Budowlano Usługowe „Sów – Pol” Spółka jawna, które naruszenie zasady równości upatruje w odmiennym ukształtowaniu sytuacji prawnej pracowników (w tym pracowników zatrudnionych w skarżącej Spółce).

Nie spełnia także wymogów skargi konstytucyjnej powołanie się na naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego. Przede wszystkim wskazać należy, iż skarżąca Spółka nie jest osobą fizyczną, tylko przysługuje jej status tzw. ułomnej osoby prawnej. Nie budzi jednak wątpliwości, iż o ile ułomna osoba prawna, jaką jest spółka jawna może być podmiotem przykładowo prawa własności, o tyle wykluczone jest przyjęcie, iż przysługiwać jej mogłoby prawo do zabezpieczenia społecznego. Z samej treści tego prawa zawartej bezpośrednio w art. 67 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którą zabezpieczenie społeczne gwarantowane tym przepisem jest zabezpieczeniem na wypadek niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po ukończeniu określonego ustawą wieku, wynika, iż przysługiwać ono może tylko i wyłącznie osobom fizycznym. Z tego względu nie może powołać się na jego naruszenie podmiot, któremu nie przysługuje status osoby fizycznej. Powołanie się zaś przez ten podmiot na naruszenie tego prawa, którego beneficjentem jest osoba trzecia (w tym przypadku pracownik skarżącej Spółki) nie może legitymować do wniesienia skargi konstytucyjnej.

Na marginesie tylko wskazać należy, iż naruszenie wskazanych powyżej konstytucyjnych praw zdaje się wiązać skarżąca Spółka nie tyle z treścią zaskarżonej regulacji, ile z zastosowaniem jej przez organ rentowy orzekający w jej sprawie. Uzasadniając przykładowo naruszenie zasady zaufania obywatela do państwa skarżąca Spółka nie odwołuje się do treści przepisu, aby wykazać jego nieprecyzyjność, tylko wskazuje na postępowanie organu rentowego i dokonane przezeń „dowolne kształtowanie treści litery prawa”. Takie sformułowanie skargi konstytucyjnej stanowi dodatkowy argument uzasadniający odmowę nadania jej dalszego biegu.

Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji.