W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 23 kwietnia 2015 r. (data nadania) A.J. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-nych (Dz.U.2015.748, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach), dodanego przez art. 1 pkt 6 lit. b w związku z art. 22 ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.637; dalej: ustawa zmieniająca z 2012 r.), z art. 2, art. 20, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 33 oraz art. 67 Konstytucji, a także art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz.U.1993.61.284, ze zm.; dalej: Konwencja), w zakresie, w jakim przepis ten „ma zastosowanie do wniosków o ponowne przeliczenie emerytury, składanych przez kobiety z rocznika 1953, które przed dniem 1 stycznia 2013 roku, na podstawie obowiązujących wówczas przepisów ustawy o emerytu-rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych skorzystały z prawa do przejścia na wcześniejszą emeryturę”.

Skarga konstytucyjna została wniesiona na tle następującego stanu faktycznego. Decy-zją z grudnia 2008 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w N. (dalej: ZUS – Oddział w N.) przyznał skarżącej od 1 listopada 2008 r. emeryturę. Emerytura ta została przyznana po ukończeniu przez skarżącą 55. roku życia. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych, tj. od stycznia 1996 r. do grudnia 2005 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 258,34% i został ograniczony do 250%.

Skarżąca po otrzymaniu prawa do wcześniejszej emerytury pracowała i odprowadzała składki do ZUS. Po ukończeniu 60. roku życia, wystąpiła z wnioskiem o ponowne ustalenie podstawy wymiaru emerytury oraz o przyznanie emerytury w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego. ZUS – Oddział w N. w decyzji z lipca 2013 r. odmówił ponownego ustalenia podstawy wymiaru emerytury.

Decyzją z września 2013 r. ZUS – Oddział w N. przyznał skarżącej emeryturę od 1 sierpnia 2013 r., tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku. Organ wskazał, że podstawa obliczenia emerytury została pomniejszona o kwotę stanowiącą sumę pobranych emerytur za okres od 1 listopada 2008 r. do 31 lipca 2013 r., w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenia zdrowotne. Z tego powodu, że ustalona emerytura była świadczeniem mniej korzystnym od dotychczas wypłacanego, została ona zawieszona.

Skarżąca wniosła odwołanie od decyzji z 12 września 2013 r., w którym zarzuciła, że kwota emerytury została zaniżona przez nieuzasadnione obniżenie podstawy jej obliczenia o kwotę pobranych wcześniejszych emerytur za okres od 1 listopada 2008 r. do 31 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w N. – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwo-łanie skarżącej, wskazując, że obniżenie – w myśl art. 25 ustawy o emeryturach i rentach w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą z 2012 r. – podstawy obliczenia emerytury było zasadne (wyrok ze stycznia 2014 r.). Apelację od tego orzeczenia oddalił Sąd Apelacyjny w K. (wyrok z grudnia 2014 r.). Sąd podkreślił w uzasadnieniu, że art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach, nakazujący pomniejszenie podstawy obliczenia emerytury o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenia zdrowotne, został dodany ustawą zmieniającą z 2012 r. Ustawa ta nie zawierała zaś żadnych przepisów intertemporalnych.

Od wyroku z grudnia 2014 r., wydanego w sprawie, skarżąca wniosła skargę kasacyjną. Postanowieniem z kwietnia 2015 r. Sąd Apelacyjny w K. odrzucił skargę kasacyjną, wskazując, że ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia skarga była niedopuszczalna. Zażalenie na to orzeczenie oddalił Sąd Najwyższy (postanowienie ze stycznia 2016 r.).

W skardze konstytucyjnej skarżąca zarzuciła naruszenie wynikających z art. 2 Konsty-tucji zasad demokratycznego państwa prawnego, sprawiedliwości społecznej, zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, ochrony praw nabytych oraz poprawnej legislacji, niedziałania prawa wstecz, a także zasady społecznej gospodarki rynkowej (art. 20 Konsty-tucji), zasady proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji), prawa do równego traktowania (art. 32 Konstytucji), wolności od dyskryminacji ze względu na wiek oraz płeć (art. 33 Konstytucji oraz art. 14 Konwencji) oraz prawa do bezpieczeństwa emerytalnego (art. 67 Konstytucji) przez art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach, zgodnie z którym, jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz.U.2014.191, ze zm.), to podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Zakwestionowany przepis został dodany przez art. 1 pkt 6 lit. b ustawy zmieniającej z 2012 r. i wszedł w życie – zgodnie z art. 22 tej ustawy – z dniem 1 stycznia 2013 r. Skarżąca wskazała, że na gruncie regulacji obowiązujących do 31 grudnia 2012 r. osoby pobierające wcześniejsze emerytury mogły po ukończeniu powszechnego wieku emeryta-lnego złożyć wniosek o wyliczenie emerytury na nowych zasadach, czyli przez podzielenie całego zebranego na koncie emerytalnym kapitału przez wskaźnik dalszego trwania życia. Pozwalało to – jak twierdzi skarżąca – na uwzględnienie w wymiarze emerytury także składek zebranych przez te osoby w okresie przebywania na wcześniejszej emeryturze. ZUS nie mógł potrącić przy tym wypłaconych dotychczas świadczeń.

Od 1 stycznia 2013 r. i wejścia w życie art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach od podstawy wymiaru emerytury odlicza się kwoty emerytur wypłacone danej osobie w okresie przebywania na wcześniejszej emeryturze. Ustawodawca nie ustanowił przy tym przepisów przejściowych, które określałyby, że do osób pobierających wcześniejsze emerytury (de facto chodzi o kobiety z rocznika 1953) zastosowanie mają przepisy dotychczas-sowe. Brak tychże przepisów odbiera zaś de facto kobietom z rocznika 1953 istotną część z praw nabytych, tzn. prawo do wyboru nieuszczuplonej o wcześniej pobrane świadczenia emerytury kapitałowej w momencie osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, i narusza ich interesy w toku oraz fundamentalne w demokratycznym państwie prawnym zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, ochrony praw nabytych i przyzwoitej legislacji, a także konstytucyjny obowiązek państwa zapewnienia obywatelom bezpieczeństwa emerytalnego, wynikający – jak zaznaczyła skarżąca – z art. 67 ust. 1 Konstytucji, art. 20 Konstytucji oraz zasady społecznej gospodarki rynkowej, a także art. 2 Konstytucji i zasady sprawiedliwości społecznej.

Skarżąca wskazała również, że zakwestionowana regulacja w sposób nieuzasadniony różnicuje sytuację prawną wcześniejszych emerytów. W przypadku, gdy osoby te osiągnęły powszechny wiek emerytalny przed 1 stycznia 2013 r., po wystąpieniu do organu rentowego, mogły otrzymać emeryturę kapitałową, której podstawy nie pomniejszono o kwotę pobranych emerytur, ponadto osoby te będą w przyszłości miały szansę, aby nadal powiększać kapitał i świadczenie na podstawie art. 108 ustawy o emeryturach i rentach. Kobiety urodzone w 1953 r., które przeszły w 2008 r. na wcześniejszą emeryturę, na skutek wprowadzenia zakwestionowanej regulacji zostały zaś pozbawione prawa do nieuszczuplonej emerytury kapitałowej po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, co nakłada się także na uprzednie pozbawienie urodzonych po 31 grudnia 1948 r. prawa do tzw. „emerytury po eme-ryturze”. Obie te okoliczności – według skarżącej – w istotnym stopniu pogarszają sytuację tej kategorii emerytów, naruszając prawo do równego traktowania w zakresie bezpieczeństwa emerytalnego (art. 32 w związku z art. 67 Konstytucji).

Skarżąca zwróciła również uwagę, że „ostatni rocznik mężczyzn, którzy uzyskali na starych zasadach prawo do wcześniejszej emerytury ze względu na wiek, czyli mężczyźni urodzeni w roku 1948, zachowali prawo do przyznawania emerytury po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego na dotychczasowych zasadach, podczas gdy wobec ekwiwalentnego ostatniego rocznika (1953) kobiet wcześniejszych emerytek – dotych-czasowe zasady nie mają zastosowania”. W jej przekonaniu stanowi to jawne złamanie wynikającego z art. 33 Konstytucji zakazu dyskryminacji ze względu na płeć.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 31 marca 2016 r. skarżąca została wezwana do uzupełnienia braków formalnych przez: po pierwsze, dokładne określenie sposobu naruszenia wolności lub praw wyrażonych w art. 67 oraz art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 33 Konstytucji przez art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach, dodany art. 1 pkt 6 lit. b w związku z art. 22 ustawy zmieniającej z 2012 r.; po drugie, wskazanie ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącej. Skarżąca nie wykonała powyższego zarządzenia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Na podstawie art. 138 w związku z art. 139 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybu-nale Konstytucyjnym (Dz.U.2016.293; dalej: ustawa o TK z 2015 r.) z dniem 30 sierpnia 2015 r. utraciła moc ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U.102.643, ze zm.; dalej: ustawa o TK z 1997 r.). Zgodnie z art. 134 pkt 1 ustawy o TK z 2015 r. w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy w postępowaniu przed Trybunałem w zakresie dotyczącym wstępnego rozpoznania stosuje się przepisy dotychczasowe, tzn. przepisy ustawy o TK z 1997 r. Rozpatrywana skarga konstytu-cyjna została wniesiona przed dniem wejścia w życie ustawy o TK z 2015 r., dlatego do jej wstępnej kontroli zastosowanie znajdują przepisy ustawy o TK z 1997 r.

Wezwanie do uzupełnienia braków formalnych wskazuje na ocenę Trybunału, według której powinno nastąpić uzupełnienie treści skargi. W tej sytuacji obowiązkiem skarżącej jest zastosowanie się do tego wezwania, tak aby skarga mogła zostać rozpoznana przez Trybunał. Należy bowiem przypomnieć, że zgodnie z wynikającą z art. 66 ustawy o TK z 1997 r. zasadą skargowości Trybunał, orzekając, jest związany granicami wniosku, pytania prawnego lub skargi. Konsekwencją tego unormowania jest z jednej strony – nałożenie na skarżącą m.in. obowiązku szczegółowego określenia wzorca kontroli kwestionowanych przepisów oraz wyjaśnienie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw przez będącą przedmio-tem skargi regulację, z drugiej zaś – niemożność zastąpienia w tym zakresie skarżącej przez działający z własnej inicjatywy Trybunał Konstytucyjny. Z tych względów nieuzupełnienie przez skarżącą braków uniemożliwia Trybunałowi rozpatrzenie skargi konstytucyjnej.

W rozpoznawanej sprawie skarżąca zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytu-cyjnego z 31 marca 2016 r., skarżąca została wezwana do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, tj. – po pierwsze, dokładnego określenia sposobu naruszenia wolności lub praw wyrażonych w art. 67 oraz art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 33 Konstytucji przez art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach dodany art. 1 pkt 6 lit. b w związku z art. 22 ustawy zmieniającej z 2012 r.; po drugie, wskazania ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącej. Skarżąca nie wykonała powyższego zarządzenia. Jak wynika z akt sprawy, zarządzenie to zostało prawidłowo doręczone 19 kwietnia 2016 r. Od tej daty rozpoczął bieg siedmiodniowy termin do uzupełnienia braków, który upływał 26 kwietnia 2016 r. Braki te nie zostały uzupełnione, co oznacza, że zarządzenie nie zostało wykonane. Zgodnie z art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK z 1997 r. okoliczność ta skutkuje odmową nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

W tym stanie rzeczy należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej z powodu jej niedopuszczalności.