W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 4 września 2004 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 16 ust. 1 oraz art. 30 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 w zw. z art. 176 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna, stanowiąca przedmiot wstępnego rozpoznania, oparta została o następujący stan faktyczny: skarżący wnosząc apelację od wyroku Sądu Rejonowego w Radomiu z dnia 16 grudnia 2003 r. (sygn. akt V GC 443/03) nie uiścił przewidzianego prawem wpisu. W odpowiedzi na wezwanie do uzupełnienia braków apelacji złożył wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, który został prawomocnie oddalony. Postanowieniem z dnia 27 maja 2004 r. Sąd Rejonowy w Radomiu – V Wydział Gospodarczy (sygn. akt V GC 443/03) odrzucił apelację skarżącego wskazując w uzasadnieniu na nieuzupełnienie jej braków w terminie. Zażalenie wniesione na powyższe orzeczenie zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Radomiu z dnia 9 sierpnia 2004 r. (sygn. akt VIII Gz 46/04).

W ocenie skarżącego powyższe działanie sądów, podjęte na podstawie zaskarżonych przepisów, faktycznie pozbawia go „prawa określonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 176 Konstytucji, a nadto jednoznacznie i wprost narusza dyspozycję art. 77 ust. 2 Konstytucji. W efekcie istniejący stan prawny narusza przesłankę art. 2 Konstytucji”. W uzasadnieniu zarzutów skarżący stwierdził tylko, że wynikający z art. 77 zakaz zamykania komukolwiek drogi sądowej w połączeniu z treścią art. 45 ust. 1 wskazuje, że stosowany być musi bez ograniczeń w stosunku do każdego. Powołując się dodatkowo na treść art. 176 ust. 1 Konstytucji skarżący wywodzi istnienie prawa do dwuinstancyjnego postępowania sądowego, które nie może zostać ograniczone żadną ustawą i jest prawem absolutnym przynależnym każdemu w demokratycznym państwie prawa.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 września 2004 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej poprzez dokładne określenie sposobu naruszenia wskazanych w skardze praw i wolności konstytucyjnych, a ponadto dokładne określenie na czym w ocenie skarżącego polega sprzeczność każdego z zaskarżonych przepisów ze wskazanymi w skardze przepisami Konstytucji.

W piśmie procesowym nadesłanym do Trybunału Konstytucyjnego pełnomocnik skarżącego ograniczył się do stwierdzenia, że skutkiem zastosowania zaskarżonego przepisu jest naruszenie prawa skarżącego do rozpoznania jego sprawy przez sąd II instancji, a nadto że narusza on wprost zakaz ustanowiony w Konstytucji, który zabrania zamykania ustawą drogi do jakiejkolwiek instancji sądu.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest nadzwyczajnym i subsydiarnym środkiem ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, którego merytoryczne rozpatrzenie uwarunkowane zostało spełnieniem szeregu wymogów określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a skonkretyzowanych w art. 46-52 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Legitymowany do wniesienia skargi konstytucyjnej jest wyłącznie podmiot, którego konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone na skutek wydania w jego sprawie ostatecznego rozstrzygnięcia na podstawie przepisów, których konstytucyjność się kwestionuje. Celem umożliwienia stwierdzenia, czy skarżącemu przysługuje legitymacja do wystąpienia ze skargą konstytucyjną, art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK nakłada na osobę wnoszącą skargę obowiązek dokładnego sprecyzowania naruszonego prawa lub wolności konstytucyjnej, których ochrony chce on dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej, a także określenie sposobu tego naruszenia. Skarżący winien także wykazać, w jaki sposób treść zaskarżonego przepisu determinując wydane w sprawie rozstrzygnięcie, doprowadziła do naruszenia praw lub wolności konstytucyjnych.

Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym reguluje także tryb postępowania w przypadku wniesienia skargi niespełniającej przewidzianych prawem wymogów: zgodnie z art. 36 ust. 2 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżący wzywany jest zarządzeniem sędziego TK do uzupełnienia braków skargi. Nieuzupełnienie ich w przewidzianym prawem terminie uzasadnia wydanie przez Trybunał Konstytucyjny postanowienia o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy). Nie budzi przy tym wątpliwości i nie wymaga uzasadnienia, że sam fakt nadesłania pisma procesowego w odpowiedzi na zarządzenie sędziego TK nie jest jednoznaczny z uzupełnieniem występujących w skardze braków.

Przedmiotem wniesionej skargi konstytucyjnej jest zarzut niekonstytucyjności dwóch przepisów ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych: art. 16 ust. 1, zgodnie z którym w przypadku nieuiszczenia opłaty od wnoszonego pisma, sąd zwraca pismo po upływie tygodnia od dnia wezwania do zapłaty oraz art. 30, statuującego zasadę, że wysokość wpisu stosunkowego zależna jest od wartości przedmiotu sprawy. Skarżący wysuwając we wniesionej skardze zarzut sprzeczności tych regulacji ze wskazanymi w skardze przepisami Konstytucji, stanowiącymi źródło naruszonych, jego zdaniem, praw konstytucyjnych, nie wykazał związku pomiędzy treścią każdego z zaskarżonych przepisów a naruszeniem przez wskazane w skardze rozstrzygnięcie konstytucyjnych praw lub wolności, z których naruszenia wywodzi on legitymację do wniesienia skargi. Ponadto wysuwając zarzut niekonstytucyjności przepisów nie przedstawił żadnych argumentów mających wykazać jego zasadność. Także w piśmie procesowym, nadesłanym w odpowiedzi na zarządzenie sędziego TK wzywające do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej, skarżący ograniczył się do powtórzenia swojego stanowiska, przedstawionego w skardze konstytucyjnej, podkreślając tylko, że zastosowanie zaskarżonych przepisów doprowadziło do naruszenia wskazanych w skardze praw. Twierdzenie powyższe, jako zbyt ogólne nie może zostać uznane za uzupełnienie wskazanych braków skargi konstytucyjnej. Skarżący powinien bowiem wykazać, do czego został expressis verbis wezwany zarządzeniem sędziego TK, w jaki sposób zastosowanie każdego z zaskarżonych przepisów doprowadziło do naruszenia jego konstytucyjnych praw i wolności. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, w której treść przepisu nie daje jednoznacznej odpowiedzi na tak postawione pytanie. Z tego względu skarżący powinien dokładnie określić, dlaczego zastosowanie przewidzianej w art. 30 zaskarżonej ustawy zasady głoszącej, że wysokość wpisu stosunkowego zależna jest od wartości przedmiotu sporu, doprowadziło do naruszenia wskazanych w skardze praw. Nie rodzi także wątpliwości, że postawienie samego zarzutu bez jego uzasadnienia uniemożliwia ocenę jego zasadności, która, ze względu na brzmienie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, dokonywana jest także na etapie wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej. Biorąc powyższe pod uwagę odmowę nadania dalszego biegu wniesionej skargi konstytucyjnej należy uzasadnić nieuzupełnieniem w terminie wskazanych w zarządzeniu braków skargi konstytucyjnej, co uniemożliwiało stwierdzenie, czy zostały spełnione wszystkie wymogi skargi konstytucyjnej warunkujące jej przekazanie do merytorycznego rozpoznania.

Niezależnie od powyższych ustaleń stanowiących samodzielnie podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, wskazać należy na niespełnienie innych przesłanek skargi konstytucyjnej.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji kwestionowana w trybie skargi konstytucyjnej może być tylko regulacja, która stanowiła podstawę rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw i wolności konstytucyjnych. Nie budzi wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego, że wymogu tego nie spełnia zaskarżony art. 16 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w zakresie w jakim reguluje konsekwencje wniesienia bez uiszczenia opłaty wszystkich pism procesowych poza pozwami, apelacjami, kasacjami. Skutki wniesienia tych ostatnich bez wymaganego prawem wpisu określa art. 16 ust. 3 ustawy przesądzający, iż po upływie terminu do uzupełnienia braków pismo procesowe jakim jest apelacja podlega nie zwrotowi, jak przewiduje to art. 16 ust. 1 ustawy, tylko odrzuceniu. Także w uzasadnieniu postanowień: Sądu Rejonowego w Radomiu – V Wydział Gospodarczy z dnia 27 maja 2004 r. (sygn. akt V GC 443/03) oraz Sądu Okręgowego w Radomiu z dnia 9 sierpnia 2004 r. (sygn. akt VIII Gz 46/04), orzekające organy wskazują jako podstawę swojego rozstrzygnięcia bezpośrednio lub pośrednio (poprzez odwołanie się do treści przepisu) na art. 16 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych. Przyjęcie zatem, iż zaskarżony art. 16 ust. 1 nie był podstawą rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych stanowi kolejną przesłankę uniemożliwiającą przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania.

Na marginesie wskazać tylko należy, iż Konstytucja, wbrew temu co podnosi skarżący zarówno w skardze konstytucyjnej, jak i w nadesłanym w późniejszym terminie piśmie procesowym, nie daje podstaw do formułowania prawa do dwuinstancyjnego postępowania sądowego, jako prawa, które nie może zostać ograniczone żadną ustawą i jest prawem absolutnym przynależnym każdemu. Samo uzależnienie rozpatrzenia środka odwoławczego od spełnienia przewidzianych ustawą wymogów nie tylko nie stoi w sprzeczności z treścią prawa do dwuinstancyjnego postępowania, ale jest konieczne dla prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Dla wykazania, że doszło do naruszenia tego prawa konieczne jest zatem przedstawienie argumentów wskazujących na niedopuszczalność wprowadzenia przez ustawodawcę konkretnej przesłanki warunkującej rozpoznanie środka odwoławczego. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego za niezasadne uznać należy także powoływanie się na naruszenie wynikającego z art. 77 ust. 2 Konstytucji zakazu zamykania drogi sądowej do dochodzenia naruszonych wolności lub praw, w sytuacji, w której sprawa skarżącego była już rozpoznawana przez sąd I instancji.

W tym stanie rzeczy Trybunał orzekł jak w sentencji.