W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 4 września 2004 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 16
ust. 1 oraz art. 30 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.)
z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 w zw. z art. 176 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna, stanowiąca przedmiot wstępnego rozpoznania, oparta została o następujący stan faktyczny: skarżący wnosząc
apelację od wyroku Sądu Rejonowego w Radomiu z dnia 16 grudnia 2003 r. (sygn. akt V GC 443/03) nie uiścił przewidzianego prawem
wpisu. W odpowiedzi na wezwanie do uzupełnienia braków apelacji złożył wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, który został
prawomocnie oddalony. Postanowieniem z dnia 27 maja 2004 r. Sąd Rejonowy w Radomiu – V Wydział Gospodarczy (sygn. akt V GC
443/03) odrzucił apelację skarżącego wskazując w uzasadnieniu na nieuzupełnienie jej braków w terminie. Zażalenie wniesione
na powyższe orzeczenie zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Radomiu z dnia 9 sierpnia 2004 r. (sygn. akt VIII
Gz 46/04).
W ocenie skarżącego powyższe działanie sądów, podjęte na podstawie zaskarżonych przepisów, faktycznie pozbawia go „prawa określonego
w art. 45 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 176 Konstytucji, a nadto jednoznacznie i wprost narusza dyspozycję art. 77 ust.
2 Konstytucji. W efekcie istniejący stan prawny narusza przesłankę art. 2 Konstytucji”. W uzasadnieniu zarzutów skarżący stwierdził
tylko, że wynikający z art. 77 zakaz zamykania komukolwiek drogi sądowej w połączeniu z treścią art. 45 ust. 1 wskazuje, że
stosowany być musi bez ograniczeń w stosunku do każdego. Powołując się dodatkowo na treść art. 176 ust. 1 Konstytucji skarżący
wywodzi istnienie prawa do dwuinstancyjnego postępowania sądowego, które nie może zostać ograniczone żadną ustawą i jest prawem
absolutnym przynależnym każdemu w demokratycznym państwie prawa.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 września 2004 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia
braków skargi konstytucyjnej poprzez dokładne określenie sposobu naruszenia wskazanych w skardze praw i wolności konstytucyjnych,
a ponadto dokładne określenie na czym w ocenie skarżącego polega sprzeczność każdego z zaskarżonych przepisów ze wskazanymi
w skardze przepisami Konstytucji.
W piśmie procesowym nadesłanym do Trybunału Konstytucyjnego pełnomocnik skarżącego ograniczył się do stwierdzenia, że skutkiem
zastosowania zaskarżonego przepisu jest naruszenie prawa skarżącego do rozpoznania jego sprawy przez sąd II instancji, a nadto
że narusza on wprost zakaz ustanowiony w Konstytucji, który zabrania zamykania ustawą drogi do jakiejkolwiek instancji sądu.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna jest nadzwyczajnym i subsydiarnym środkiem ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, którego merytoryczne
rozpatrzenie uwarunkowane zostało spełnieniem szeregu wymogów określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a skonkretyzowanych
w art. 46-52 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Legitymowany do
wniesienia skargi konstytucyjnej jest wyłącznie podmiot, którego konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone na skutek
wydania w jego sprawie ostatecznego rozstrzygnięcia na podstawie przepisów, których konstytucyjność się kwestionuje. Celem
umożliwienia stwierdzenia, czy skarżącemu przysługuje legitymacja do wystąpienia ze skargą konstytucyjną, art. 47 ust. 1 pkt
2 ustawy o TK nakłada na osobę wnoszącą skargę obowiązek dokładnego sprecyzowania naruszonego prawa lub wolności konstytucyjnej,
których ochrony chce on dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej, a także określenie sposobu tego naruszenia. Skarżący winien
także wykazać, w jaki sposób treść zaskarżonego przepisu determinując wydane w sprawie rozstrzygnięcie, doprowadziła do naruszenia
praw lub wolności konstytucyjnych.
Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym reguluje także tryb postępowania w przypadku wniesienia skargi niespełniającej przewidzianych
prawem wymogów: zgodnie z art. 36 ust. 2 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżący wzywany jest zarządzeniem sędziego TK do uzupełnienia
braków skargi. Nieuzupełnienie ich w przewidzianym prawem terminie uzasadnia wydanie przez Trybunał Konstytucyjny postanowienia
o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy). Nie budzi przy tym wątpliwości
i nie wymaga uzasadnienia, że sam fakt nadesłania pisma procesowego w odpowiedzi na zarządzenie sędziego TK nie jest jednoznaczny
z uzupełnieniem występujących w skardze braków.
Przedmiotem wniesionej skargi konstytucyjnej jest zarzut niekonstytucyjności dwóch przepisów ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych: art. 16 ust. 1, zgodnie z którym w przypadku nieuiszczenia opłaty od wnoszonego pisma, sąd zwraca pismo
po upływie tygodnia od dnia wezwania do zapłaty oraz art. 30, statuującego zasadę, że wysokość wpisu stosunkowego zależna
jest od wartości przedmiotu sprawy. Skarżący wysuwając we wniesionej skardze zarzut sprzeczności tych regulacji ze wskazanymi
w skardze przepisami Konstytucji, stanowiącymi źródło naruszonych, jego zdaniem, praw konstytucyjnych, nie wykazał związku
pomiędzy treścią każdego z zaskarżonych przepisów a naruszeniem przez wskazane w skardze rozstrzygnięcie konstytucyjnych praw
lub wolności, z których naruszenia wywodzi on legitymację do wniesienia skargi. Ponadto wysuwając zarzut niekonstytucyjności
przepisów nie przedstawił żadnych argumentów mających wykazać jego zasadność. Także w piśmie procesowym, nadesłanym w odpowiedzi
na zarządzenie sędziego TK wzywające do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej, skarżący ograniczył się do powtórzenia
swojego stanowiska, przedstawionego w skardze konstytucyjnej, podkreślając tylko, że zastosowanie zaskarżonych przepisów doprowadziło
do naruszenia wskazanych w skardze praw. Twierdzenie powyższe, jako zbyt ogólne nie może zostać uznane za uzupełnienie wskazanych
braków skargi konstytucyjnej. Skarżący powinien bowiem wykazać, do czego został expressis verbis wezwany zarządzeniem sędziego TK, w jaki sposób zastosowanie każdego z zaskarżonych przepisów doprowadziło do naruszenia
jego konstytucyjnych praw i wolności. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, w której treść przepisu nie daje jednoznacznej
odpowiedzi na tak postawione pytanie. Z tego względu skarżący powinien dokładnie określić, dlaczego zastosowanie przewidzianej
w art. 30 zaskarżonej ustawy zasady głoszącej, że wysokość wpisu stosunkowego zależna jest od wartości przedmiotu sporu, doprowadziło
do naruszenia wskazanych w skardze praw. Nie rodzi także wątpliwości, że postawienie samego zarzutu bez jego uzasadnienia
uniemożliwia ocenę jego zasadności, która, ze względu na brzmienie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, dokonywana
jest także na etapie wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej. Biorąc powyższe pod uwagę odmowę nadania dalszego biegu
wniesionej skargi konstytucyjnej należy uzasadnić nieuzupełnieniem w terminie wskazanych w zarządzeniu braków skargi konstytucyjnej,
co uniemożliwiało stwierdzenie, czy zostały spełnione wszystkie wymogi skargi konstytucyjnej warunkujące jej przekazanie do
merytorycznego rozpoznania.
Niezależnie od powyższych ustaleń stanowiących samodzielnie podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej,
wskazać należy na niespełnienie innych przesłanek skargi konstytucyjnej.
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji kwestionowana w trybie skargi konstytucyjnej może być tylko regulacja, która stanowiła
podstawę rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw i wolności konstytucyjnych.
Nie budzi wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego, że wymogu tego nie spełnia zaskarżony art. 16 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych, w zakresie w jakim reguluje konsekwencje wniesienia bez uiszczenia opłaty wszystkich pism procesowych
poza pozwami, apelacjami, kasacjami. Skutki wniesienia tych ostatnich bez wymaganego prawem wpisu określa art. 16 ust. 3 ustawy
przesądzający, iż po upływie terminu do uzupełnienia braków pismo procesowe jakim jest apelacja podlega nie zwrotowi, jak
przewiduje to art. 16 ust. 1 ustawy, tylko odrzuceniu. Także w uzasadnieniu postanowień: Sądu Rejonowego w Radomiu – V Wydział
Gospodarczy z dnia 27 maja 2004 r. (sygn. akt V GC 443/03) oraz Sądu Okręgowego w Radomiu z dnia 9 sierpnia 2004 r. (sygn.
akt VIII Gz 46/04), orzekające organy wskazują jako podstawę swojego rozstrzygnięcia bezpośrednio lub pośrednio (poprzez odwołanie
się do treści przepisu) na art. 16 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych. Przyjęcie zatem, iż zaskarżony art. 16 ust. 1 nie był
podstawą rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych
stanowi kolejną przesłankę uniemożliwiającą przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania.
Na marginesie wskazać tylko należy, iż Konstytucja, wbrew temu co podnosi skarżący zarówno w skardze konstytucyjnej, jak i
w nadesłanym w późniejszym terminie piśmie procesowym, nie daje podstaw do formułowania prawa do dwuinstancyjnego postępowania
sądowego, jako prawa, które nie może zostać ograniczone żadną ustawą i jest prawem absolutnym przynależnym każdemu. Samo uzależnienie
rozpatrzenia środka odwoławczego od spełnienia przewidzianych ustawą wymogów nie tylko nie stoi w sprzeczności z treścią prawa
do dwuinstancyjnego postępowania, ale jest konieczne dla prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Dla wykazania,
że doszło do naruszenia tego prawa konieczne jest zatem przedstawienie argumentów wskazujących na niedopuszczalność wprowadzenia
przez ustawodawcę konkretnej przesłanki warunkującej rozpoznanie środka odwoławczego. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego za
niezasadne uznać należy także powoływanie się na naruszenie wynikającego z art. 77 ust. 2 Konstytucji zakazu zamykania drogi
sądowej do dochodzenia naruszonych wolności lub praw, w sytuacji, w której sprawa skarżącego była już rozpoznawana przez sąd
I instancji.
W tym stanie rzeczy Trybunał orzekł jak w sentencji.