W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 17 czerwca 2013 r. Badawczo-Rozwojowa Spółdzielnia Pracy Mikroprocesorowych Systemów Automatyki „MIKRONIKA” (dalej: skarżąca, spółdzielnia) zakwestionowała zgodność art. 179 ust. 1 oraz art. 198f ust. 2, 3 i 5 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759, ze zm.; dalej: p.z.p.) z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.

W skardze konstytucyjnej skarżąca przedstawiła dwa zarzuty zakresowe. Po pierwsze, domagała się stwierdzenia niezgodności art. 179 ust. 1 oraz art. 198f ust. 2, 3 i 5 p.z.p. z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim „zaskarżone przepisy determinują wykładnię, zgodnie z którą w sytuacji, gdy po wniesieniu przez wykonawcę skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej zamawiający unieważnił postępowanie o udzielenie zamówienia (…), wykonawca nie posiada interesu we wnoszeniu środków ochrony prawnej (…), a skarżący traktowany jest jako strona przegrywająca postępowanie, w związku z czym winien zostać obciążony kosztami postępowania”. Po drugie, skarżąca zarzuciła, że art. 198f ust. 2 i 3 p.z.p. jest niezgodny z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim przepisy te „nie przewidują szczególnej procedury postępowania w sytuacji, gdy po wniesieniu skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej orzeczenie wyrokiem co do istoty sprawy staje się zbędne (…), a w szczególności nie przewidują możliwości wydania (…) orzeczenia pozwalającego na dokonanie oceny zaskarżonych czynności i orzeczenia Krajowej Izby Odwoławczej (…), a jednocześnie przewidują obowiązek orzeczenia o kosztach stosownie do wyniku postępowania”.

Skarżąca podkreśliła także, że zarzut niezgodności art. 179 ust. 1 oraz art. 198f ust. 2, 3 i 5 p.z.p. z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji wiąże ze stałą, powtarzalną i powszechną praktyką łącznego odczytywania tych przepisów p.z.p. przez sądy.

Zdaniem skarżącej w jej sprawie sąd naruszył prawo do „sprawiedliwego traktowania w sferze stosunków objętych gwarancjami konstytucyjnymi w związku z zastosowaniem przepisów prawa naruszających zasadę demokratycznego państwa prawa, a w szczególności zasadę dostatecznej określoności (…)”, oraz prawo do skutecznej ochrony praw na drodze sądowej.

Postanowieniem z dnia 10 października 2013 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu wskazał, że skarżąca nie wykazała, iż art. 179 ust. 1 oraz art. 198f ust. 2, 3 i 5 p.z.p. są jednolicie interpretowane przez sądy w sposób prowadzący do naruszenia praw podmiotowych uczestników postępowania przetargowego. Zdaniem Trybunału skarżąca nie spełniła także warunku określenia sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 o Trybunale Konstytucyjnym [Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK]), a ponadto nie wskazała prawa podmiotowego wynikającego z art. 2 Konstytucji przywołanego jako wzorzec kontroli.

W zażaleniu na to postanowienie skarżąca: po pierwsze, zarzuciła Trybunałowi Konstytucyjnemu, że niesłusznie przyjął, iż sądy niejednolicie interpretują art. 179 ust. 1 oraz art. 198f ust. 2, 3 i 5 p.z.p., podczas gdy zgodnie z zaprezentowanymi w skardze różnymi sposobami interpretowania tych przepisów przez sądy „istnieje potencjalna możliwość prawidłowej wykładni zaskarżonych przepisów”; po drugie, wskazała, że pojedyncze orzeczenie sądu odmienne od dominującej linii orzeczniczej nie podważa twierdzenia o istnieniu stałej, powtarzalnej i powszechnej niekonstytucyjnej wykładni zaskarżonych przepisów; po trzecie, stwierdziła, że doszło do naruszenia prawa do sądu, gdyż wydanie orzeczenia przez sąd nie było bezprzedmiotowe i wymagało ustalenia podmiotu zobowiązanego do poniesienia kosztów postępowania sądowego; po czwarte, zauważyła, że ograniczenie praw majątkowych wynikało z naruszenia prawa do sądu; po piąte, wyjaśniła, że z art. 2 Konstytucji wynika prawo do sprawiedliwego traktowania w sferze stosunków objętych gwarancjami konstytucyjnymi, a elementami tego prawa są zasada demokratycznego państwa prawnego, zasada dostatecznej określoności przepisów prawa, reguła przyzwoitej regulacji i zasada sprawiedliwości proceduralnej; po szóste, podkreśliła, że nie miała obowiązku wskazania nowego prawa podmiotowego wynikającego z art. 2 Konstytucji, była natomiast zobowiązana do „sprecyzowania zarzutu naruszenia (…) prawa podmiotowego chronionego na podstawie tego przepisu”; po siódme, zarzuciła, że Trybunał nie rozpoznał zarzutu niezgodności art. 198f ust. 2 i 3 p.z.p. z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 49 w związku z art. 36 ust. 4 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6-7 i w związku z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że postanowienie o odmowie nadania rozpatrywanej skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.

Trybunał zauważa przede wszystkim, że obowiązkiem skarżącego jest spełnienie wszystkich warunków formalnych merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej. Wynika to zarówno z przepisów określających formalne przesłanki wniesienia skargi konstytucyjnej (art. 46-48 ustawy o TK), jak i z art. 66 ustawy o TK – statuującego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym zasadę skargowości. Skarżąca – sformułowawszy zarzut dotyczący interpretacji art. 179 ust. 1 oraz art. 198f ust. 2, 3 i 5 p.z.p. – powinna była uprawdopodobnić, że źródłem naruszenia jej praw jest określona przez nią, stała, powszechna i jednolita wykładnia tych przepisów, oraz przedstawić argumenty za jej niezgodnością z Konstytucją (zob. mutatis mutandis postanowienie TK z dnia 25 stycznia 2011 r., Ts 193/10, OTK ZU nr 1/B/2011, poz. 118). Skarżąca nie spełniła tych warunków. Po pierwsze dlatego, że nie wykazała istnienia takiego sposobu interpretowania art. 179 ust. 1 oraz art. 198f ust. 2, 3 i 5 p.z.p. przez sądy – nie wskazała ani jednego przykładu orzeczenia sądowego zawierającego taką wykładnię. Po drugie, w skardze przywołała orzeczenie Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 30 czerwca 2009 r. (sygn. akt XIX Ga 207/09), w którym zakwestionowane przepisy zostały zinterpretowane odmiennie od istniejącej – zdaniem skarżącej – utrwalonej wykładni. Trybunał zauważa, że pojedyncze orzeczenie sądu nie oznacza braku stałego i powtarzalnego sposobu interpretowania przepisu, jednakże skarżąca nie uprawdopodobniła tej interpretacyjnej stałości i powtarzalności. Bezprzedmiotowe jest więc rozważanie, czy odmienna wykładnia art. 179 ust. 1 oraz art. 198f ust. 2, 3 i 5 p.z.p. podważa przeważający sposób interpretowania tych przepisów, skoro ta ostatnia okoliczność nie została uprawdopodobniona w rozpatrywanej skardze konstytucyjnej.

W odniesieniu do drugiej grupy zarzutów sformułowanych w zażaleniu – dotyczących relacji między art. 45 ust. 1 i art. 64 ust. 1 Konstytucji – Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje stanowisko wyrażone w kwestionowanym postanowieniu. Co istotniejsze, w środku odwoławczym skarżąca dostarcza dodatkowych argumentów za trafnością poglądu wyrażonego przez Trybunał. Stwierdza bowiem, że ograniczenie praw majątkowych jest skutkiem naruszenia prawa do sądu – polegającego na nierozpoznaniu zarzutów i stanowisk stron. Bez względu na przyczynę ograniczenia praw majątkowych, jeśli skarżąca dostrzegała ich naruszenie, to była zobowiązana do dekodowania tych praw z właściwego przepisu Konstytucji.

W skardze konstytucyjnej skarżąca podważała ukształtowanie procedury sądowej i zakresu uprawnień procesowych stron. Twierdziła, że choć postępowanie przetargowe zostało unieważnione, miała interes prawny w uzyskaniu orzeczenia. Swoje stanowisko uzasadniała tym, że wydanie rozstrzygnięcia co do istoty sprawy było konieczne ze względu na jej prawo do merytorycznego rozpoznania sprawy. W swoim orzecznictwie Trybunał wielokrotnie stwierdzał, że prawo do sądu ma fundamentalne znaczenie dla ochrony praw podmiotowych jednostki. W sferze podmiotowej prawo to ma charakter podstawowy i obejmuje wszystkie „sprawy” dotyczące zarówno jednostki, jak i osób prawnych. Urzeczywistnienie konstytucyjnych gwarancji prawa do sądu odnosi się do wszystkich sytuacji, w których dochodzi do rozstrzygania o prawach danego podmiotu – zarówno w relacji do innych równorzędnych podmiotów, jak i w relacji do władzy publicznej – a natura istniejącego stosunku prawnego wyklucza podejmowanie arbitralnych decyzji w tym zakresie. W rezultacie treść normatywna pojęcia „rozpatrzenie sprawy” jest utożsamiana z każdym rozstrzygnięciem o prawach lub obowiązkach danego podmiotu, dokonywanym na podstawie norm prawnych zawartych w obowiązujących przepisach. Chodzi tu o czynność polegającą na prawnej kwalifikacji określonego stanu faktycznego na podstawie konkretnej i indywidualnej normy adresowanej do danego podmiotu, wywołującej skutki prawne w sferze uprawnień bądź obowiązków tego podmiotu. Zgodnie z art. 45 ust. 1 Konstytucji każda czynność spełniająca wskazane kryteria jest zarezerwowana dla niezależnego, bezstronnego i niezawisłego sądu, którego rozstrzygnięcie ma być dokonane sprawiedliwie, jawnie i bez nieuzasadnionej zwłoki (zob. wyroki TK z dnia 27 maja 2008 r., SK 57/06, OTK ZU nr 4/A/2008, poz. 63, cz. III, pkt 5 oraz 30 października 2012 r., SK 20/11, OTK ZU nr 9/A/2012, poz. 110, cz. III, pkt 5.1.1). Trybunał Konstytucyjny jeszcze raz podkreśla, że bezprzedmiotowość postępowania oznaczała, że nie było konieczne, by sąd władczo ustalił sytuację prawną stron tego postępowania. W takim przypadku nie było substratu postępowania, nie istniała więc „sprawa” w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Zażalenie nie podważa również podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie wzorca kontroli określonego w art. 2 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę na to, że swoje stanowisko w sprawie niedopuszczalności przywołania art. 2 Konstytucji jako samodzielnego wzorca kontroli w sprawach skargowych przedstawił w postanowieniu pełnego składu z dnia 23 stycznia 2002 r. (Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60). Trybunał podziela przyjęty tam pogląd i jednocześnie przypomina, że na gruncie procesowym – zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. e in fine ustawy o TK – wszystkie składy orzekające związane są zapatrywaniem prawnym wyrażonym w orzeczeniu pełnego składu, dopóki inny pełny skład od niego nie odstąpi. Trybunał uznał, że żadnej z zasad wyprowadzonych z art. 2 Konstytucji, tj. zasady demokratycznego państwa prawnego, zasady dostatecznej określoności przepisów prawa, zasady przyzwoitej regulacji i zasady sprawiedliwości proceduralnej, nie można uznać za samodzielne prawa podmiotowe podlegające ochronie w postępowaniu zainicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej.

W ocenie Trybunału skarżąca nie wskazała przy tym jednak podmiotowych praw ani wolności, których źródła można upatrywać w treści art. 2 Konstytucji, a które mogłyby być samoistną podstawą skargi konstytucyjnej.

Skarżąca niezasadnie twierdzi ponadto, że Trybunał nie rozpoznał zarzutu niezgodności art. 198f ust. 2 i 3 p.z.p. z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji. Odniósł się on do tego zagadnienia w pkt 4.1.1. kwestionowanego postanowienia.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK, nie uwzględnił zażalenia.