1. W piśmie z 21 stycznia 2009 r. skierowanym do Trybunału Konstytucyjnego, sporządzonym przez pełnomocnika skarżących, zostały zawarte dwie skargi konstytucyjne, Tadeusza Górskiego i Agnieszki Laskowskiej, przedstawiające bardzo podobne stany faktyczne i podobne postępowania prawne zakończone ostatecznymi orzeczeniami oraz to samo petitum i uzasadnienie odniesione przez pełnomocnika do obydwu skarg konstytucyjnych.

Zarządzeniem Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 17 sierpnia 2009 r. skarga konstytucyjna Tadeusza Górskiego została połączona ze skargą Agnieszki Laskowskiej, celem ich łącznego rozpoznania ze względu na tożsamość przedmiotu sprawy objętej skargami konstytucyjnymi.

Decyzją z 25 października 2006 r. Rektor Politechniki Krakowskiej nadał Tadeuszowi Górskiemu tytuł zawodowy magistra inżyniera, a potwierdzeniem tego był dyplom ukończenia studiów z 6 listopada 2006 r. o nr 56003 z tytułem magistra inżyniera. Tadeusz Górski zwrócił się do Rektora Politechniki Krakowskiej z wnioskiem o ponowne rozpoznanie sprawy i nadanie mu tytułu magistra inżyniera architekta po ukończeniu studiów na kierunku „architektura krajobrazu”. Rektor Politechniki Krakowskiej 21 czerwca 2007 r. wydając decyzję o nr Rl.4-736/07 – odmówił nadania Tadeuszowi Górskiemu tytułu magistra inżyniera architekta. Powyższą decyzję Tadeusz Górski zaskarżył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie. Skarga Tadeusza Górskiego wyrokiem z 14 listopada 2007 r. o sygn. akt III SA/Kr 770/07 została oddalona. Powyższy wyrok został zaskarżony do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który wyrokiem z 10 września 2008 r. o sygn. akt I OSK 541/08 oddalił skargę kasacyjną Tadeusza Górskiego; odpis wyroku wraz z pisemnym uzasadnieniem doręczono mu 28 października 2008 r.

Agnieszce Laskowskiej Rektor Politechniki Krakowskiej nadał 27 października 2006 r. tytuł zawodowy magistra inżyniera po ukończeniu studiów na kierunku „architektura krajobrazu”. Dyplom ukończenia powyższych studiów o nr 56007 z tytułem magistra inżyniera został jej wydany 6 listopada 2006 r. Agnieszka Laskowska zwróciła się do Rektora Politechniki Krakowskiej z wnioskiem o ponowne rozpoznanie sprawy i nadanie jej tytułu magistra inżyniera architekta. Rektor Politechniki Krakowskiej 10 lipca 2007 r. wydał decyzję o nr R1.4-826/07, odmówił nadania Agnieszce Laskowskiej tytułu magistra inżyniera architekta. Powyższą decyzję Agnieszka Laskowska zaskarżyła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie. Skarga Agnieszki Laskowskiej wyrokiem z 14 listopada 2007 r. o sygn. akt III SA/Kr 772/07 została oddalona. Powyższy wyrok został zaskarżony do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który wyrokiem z 10 września 2008 r. o sygn. akt I OSK 636/08 oddalił jej skargę kasacyjną.

Zdaniem Rektora Politechniki Krakowskiej, jak również w ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego, ukończenie przez skarżących studiów na kierunku architektura krajobrazu dało podstawę do nadania im tytułu zawodowego magister inżynier. Obowiązujący w chwili ukończenia przez skarżących studiów § 3 pkt 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 lipca 2004 r. w sprawie rodzajów dyplomów i tytułów zawodowych oraz wzorów dyplomów wydawanych przez uczelnie (Dz. U. Nr 182, poz. 1881, ze zm.; dalej: rozporządzenie z 23 lipca 2004 r.), stanowił bowiem, że tytuł zawodowy magister inżynier architekt jest nadawany absolwentom studiów magisterskich na kierunku architektura i urbanistyka, natomiast zgodnie z § 3 pkt 2 – tytuł magister inżynier nadawany był, między innymi, absolwentom studiów magisterskich na kierunkach technicznych z wyjątkiem kierunku architektura i urbanistyka. W ocenie skarżących, sądy orzekające w ich sprawach powinny jednak uwzględnić fakt, że w czasie rozpoczęcia przez nich studiów, jak i w trakcie ich trwania obowiązywało zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 kwietnia 1992 r. w sprawie określenia rodzajów dyplomów i tytułów zawodowych oraz wzorów dyplomów wydawanych przez uczelnie (M. P. Nr 12, poz. 85, ze zm.; dalej: zarządzenie z 9 kwietnia 1992 r.), które po zmianach wprowadzonych zarządzeniem tegoż Ministra z 14 września 1993 r. (M. P. Nr 57, poz. 525) przewidywało, że absolwentom magisterskich wyższych studiów technicznych nadawany był tytuł magistra inżyniera, z wyjątkiem absolwentów wyższych studiów architektonicznych, którym nadawany był tytuł zawodowy magistra inżyniera architekta.

Zdaniem skarżących, konsekwencją braku przepisów przejściowych w rozporządzeniu z 23 lipca 2004 r., przewidujących możliwość stosowania zarządzenia z 9 kwietnia 1992 r. do studentów, którzy rozpoczęli studia w okresie obowiązywania tego zarządzenia, było uniemożliwienie im uzyskania tytułu zawodowego magister inżynier architekt, podczas gdy rozpoczynając studia i działając w zaufaniu do przepisów prawa, mogli zasadnie oczekiwać nadania im tego tytułu.

Zaskarżonym związkowo przepisom, w zakresie wyżej wskazanym, skarżący zarzucili niezgodność z art. 2 i z art. 70 ust. 4 zdanie pierwsze Konstytucji. Skarżący uważają, że zmiana, wprowadzona przez zaskarżone rozporządzenie z 23 lipca 2004 r., została dokonana niezgodnie z konstytucyjnymi standardami ochrony konstytucyjnych wolności i praw. W ocenie skarżących, nadany im tytuł magister inżynier, jest tytułem mniej cenionym na rynku pracy zarówno ze względu na zakres uprawnień, jakie się z nim łączą, jak i ze względu na prestiż zawodowy. Wszystko to wpływa na pogorszenie ich sytuacji na rynku pracy w branży architektoniczno-budowlanej, a tym samym na ich możliwości zarobkowe. W dodatku, jak wskazują, uczelnia nie przewiduje żadnych możliwości ewentualnego uzupełnienia wykształcenia, celem uzyskania tytułu zawodowego magistra inżyniera architekta. Skarżący podkreślają, że gdyby wiedzieli, iż po ukończeniu studiów na kierunku architektura krajobrazu nie uzyskają tytułu magister inżynier architekt, wybraliby studia na kierunku architektura i urbanistyka.

Zaskarżonym przepisom skarżący zarzucili naruszenie, wywodzonej z zasady demokratycznego państwa prawnego, wyrażonej w art. 2 Konstytucji, zasady ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, a także wyprowadzonych z niej zasad: niedziałania prawa wstecz, ochrony praw nabytych, odpowiedniej vacatio legis oraz ochrony interesów w toku.

Uzasadniając naruszenie przez zaskarżone przepisy zasady pewności prawa, skarżący podkreślili, że normodawca, nie zważając na ich wysiłek finansowy i nakład pracy, związany z rozpoczęciem i kontynuowaniem studiów na kierunku architektura krajobrazu, arbitralnie odebrał im możliwość uzyskania praw, które wynikały z zarządzenia z 9 kwietnia 1992 r.

Podnosząc zarzut naruszenia zasady ochrony praw nabytych, skarżący zaznaczyli, że podjęcie studiów na kierunku architektura krajobrazu uwarunkowane było ich planami zawodowymi oraz tytułem zawodowym, jaki mieli uzyskać po ukończeniu studiów. Skarżący podkreślili, że rozpoczynając studia, a następnie wypełniając obowiązki wynikające z programu studiów, nabyli ekspektatywę uzyskania tytułu „magister inżynier architekt”. Zaskarżone rozporządzenie weszło bowiem w życie, gdy byli na IV roku studiów, przekreślając możliwość uzyskania tytułu „magister inżynier architekt”.

Naruszenie zasady odpowiedniej vacatio legis, skarżący upatrują w braku wprowadzenia przez normodawcę odpowiedniego okresu dostosowawczego, uwzględniającego trudności związane z ułożeniem sobie i zaplanowaniem ważnych spraw życiowych, jakie skarżący poczynili, rozpoczynając studia w czasie obowiązywania zarządzenia z 9 kwietnia 1992 r. Zdaniem skarżących, gdy podejmowali decyzje o wyborze studiów, skutki prawne tych decyzji w momencie ich podejmowania były jasne i przewidywalne. Zmieniły się natomiast na niekorzyść z dniem wejścia w życie rozporządzenia z 23 lipca 2004 r., czyli na niecałe dwa lata przed ukończeniem przez skarżących studiów. Jak zaznaczają skarżący, zarzut niekonstytucyjności odnoszą nie tyle do samego wyznaczenia vacatio legis, ile do wejścia w życie nowych przepisów, które naruszyły zasadę ochrony interesów w toku. Jeżeli bowiem w chwili rozpoczynania przez skarżących studiów obowiązywało zarządzenie z 9 kwietnia 1992 r., zgodnie z którym po ukończeniu studiów mieli uzyskać tytuł „magister inżynier architekt”, to znaczy, że w okresie trwania studiów winny obowiązywać te same reguły gry. Reguły te nie powinny ulegać zmianom, jeżeli obywatel, kierując się zapewnieniem z nich wynikającym, rozpoczął określone działania – podkreślają skarżący.

Zdaniem skarżących, wejście w życie rozporządzenia z 23 lipca 2004 r., w okolicznościach wyżej wskazanych, miało więc „de facto moc wsteczną”.

Z zaskarżonymi związkowo przepisami skarżący łączą również naruszenie prawa do uzyskania wykształcenia, określonego w art. 70 ust. 4 zdanie pierwsze Konstytucji. Ich zdaniem, w powyższym przepisie Konstytucji sformułowane zostało podmiotowe prawo konstytucyjne gwarantujące powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W ocenie skarżących, dostęp do wykształcenia należy rozumieć nie tylko jako umożliwienie rozpoczęcia studiów, ale przede wszystkim jako umożliwienie ich zakończenia, czyli „możliwość osiągnięcia końcowego efektu edukacyjnego”, zgodnie z oczekiwaniami studentów, jeżeli wypełnili oni obowiązki wynikające z programu studiów.

Skarżący podkreślają, że równość dostępu do wykształcenia, o której mowa we wspomnianym wyżej przepisie Konstytucji, jest szczegółową manifestacją ogólnej zasady równości, wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji. Oznacza to, że osoby znajdujące się w takiej samej sytuacji prawnej powinny być traktowane jednakowo. Tymczasem, ich zdaniem, w wyniku wprowadzenia rozporządzenia z 23 lipca 2004 r., nastąpiło arbitralne zróżnicowanie sytuacji prawnej podmiotów. Studentom na kierunku architektura krajobrazu odebrano możliwość uzyskania tytułu magister inżynier architekt, a przyznano ją jedynie absolwentom kierunku architektura i urbanistyka.

2. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego (dalej: Minister) w piśmie z 21 października 2009 r. wniósł o „umorzenie postępowania, względnie uznanie, iż: § 3 pkt. 3 w związku z § 5 i 6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 23 lipca 2004 r. w sprawie rodzajów dyplomów i tytułów zawodowych oraz wzorów dyplomów wydawanych przez uczelnie (Dz. U. Nr 182, poz. 1881, ze zm.) oraz w związku z art. 149 ust. 2 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385, ze zm.), który na mocy art. 275 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, ze zm.), stanowił podstawę prawną obowiązywania tego rozporządzenia także po dniu 1 września 2005 r. – jest zgodny z art. 2 oraz z art. 70 ust. 4 zdanie pierwsze Konstytucji”.

W pierwszej kolejności Minister wskazał, że rozporządzenie zawierające zaskarżone przepisy utraciło już moc obowiązującą. Z dniem 10 lutego 2009 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 19 grudnia 2008 r. w sprawie rodzajów tytułów zawodowych nadawanych absolwentom studiów i wzorów dyplomów oraz świadectw wydawanych przez uczelnie (Dz. U. z 2009 r. Nr 11, poz. 61; dalej rozporządzenie z 19 grudnia 2008 r.), uchylając jednocześnie rozporządzenie z 23 lipca 2004 r. Z uwagi na brak konieczności ochrony konstytucyjnych wolności i praw skarżących, na podstawie art. 39 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o Trybunale), Minister wniósł o umorzenie postępowania w niniejszej sprawie.

Zdaniem Ministra, zaskarżając § 3 pkt 3 w związku z § 5 i § 6 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r., skarżący nie wskazali związku między tymi przepisami w kontekście naruszenia określonych przez nich praw konstytucyjnych. Minister podkreślił, że norma zawarta w § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. odnosi się wyłącznie do absolwentów kierunku architektura i urbanistyka. Ewentualne stwierdzenie jego niezgodności z Konstytucją nie wpłynie zatem na sytuację prawną skarżących. Przepisami, które mogłyby mieć wpływ na ich sytuację prawną, są, zdaniem Ministra, § 3 pkt 2 rozporządzenia (poprzez pominięcie w dokonanym tam wyłączeniu absolwentów kierunku architektura krajobrazu), lub § 4 (poprzez ustalenie, zbyt krótkiego, z punktu widzenia konstytucyjnych praw skarżących, okresu, w którym dopuszczalne było nadawanie tytułów zawodowych na podstawie uchylonych przepisów). W ocenie Ministra, jedynym skutkiem uznania za niekonstytucyjny przepisu § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. byłoby derogowanie podstawy prawnej nadawania tytułów zawodowych magistra inżyniera architekta tysiącom absolwentów kierunku architektura i urbanistyka. Dlatego też wydanie orzeczenia w tej sprawie byłoby, zdaniem Ministra, nie tylko zbędne, ale i niedopuszczalne, co stanowi również przesłankę umorzenia postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale.

Zdaniem Ministra, błędne przekonanie skarżących, że podejmując studia na kierunku architektura krajobrazu, uzyskają taki sam status jak absolwenci studiów architektonicznych, wynikało z zapewnienia uczelni i niewłaściwej interpretacji postanowienia § 2 pkt 3a zarządzenia z 9 kwietnia 1992 r. Przepis ten przewidywał, że tytuł zawodowy magistra inżyniera architekta jest nadawany absolwentom studiów architektonicznych. Nie mógł on jednak dotyczyć absolwentów kierunku architektura krajobrazu, z uwagi na to, że zgodnie z uchwałą Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego z dnia 28 listopada 1991 r. w sprawie nazw kierunków studiów (Dz. Urz. MEN Nr 8, poz. 40), kierunku tego wówczas nie było. Kierunek ten został wpisany, na obowiązującą listę kierunków studiów, dopiero w 1998 r. – zgodnie z uchwałą nr 201/98 Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego z dnia 16 kwietnia 1998 r. zmieniającą uchwałę Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego z dnia 28 listopada 1991 r. w sprawie nazw kierunków studiów (Dz. Urz. MEN Nr 6, poz. 31; dalej: uchwała nr 201/98).

Minister wskazał również, że przez studia architektoniczne rozumieć można wyłącznie studia techniczne z odpowiednim programem studiów, otwierające między innymi drogę do pozyskania uprawnień budowlanych. Zdaniem Ministra, cechami takimi nie odznaczają się studia na kierunku architektura krajobrazu, o czym świadczą zarówno rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r. w sprawie określenia standardów nauczania dla poszczególnych kierunków studiów i poziomów kształcenia (Dz. U. Nr 116, poz. 1004, ze zm.; dalej: rozporządzenie z 18 kwietnia 2002 r.) jak i obowiązujące obecnie rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 lipca 2007 r. w sprawie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, a także trybu tworzenia i warunków, jakie musi spełniać uczelnia, by prowadzić studia międzykierunkowe oraz makrokierunki (Dz. U. Nr 164, poz. 1166).

Minister wyjaśnił, że ustalając standardy nauczania dla kierunku architektura krajobrazu w rozporządzeniu z 18 kwietnia 2002 r., nie przewidywano nadania studentom tego kierunku tytułu zawodowego magister inżynier architekt, lecz, jak wynika z załącznika nr 2 do tego rozporządzenia, tytuł magister inżynier. Minister podkreślił ponadto, że powyższe rozporządzenie weszło w życie, gdy skarżący byli na pierwszym roku studiów. Mieli zatem możliwość zapoznania się z treścią rozporządzenia znacznie wcześniej i już wówczas podjąć odpowiednie decyzje związane z wyborem drogi życiowej. W związku z powyższym, zdaniem Ministra, skarżący w niniejszej sprawie nie mają podstaw do powoływania się na ochronę interesów w toku, która nie może być traktowana jako gwarancja niezmienności prawa.

Minister wyjaśnił także, że Rada Główna Szkolnictwa Wyższego wskazywała na interdyscyplinarny charakter kierunku architektura krajobrazu, podkreślając, iż kierunek ten integruje nauki rolnicze, leśne, architekturę i sztuki piękne, a w skład kadry nauczającej winni wchodzić przedstawiciele wymienionych nauk specjalizujący się w zagadnieniach kształtowania terenów zieleni i sztuki ogrodowej. Ostatecznie Rada zdecydowała, że absolwentom kierunku architektura krajobrazu przysługuje tytuł magistra inżyniera architekta krajobrazu, a kwestię tę reguluje rozporządzenie z 19 grudnia 2008 r.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia przez zaskarżone przepisy zasady odpowiedniej vacatio legis, Minister wskazał, że regulacje określające moment wejścia w życie rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. odpowiadają generalnym założeniom art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 68, poz. 449, ze zm.).

W ocenie Ministra, nie znajduje również uzasadnienia zarzut naruszenia art. 70 ust. 4 zdanie pierwsze Konstytucji. Skarżący nie sprecyzowali bowiem, na czym w niniejszej sprawie polegało naruszenie tego przepisu. Zdaniem Ministra, to właśnie „przyznanie [skarżącym] tytułu zawodowego architekta kolidować mogłoby z tą zasadą konstytucyjną; tytuł ten należeć się powinien wyłącznie absolwentom, elitarnego w gruncie rzeczy, wymagającego ponadprzeciętnych zdolności i nakładu pracy, kierunku Architektura i urbanistyka, a uzyskiwanie go «kuchennymi drzwiami» jest po prostu próbą nadużycia obowiązującego prawa”.

Odnośnie do zarzutów skarżących, wskazujących na utratę prestiżu oraz ograniczeń możliwości na rynku pracy, Minister stwierdził, że rynek pracy potrzebuje fachowców kierunków inżynierskich znacznie bardziej niż kierunków humanistycznych, ekonomicznych i innych. Wskazał ponadto, że „pracodawcy przyglądają się z reguły (…) rodzajowi uczelni i jej ofercie dydaktycznej zrealizowanej przez kandydata do zatrudnienia”. Minister podkreślił również, że „naturalną kontynuacją studiów architektonicznych jest podjęcie procedury zmierzającej do uzyskania uprawnień budowlanych. Dopiero ten certyfikat daje architektowi pełnię możliwości wykonywania zawodu”, jednakże warunkiem uzyskania uprawnień budowlanych nie jest posiadanie tytułu (architekta) ale, w myśl rozporządzenia Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz. U. Nr 83, poz. 578), ukończenie studiów na kierunku architektura i urbanistyka.

Zdaniem Ministra, wejście w życie rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. nie narusza również zasady demokratycznego państwa prawnego wyrażonej w art. 2 Konstytucji. W ocenie Ministra, nie ma podstaw do uznania tego zarzutu za zasadny w sytuacji, „gdy skarżący nie kwestionują sprzeczności z Konstytucją przepisu art. 149 ust. 2 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym, a niekonstytucyjność zarzucają przepisowi § 3 pkt 3 skarżonego rozporządzenia, wydanego zgodnie z upoważnieniem ustawowym”. Skoro bowiem rozporządzenie zostało wydane zgodnie z delegacją ustawową zawartą w art. 149 ust. 2 ustawy, to skarżący uzyskali dyplomy zgodnie z przepisami zaskarżonego rozporządzenia – stwierdził Minister.

3. Prokurator Generalny w piśmie z 29 października 2009 r. stwierdził, że przepis § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. – w zakresie, w jakim przepis ten znajduje zastosowanie wobec osób, które rozpoczęły studia wyższe na kierunku architektonicznym przed 7 września 2004 r., i tym samym uniemożliwia tym osobom uzyskanie tytułu zawodowego magistra inżyniera architekta – jest zgodny z art. 2 i nie jest niezgodny z art. 70 ust. 4 zdanie pierwsze Konstytucji. W pozostałym zakresie wniósł o umorzenie postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale – z uwagi na niedopuszczalność orzekania.

W pierwszej kolejności Prokurator Generalny zauważył, że po wejściu w życie Konstytucji zarządzenie 9 kwietnia 1992 r. nie mogło być, zgodnie z art. 87 ust. 1 Konstytucji, zaliczane do źródeł prawa powszechnie obowiązującego Rzeczypospolitej Polskiej, lecz powinno być oceniane w świetle art. 93 ust. 1 Konstytucji, jako akt o charakterze wewnętrznym i obowiązującym tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu taki akt.

Prokurator Generalny wskazał także, że w związku z uchyleniem prawa o szkolnictwie wyższym z 1990 r. i wejściem w życie rozporządzenia z 19 grudnia 2008 r., rozporządzenie z 23 lipca 2004 r. utraciło moc obowiązującą 10 lutego 2009 r. Mimo to, zdaniem Prokuratora Generalnego, postępowanie nie podlega umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale. Z uwagi na podniesione przez skarżących argumenty, że nadanie tytułu zawodowego magistra inżyniera zamiast tytułu zawodowego magistra inżyniera architekta może mieć wpływ na sytuację absolwenta na runku pracy i jego możliwości zarobkowe, Prokurator Generalny uznał, że rozstrzygnięcie merytoryczne o zgodności § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych praw skarżących.

Zajmując stanowisko w sprawie zgodności z Konstytucją przepisów § 5 i § 6 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. oraz art. 149 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym z 1990 r. i art. 275 ust. 3 prawa o szkolnictwie wyższym z 2005 r., Prokurator Generalny wskazał, że § 5 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. dotyczy utraty mocy obowiązującej zarządzenia z 9 kwietnia 1992 r., a § 6 tego rozporządzenia określa moment wejścia w życie przepisów rozporządzenia. Art. 275 ust. 3 prawa o szkolnictwie wyższym z 2005 r. dotyczy zachowania mocy obowiązującej określonych w nim aktów normatywnych. Natomiast art. 149 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym z 1990 r. zawiera upoważnienie ustawowe do wydania rozporządzenia. Zdaniem Prokuratora Generalnego, przepisy te nie mogą być przedmiotem badania merytorycznego w postępowaniu zainicjowanym skargą konstytucyjną. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, skarga konstytucyjna może dotyczyć tylko takiego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o prawach lub wolnościach konstytucyjnych skarżącego. Tymczasem, zdaniem Prokuratora Generalnego, w wymienionych wyżej przepisach trudno doszukać się treści normatywnych, mogących stanowić bezpośrednią podstawę wydania orzeczenia sądu lub decyzji organu administracji publicznej w przedmiocie konstytucyjnych praw lub wolności skarżących. Dlatego też wniósł o umorzenie postępowania w tym zakresie, ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Jeśli chodzi o niezgodność § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. z art. 70 ust. 4 Konstytucji, Prokurator Generalny wskazał, że zaskarżony przepis, regulując kwestię tytułów zawodowych nadawanych absolwentom poszczególnych kierunków studiów, nie wpływa na dostępność jakiegokolwiek kierunku studiów dla jakiejkolwiek grupy osób; nie stwarza także żadnych barier ekonomicznych w tym zakresie. Ponadto, zdaniem Prokuratora Generalnego, uzyskania określonego tytułu zawodowego przez absolwenta określonego kierunku studiów nie można uznać za konstytucyjnie chronione prawo podmiotowe, określone w art. 70 ust. 4 Konstytucji. Dlatego też, jego zdaniem, art. 70 ust. 4 Konstytucji nie jest adekwatnym wzorcem kontroli kwestionowanego przepisu rozporządzenia i wniósł o stwierdzenie, że § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. nie jest niezgodny z art. 70 ust. 4 Konstytucji.

Przechodząc do oceny zgodności § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. z zasadą demokratycznego państwa prawnego, wyrażoną w art. 2 Konstytucji, i wywodzonymi z niej zasadą ochrony praw nabytych oraz zasadą ochrony zaufania do prawa, Prokurator Generalny podkreślił, że zasady te nie mają charakteru absolutnego i nie wykluczają stanowienia regulacji mniej korzystnych. Powołując się na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, przypomniał, że zasada ochrony praw nabytych znajduje zastosowanie jedynie wobec takich ekspektatyw praw podmiotowych, które mają charakter maksymalnie ukształtowany, a więc takich, które spełniają wszystkie ustawowe przesłanki nabycia danego prawa. Po przeanalizowaniu treści przepisów stanowiących delegację do wydania rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. Prokurator Generalny stwierdził, że rodzaje dyplomów i tytułów zawodowych, pod rządami ustawy o szkolnictwie wyższym z 1990 r., miały z założenia charakter wtórny względem rodzajów czy kierunków studiów. Prokurator Generalny porównał także szczegółowo program zajęć na kierunku architektura i urbanistyka z programem zajęć na kierunku architektura krajobrazu, na podstawie załączników do kolejnych rozporządzeń Ministra Edukacji Narodowej i Sportu określających standardy nauczania dla poszczególnych kierunków studiów i poziomów kształcenia. W konsekwencji powyższej analizy podważył zasadność oczekiwań skarżących, że po zakończeniu studiów na kierunku architektura krajobrazu zostanie przyznany im taki sam tytuł zawodowy jak absolwentom kierunku architektura i urbanistyka. Zdaniem Prokuratora Generalnego, takie zróżnicowanie w programie przemawiało za zróżnicowaniem tytułów zawodowych nadawanych absolwentom obu kierunków studiów.

4. Skarżący w piśmie z 23 grudnia 2009 r. zajęli stanowisko wobec argumentów podniesionych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Prokuratora Generalnego.

W odniesieniu do zarzutu Ministra o braku związku między przepisami § 3 pkt 3 i przepisami § 5 i § 6 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. a konstytucyjnymi prawami skarżących, skarżący wskazali, że zakwestionowana regulacja prawna stanowiła podstawę wydania orzeczenia naruszającego konstytucyjne prawa i wolności skarżących, a przepisy rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. stały się podstawą wydania ostatecznego rozstrzygnięcia o tytule zawodowym nadanym skarżącym; oraz że § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. określa zamknięty krąg podmiotów, którym przysługuje tytuł zawodowy magister inżynier architekt, i dlatego skarżący upatrują w nim naruszenia swoich praw w postaci uniemożliwienia im uzyskania tego tytułu. Natomiast co do wskazanego przez Ministra § 4 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. jako przepisu, którego zgodność z Konstytucją powinna podlegać ewentualnej kontroli konstytucyjnej, skarżący podnieśli, że przepis ten nie ma w sprawie znaczenia, albowiem dotyczy jedynie wzorów dyplomów ukończenia studiów, nie zaś nomenklatury związanej z tytułami zawodowymi, do których bezpośrednio odnosi się skarżony § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r.

Skarżący nie zgodzili się również z twierdzeniem Ministra, że jedynym skutkiem uznania za niekonstytucyjny przepisu § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. byłoby unicestwienie podstawy prawnej do nadawania tytułów zawodowych magistra inżyniera architekta tysiącom absolwentów kierunku architektura i urbanistyka. Skarżący domagają się bowiem stwierdzenia niekonstytucyjności wskazanych w skardze przepisów tylko w zakresie, w jakim przepisy te znajdują zastosowanie wobec osób, które rozpoczęły studia wyższe na kierunku architektonicznym przed dniem ich wejścia w życie, tj. przed 7 września 2004 r., i tym samym uniemożliwiają tym osobom uzyskanie tytułu zawodowego magister inżynier architekt. Stąd, zdaniem skarżących, nieuprawniony i mylący jest wniosek Ministra, że wydanie wyroku jest zbędne i niedopuszczalne.

Odnośnie do wniosku Ministra o umorzenie postępowania ze względu na utratę mocy rozporządzenia z 23 lipca 2004 r., skarżący wskazali, że „uzyskanie przez absolwenta studiów wyższych tytułu zawodowego «magistra inżyniera», zamiast «magistra inżyniera architekta» ma istotny wpływ na ich sytuację na rynku pracy, a co za tym idzie możliwości zarobkowe, zatem istnieje bezpośredni związek z ich wolnościami i prawami konstytucyjnymi, co przemawia za zastosowaniem art. 39 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym”.

Skarżący zaznaczyli też, że od chwili wpisania na obowiązującą listę kierunków studiów kierunku architektura krajobrazu, na podstawie uchwały nr 201/98, do dnia wejścia w życie rozporządzenia z 23 lipca 2004 r., czyli przez ponad 6 lat, absolwenci kierunku architektura krajobrazu, na podstawie zarządzenia z 9 kwietnia 1992 r., otrzymywali tytuł „magister inżynier architekt”. W konsekwencji wprowadzonych zmian w obrocie mogą funkcjonować osoby, które po ukończeniu studiów na kierunku architektura krajobrazu uzyskały tytuł magister inżynier architekt, oraz osoby, które takiego tytułu zostały pozbawione. Sytuacja taka, zdaniem skarżących, prowadzi do nieuzasadnionego różnicowania sytuacji prawnej podmiotów, które rozpoczęły studia pod rządami tego samego zarządzenia z 9 kwietnia 1992 r.

Ponadto skarżący zwrócili również uwagę, że choć Minister mógł zmienić wspomniane zarządzenie, to jednak przez kilka lat akceptował możliwość nadawania absolwentom kierunku architektura krajobrazu tytułu magistra inżyniera architekta.

Skarżący nie zgadzają się również ze stwierdzeniem Ministra, że ich dążenie do uzyskania tytułu „magister inżynier architekt” jest nadużyciem prawa. Podkreślili, że chcą tylko zrealizować swoje uprawnienia.

Następnie skarżący ustosunkowali się do argumentów zawartych w piśmie Prokuratora Generalnego. Odnośnie do zarzutu Prokuratora Generalnego o braku mocy powszechnie obowiązującej zarządzenia z 9 kwietnia 1992 r. wskazali, że przed wejściem w życie Konstytucji zarządzenie obowiązywało powszechnie, a na jego podstawie wydawano dyplomy ukończenia studiów wyższych oraz nadawano tytuły zawodowe. Również w okresie obowiązywania Konstytucji, aż do 6 września 2004 r., a zatem jeszcze przez 6 lat, było jedyną podstawą do nadawania tytułów zawodowych absolwentom studiów wyższych na terenie całego kraju. W świetle powyższego, skarżący uważają, że ich oczekiwania związane z nadaniem im tytułu zawodowego „magister inżynier architekt” były maksymalnie ukształtowane, choć nie wynikało to z aktu rangi ustawy.

Odnośnie do wniosku Prokuratora Generalnego o umorzenie postępowania w zakresie badania zgodności z Konstytucją przepisów § 5 i § 6 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r., przepisu art. 149 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym z 1990 r. oraz przepisu art. 275 ust. 3 prawa o szkolnictwie wyższym z 2005 r., skarżący ponownie podkreślili, że wskazane przepisy stanowiły bezpośrednią podstawę do wydania decyzji i wyroków sądów w przedmiocie ich konstytucyjnych wolności i praw. Dodali ponadto, że przepisy § 5 i § 6 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r., statuując jedynie dwutygodniową vacatio legis, nie uwzględniają ich interesów w toku.

Skarżący nie zgodzili się z twierdzeniem Prokuratora Generalnego, że art. 70 ust. 4 zdanie pierwsze Konstytucji nie może być adekwatnym wzorcem kontroli. W ich ocenie, „naruszenie zasady powszechnego i równego dostępu do wykształcenia polega na tym, że odebrano możliwość uzyskania tytułu «architekta» absolwentom kierunków architektonicznych, a przyznano ją jedynie absolwentom kierunku «architektura i urbanistyka»”. Tymczasem, zdaniem skarżących, przez dostęp do wykształcenia należy rozumieć nie tylko możliwość rozpoczęcia studiów wyższych, ale także chronioną prawem ekspektatywę, polegającą na tym, że po spełnieniu określonych i znanych w momencie podejmowania studiów kryteriów, możliwe będzie osiągnięcie końcowego efektu edukacyjnego. Skarżący uważają, że chodzi tutaj o ekspektatywę maksymalnie ukształtowaną, gdyż rozpoczynając studia, działali w zaufaniu do utrwalonego przez kilkanaście lat stanu prawnego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Jako przedmiot zaskarżenia w skardze skarżący wskazali § 3 pkt 3 w związku z § 5 i § 6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 lipca 2004 r. w sprawie rodzajów dyplomów i tytułów zawodowych oraz wzorów dyplomów wydawanych przez uczelnie (Dz. U. Nr 182, poz. 1881, ze zm.; dalej: rozporządzenie z 23 lipca 2004 r.) oraz w związku z art. 149 ust. 2 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385, ze zm.; dalej: prawo o szkolnictwie wyższym z 1990 r.) i w związku z art. 275 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, ze zm.; dalej: prawo o szkolnictwie wyższym z 2005 r.), „w zakresie, w jakim przepisy te znajdują zastosowanie wobec osób, które rozpoczęły studia wyższe na kierunku architektonicznym przed dniem ich wejścia w życie, tj. przed dniem 7 września 2004 roku i tym samym uniemożliwiają tym osobom uzyskanie tytułu zawodowego magister inżynier architekt, jaki te osoby byłyby uzyskały na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów”.

Zaskarżonym w sposób powyższy przepisom skarżący zarzucili niezgodność z art. 2 i z art. 70 ust. 4 zdanie pierwsze Konstytucji. Skarżący uważają, że zmiana wprowadzona przez zaskarżone rozporządzenie z 23 lipca 2004 r. została dokonana niezgodnie z konstytucyjnymi standardami ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Gdyby bowiem nie doszło do wejścia w życie rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. i obowiązywałaby nadal regulacja prawna z okresu, w którym skarżący rozpoczynali studia na kierunku architektura krajobrazu, tzn. regulacja wynikająca z zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 kwietnia 1992 r. w sprawie określenia rodzajów dyplomów i tytułów zawodowych oraz wzorów dyplomów wydawanych przez uczelnie (M. P. Nr 12, poz. 85, ze zm.; dalej: zarządzenie z 9 kwietnia 1992 r.), to kończąc studia uzyskaliby tytuł „magister inżynier architekt” – argumentują skarżący. Tymczasem na skutek wejścia w życie rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. skarżącym został nadany tytuł magister inżynier, który, w ich ocenie, jest tytułem mniej cenionym, zarówno w zakresie związanych z nim uprawnień jak i prestiżu zawodowego, co ma wpływ także na ich sytuację na rynku pracy w branży architektoniczno-budowlanej, a tym samym na ich możliwości zarobkowe. W związku z tym, zaskarżone przepisy naruszyły, zdaniem skarżących, zasady: niedziałania prawa wstecz, ochrony praw nabytych, odpowiedniej vacatio legis oraz ochrony interesów w toku, wywodzone z zasady demokratycznego państwa prawnego, wyrażonej w art. 2 Konstytucji. Jak jednak stwierdzają sami skarżący, zarzut naruszenia zasady odpowiedniej vacatio legis odnoszą nie tyle do samego braku odpowiedniej vacatio legis, lecz naruszenia zasady ochrony interesów w toku. Wyznaczając horyzont czasowy obowiązywania zaskarżonego przepisu pięcioletnim okresem studiów rozpoczętych przez skarżących, prawodawca powinien umożliwić im wykorzystanie tego czasu, zgodnie z ich uzasadnionymi oczekiwaniami, jakie mieli podejmując studia w okresie obowiązywania zarządzenia z 9 kwietnia 1992 r. – podkreślają skarżący.

Drugim wzorcem kontroli, wskazanym przez skarżących, jest art. 70 ust. 4 zdanie pierwsze Konstytucji, z którego wywodzą oni konstytucyjne prawo podmiotowe do uzyskania wykształcenia. Dostęp do wykształcenia oznacza, zdaniem skarżących, nie tylko umożliwienie rozpoczęcia studiów, ale przede wszystkim ich ukończenia zgodnie z oczekiwaniami, które wynikały z obowiązujących w tym czasie przepisów. Zdaniem skarżących, równy dostęp do wykształcenia jest szczegółową manifestacją ogólnej zasady równości wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Z zaskarżonego § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. wynika, że „absolwentom studiów magisterskich na kierunku architektura i urbanistyka” nadawany jest tytuł zawodowy „magister inżynier architekt”. Zgodnie z § 5 tego rozporządzenia traci moc wspomniane zarządzenie z 9 kwietnia 1992 r. Natomiast § 6 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. stanowi, że „rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem § 1, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2005 r.”. Jako przepisy związkowe skarżący wskazali art. 149 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym z 1990 r. i art. 275 ust. 3 prawa o szkolnictwie wyższym z 2005 r. Art. 149 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym z 1990 r. w brzmieniu zaskarżonym przez skarżących, tj. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie niektórych upoważnień ustawowych do wydawania aktów normatywnych oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 120, poz. 1268; dalej: ustawa o zmianie niektórych upoważnień ustawowych), stanowi: „Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje dyplomów i tytułów zawodowych oraz wzory dyplomów wydawanych przez uczelnie, uwzględniając rodzaje i kierunki studiów”. Na podstawie art. 275 ust. 3 prawa o szkolnictwie wyższym z 2005 r. utrzymane zostało w mocy, do dnia wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie prawa o szkolnictwie wyższym z 2005 r., rozporządzenie z 23 lipca 2004 r. Jednak, co podkreślają sami skarżący, nie kwestionują oni zgodności z Konstytucją art. 149 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym z 1990 r., ani art. 275 ust. 3 prawa o szkolnictwie wyższym z 2005 r. Objęcie tych przepisów przedmiotem zaskarżenia podyktowane było ich „ostrożnością procesową”, będącą konsekwencją stanowiska zajętego przez sądy orzekające w ich sprawie, gdyż sądy wskazywały na brak możliwości skutecznego zaskarżenia przepisu rozporządzenia jako niezgodnego z Konstytucją, bez zaskarżenia przepisu ustawy, na podstawie którego zostało wydane rozporządzenie. W związku z tym, że zgodnie z art. 188 ust. 3 Konstytucji, określającym zakres kognicji Trybunału, w zakresie badania aktów podustawowych, akty te podlegają bezpośredniej ocenie zgodności z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, Trybunał ustalił, że art. 149 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym z 1990 r. oraz art. 275 ust. 3 prawa o szkolnictwie wyższym z 2005 r. nie stanowią przedmiotu zaskarżenia w niniejszej sprawie.

Trybunał nadmienia, że wspomniane wyżej zarządzenie Ministra z 9 kwietnia 1992 r. było aktem wydanym przed wejściem w życie Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r., lecz na podstawie art. 32 pkt 11 ustawy o zmianie niektórych upoważnień ustawowych, w związku z art. 78 tej ustawy, nakładającym na ustawodawcę obowiązek, wynikający z art. 241 ust. 6 Konstytucji z 1997 r. – obowiązywało do czasu wejścia w życie rozporządzenia z 23 lipca 2004 r., tzn. do 6 września 2004 r.

Skarżący wskazują na niezgodność § 3 pkt 3 w związku z przepisami § 5 i § 6 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. „w zakresie w jakim przepisy te znajdują zastosowanie wobec osób, które rozpoczęły studia wyższe na kierunku architektonicznym przed dniem ich wejścia w życie, tj. przed dniem 7 września 2004 r. i tym samym uniemożliwiają tym osobom uzyskanie tytułu zawodowego magister inżynier architekt, jaki te osoby byłyby uzyskały na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów”.

Skarżący zaskarżyli powyższą regulację prawną zawartą w rozporządzeniu z 23 lipca 2004 r., ponieważ, jak uzasadniają, stanowiła ona podstawę prawną ostatecznego orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego w ich sprawach.

W piśmie z 23 grudnia 2009 r., stanowiącym odpowiedź skarżących na stanowiska zajęte przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (pismo z 21 października 2009 r.) oraz Prokuratora Generalnego (pismo z 29 października 2009 r.) – skarżący potwierdzili, że zaskarżyli wymienioną wyżej regulację prawną rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. w zakresie wcześniej wskazanym. Ponadto podkreślili, że wyrok Trybunału, w przypadku uznania zasadności ich skargi nie doprowadziłby do derogacji kwestionowanych przepisów w okresie ich obowiązywania. Jednocześnie skarżący potwierdzili, że „naruszenie swoich praw i wolności konstytucyjnych upatrują w uniemożliwieniu im uzyskania tytułu zawodowego «magister inżynier architekt»”.

2. Analiza argumentów skarżących w kontekście przedmiotu zaskarżenia wskazuje, że pozostają one ze sobą w sprzeczności i tworzą niejasny obraz skargi konstytucyjnej skierowanej do Trybunału. Przyjmując jednak, że skargi konstytucyjne skarżących mają być środkiem prawnym umożliwiającym im osiągnięcie zasadniczego celu, którego nie osiągnęli w żadnym stadium stosowania prawa, a mianowicie wydanie im dyplomów „magistra inżyniera architekta”, potwierdzających ukończenie kierunku studiów „architektura krajobrazu”, to żądanie skarżących, aby orzec o niezgodności zaskarżonego przez nich przepisu nie przyniosłoby oczekiwanych przez nich rezultatów. Skarżący kwestionują bowiem § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. w związku z przepisami § 5 i § 6 tego rozporządzenia „w zakresie w jakim przepisy te znajdują zastosowanie wobec osób, które rozpoczęły studia wyższe na kierunku architektonicznym przed dniem ich wejścia w życie”, tj. przed 7 września 2004 r. Jednakże, co Trybunał pragnie podkreślić, wbrew temu, co twierdzą skarżący, przepis § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. dotyczy absolwentów studiów magisterskich „na kierunku architektura i urbanistyka”. Nie dotyczy on absolwentów, którzy rozpoczęli studia wyższe na „kierunku architektonicznym” – jak określają tę grupę absolwentów sami skarżący. Zaskarżony przepis nie znajduje więc zastosowania do skarżących, a orzeczenie o jego niekonstytucyjności, gdyby przyjąć, że osoby, które rozpoczęły studia na „kierunku architektonicznym”, to osoby, które rozpoczęły studia na kierunku „architektura i urbanistyka” – dotyczyłoby właśnie tej grupy osób, a nie skarżących. Zauważa to również Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego w piśmie z 21 października 2009 r., stwierdzając trafnie, że orzeczenie o niezgodności z Konstytucją zaskarżonego przepisu nie wpłynie na sytuację prawną skarżących, natomiast pozbawiłoby podstawy prawnej nadawania tytułów zawodowych „magistra inżyniera architekta” absolwentów kierunku „architektura i urbanistyka”.

Skarżący nadają więc petitum skarg brzmienie logicznie sprzeczne z celami skarg konstytucyjnych, wynikających ze wspólnego uzasadnienia. Wynika z niego, że skarżącym chodzi o to, aby po ukończeniu studiów na kierunku „architektura krajobrazu” otrzymali tytuły zawodowe „magistra inżyniera architekta”. Trybunał pragnie ponadto zaznaczyć, że niejasność przedmiotu i sposobu zaskarżenia wynika również z tego, że skarżący błędnie uważają, że rozpoczęli studia wyższe na „kierunku architektonicznym”. Kierunku takiego jednak nie było. W przepisie § 2 pkt 3a zarządzenia Ministra z 9 kwietnia 1992 r., które przywołują skarżący, jest mowa o nadaniu tytułu zawodowego magistra inżyniera architekta „absolwentom wyższych studiów architektonicznych”. W załączniku do uchwały Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego z dnia 15 października 1992 r. zmieniającej uchwałę z dnia 28 listopada 1991 r. w sprawie nazw i kierunków studiów (Dz. Urz. MEN Nr 8, poz. 40) również nie ma „kierunku architektonicznego”, na który powołują się skarżący. Skarżący rozpoczęli studia na kierunku architektura krajobrazu, który jak wspomniano wyżej, został wpisany na listę kierunków studiów na podstawie uchwały 201/98 Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego z 16 kwietnia 1998 r. Zmieniająca Uchwałę Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego z dnia 28 listopada 1991 r. w sprawie nazw kierunków studiów (Dz. Urz. MEN Nr 6, poz. 31). Przepis § 2 pkt 3a zarządzenia Ministra z 9 kwietnia 1992 r., na które powołują się skarżący, nie mógł więc, co zauważa również Minister, dotyczyć kierunku architektura krajobrazu. Trybunał nadmienia, że skarżący otrzymali dyplomy ukończenia studiów „na kierunku architektura krajobrazu”.

Natomiast inną kwestią, niepodlegającą kognicji Trybunału, który nie poddaje kontroli konstytucyjnej indywidualnych aktów stosowania prawa, jest, potwierdzony w piśmie Politechniki Krakowskiej do Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 24 listopada 2004 r., fakt błędnego stosowania prawa przez tę uczelnię. Z powyższego pisma wynika jednoznacznie, że uczelnia ta przyznawała wcześniej absolwentom kierunku architektura krajobrazu tytuł zawodowy „magistra inżyniera architekta”, stosując przepisy zarządzenia Ministra z 9 kwietnia 1992 r.

Po przeprowadzeniu analizy przedmiotu zaskarżenia i sposobu jego uzasadnienia przez skarżących, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że nie jest możliwe ustalenie rzeczywistego, spójnego przedmiotu zaskarżenia, umożliwiającego rozpoznanie niniejszej sprawy, ponieważ skarżący nie spełnili w szczególności wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o Trybunale) wymogu dokładnego określenia przepisu, na podstawie którego, w sprawach skarżących, sąd orzekł ostatecznie o prawach skarżących określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domagają się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją.

Zdaniem Trybunału, niespełnienie przez skarżących powyższego wymogu jest zwłaszcza konsekwencją tego, że skarżący błędnie ustalili przepis prawny, na podstawie którego Naczelny Sąd Administracyjny orzekł ostatecznie o prawach skarżącego określonych w Konstytucji. Tym samym skarżący nie spełnili również określonego w art. 79 ust. 1 Konstytucji wymogu formalnego skargi. Z uzasadnienia wspomnianych wyroków NSA w ich sprawach, a także z uzasadnień poprzedzających je wyroków Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie nie wynika, że podstawą prawną ostatecznych orzeczeń w sprawach skarżących, o których mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji był § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. Trybunał zwraca uwagę, że w uzasadnieniach wspomnianych wyroków NSA i WSA w Krakowie przypomina się, że zgodnie z § 3 pkt 2 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. absolwenci studiów magisterskich na kierunkach technicznych innych niż architektura i urbanistyka, a więc także absolwenci kierunku „architektura krajobrazu”, otrzymywali „tytuł zawodowy magistra inżyniera”.

Natomiast inną kwestią jest to, że NSA (a wcześniej WSA w Krakowie) ustosunkował się do zarzutu skarżących „polegającego na niewłaściwym zastosowaniu przepisu § 3 pkt 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 lipca 2004 r. w sprawie rodzajów dyplomów i tytułów zawodowych oraz dyplomów wydawanych przez uczelnie (Dz. U. Nr 182, poz. 1881, ze zm.)”. Podnosząc ten zarzut skarżący uzasadniali, że powyższy przepis jest niezgodny z art. 149 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym z 1990 r. z art. 2, art. 70 ust. 4 i art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, z art. 3 ust. 1 pkt c i art. 49 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz z pkt 19 i pkt 27 preambuły dyrektywy Unii Europejskiej nr 2005/36/WE z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych, a także z art. 13 ust. 1 i art. 46 ust. 1 tej dyrektywy i z załącznikiem VI do tej dyrektywy. NSA do zarzutu tego się ustosunkował (uznając go „za niezasadny”), ale nie oznacza to, że przepis § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. stanowił tym samym podstawę ostatecznego orzeczenia, o którym mowa w art. 79 Konstytucji, określającym wymogi skargi konstytucyjnej.

3. Trybunał umorzył postępowanie w niniejszej sprawie na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale, ponieważ, jak wspomniano, zaskarżony przepis prawny § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r., a także wskazane przez skarżących jako przepisy związane § 5 i § 6 tego rozporządzenia utraciły moc obowiązującą przed wydaniem niniejszego orzeczenia. Jednocześnie Trybunał nie znalazł podstaw, aby w niniejszej sprawie zastosować art. 39 ust. 3 ustawy o Trybunale, tzn. rozpoznać sprawę merytorycznie, uznając konieczność ochrony konstytucyjnych praw skarżących.

Skarżący nie określili dokładnie przepisu prawnego, na podstawie którego sąd orzekł w ich sprawach ostatecznie o ich prawach określonych w Konstytucji. Jak wspomniano wyżej, skarżący kwestionują przepis, który nie był podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia w ich sprawach. Zaskarżony przepis § 3 pkt 3 rozporządzenia z 23 lipca 2004 r. dotyczy bowiem absolwentów studiów magisterskich na kierunku architektura i urbanistyka. Skarżący natomiast, jako absolwenci kierunku „architektura krajobrazu”, uzyskali dyplom magistra inżyniera na podstawie § 3 pkt 2 powyższego rozporządzenia. Tym samym skarżący nie spełnili formalnego wymogu skargi konstytucyjnej, określonego w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale. Ponadto, co Trybunał ustalił wyżej, wskazane w petitum skarg konstytucyjnych zakres i sposób zaskarżenia są niejasne i nielogiczne; pozostają w sprzeczności z uzasadnieniem skarg konstytucyjnych, co również narusza art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale oraz powoduje naruszenie wymogu skargi konstytucyjnej, określonego w art. 47 ust. 1 pkt 2, ponieważ skarżący nie wskazali dostatecznie jasno, w jaki sposób ich prawa konstytucyjne zostały naruszone.

Niniejszym skargom konstytucyjnym został nadany bieg w rezultacie wydania postanowienia Trybunału o przekazaniu obydwu skarg do merytorycznego rozpoznania, ale skargi te nie spełniają wymogów określonych przepisami Konstytucji i ustawy o Trybunale. Trybunał przypomina, że badanie, czy skarga konstytucyjna spełnia konstytucyjne i ustawowe wymogi, następuje także po fazie wstępnego rozpoznania skargi; po nadaniu jej biegu i w konsekwencji przekazaniu do merytorycznego rozpoznania. Niekiedy bowiem dopiero po dokonaniu pełnej analizy merytorycznej możliwe jest ustalenie, czy skarga konstytucyjna spełnia wymogi związane z jej normatywną konstrukcją, określoną w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz w art. 47 ustawy o Trybunale. Dotyczy to również dokładnego określenia przedmiotu i zakresu zaskarżenia, uzasadnienia ich w sposób wystarczająco jasny, aby nie budziło wątpliwości, jaki zakres normatywny przepisu ma być poddany kontroli Trybunału oraz jakie prawa lub wolności konstytucyjne zostały, zdaniem skarżącego naruszone. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie przypominał o konieczności kontrolowania przesłanek dopuszczalności skargi konstytucyjnej także po przekazaniu jej do merytorycznego rozpoznania (zob. np. postanowienia TK z: 21 października 2003 r., sygn. SK 41/02, OTK ZU nr 8/A/2003, poz. 89; 6 lipca 2004 r., sygn. SK 47/03, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 74; 30 maja 2007 r., sygn. SK 67/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 64; 18 listopada 2008 r., sygn. SK 23/06, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 166; 25 listopada 2009 r., sygn. SK 30/07, OTK ZU nr 10/A/2009, poz. 159).

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.