1. Postanowieniem z 21 grudnia 2005 r. Sąd Rejonowy w Rzeszowie Wydział II Karny zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym dotyczącym zgodności art. 465 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.; dalej: k.p.k.) w części zawierającej zwrot: „a w wypadkach przewidzianych przez ustawę – sąd”, w zakresie, w jakim pomija sądową kontrolę postanowienia prokuratora o wynagrodzeniu obrońcy z urzędu, z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji.

Pytanie prawne sformułowane zostało na tle następującego stanu faktycznego.

Postanowieniem z 27 lipca 2005 r. (sygn. akt 7 Ds 481/05) asesor Prokuratury Rejonowej w Rzeszowie odmówił przyznania wynagrodzenia obrońcy ustanowionemu z urzędu. Adwokat złożył zażalenie do Prokuratury Okręgowej w Rzeszowie.

Pismem z 27 października 2005 r. (sygn. akt Dsn 221/05/Rz/r) Prokurator Prokuratury Okręgowej, działając w oparciu o treść art. 306 § 2 i art. 626 § 3 k.p.k., przedstawił akta Prokuratury Rejonowej wraz z zażaleniem obrońcy Sądowi Rejonowemu w Rzeszowie celem rozpoznania.

Sąd Rejonowy, mając na względzie określony przepisami kodeksu postępowania karnego katalog kompetencji sądu w postępowaniu przygotowawczym, w którym nie mieści się decyzja w przedmiocie przyznania lub odmowy przyznania kosztów obrony z urzędu, powziął wątpliwość, czy jest właściwy do rozpoznania zażalenia i czy nie należy zwrócić sprawy organowi nadrzędnemu nad tym, który wydał zaskarżone orzeczenie.

W uzasadnieniu pytania prawnego Sąd Rejonowy w Rzeszowie nawiązał do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 14 marca 2005 r., stwierdzającego, że artykuł 465 § 2 k.p.k. w części zawierającej zwrot „a w wypadkach przewidzianych przez ustawę – sąd”, w zakresie, w jakim pomija sądową kontrolę postanowienia prokuratora o wynagrodzeniu biegłego, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji (sygn. K 35/04, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 23). Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że w rozpatrywanej sprawie, dotyczącej prawa biegłego do wynagrodzenia, bezsporny był zdaniem Trybunału Konstytucyjnego fakt, iż prawo do wynagrodzenia za sporządzenie opinii i udział w określonych czynnościach sądowych chroni szeroko rozumiany interes majątkowy biegłego. Prawo do wynagrodzenia stanowi swoisty (wyznaczony właściwymi normami prawnymi) ekwiwalent, równoważący restryktywność regulacji procesowej, znacznie wszak limitującej możliwości zwolnienia się z obowiązku przygotowania opinii. Jako uprawnienie o charakterze majątkowym, prawo do wynagrodzenia z tytułu sporządzenia opinii lub udziału w określonych czynnościach sądowych podlega ochronie w świetle art. 64 w zw. z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji.

W ocenie sądu jak i prokuratora Prokuratury Okręgowej, okoliczności podniesione przez Trybunał Konstytucyjny odnoszą się również do innych decyzji procesowych związanych z prawami majątkowymi, w tym decyzji w zakresie wynagrodzenia dla adwokatów wykonujących czynności związane z udzielaniem nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu. Pytający Sąd zauważa, że rola procesowa biegłego i adwokata działającego z urzędu jest odmienna, ale w zakresie wynagrodzenia ich sytuacja staje się bardzo zbliżona.

Zdaniem Sądu Rejonowego, substytutem sądowej kontroli postanowienia prokuratora lub innego organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze nie może być przewidziana w art. 626 § 2 w zw. z art. 465 § 2 k.p.k. kontrola instancyjna, dokonywana przez prokuratora nadrzędnego. Dlatego również w sporach dotyczących wysokości wynagrodzenia ustalonej postanowieniem prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze ustawodawca powinien zagwarantować obrońcy prawo do kontroli sądowej.

W ocenie Sądu Rejonowego w Rzeszowie, wystąpienie z pytaniem prawnym jest uzasadnione, gdyż od rozstrzygnięcia przedstawionego zagadnienia zależy rozstrzygnięcie sprawy zawisłej przed sądem (w zakresie jego właściwości rzeczowej).

2. Postanowieniem z 12 maja 2006 r. Sąd Rejonowy w Rzeszowie, Wydział II Karny wycofał pytanie prawne wobec wejścia w życie ustawy z dnia 17 lutego 2006 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 66, poz. 467). W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy w Rzeszowie podniósł, że na mocy powołanej ustawy dodano do kodeksu postępowania karnego art. 626a, wprowadzający sądową kontrolę postanowień prokuratora w przedmiocie kosztów, a więc również kosztów obrony z urzędu. Tym samym pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego stało się bezprzedmiotowe.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 31 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) wnioskodawca może do rozpoczęcia rozprawy wycofać wniosek, pytanie prawne albo skargę konstytucyjną. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego przyjmuje się, że prawo do cofnięcia wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej przed rozpoczęciem rozprawy mieści się w granicach swobodnego uznania wnioskodawcy i jest jednym z przejawów zasady dyspozycyjności, na której opiera się postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym (por. postanowienia TK z: 4 marca 1999 r., sygn. SK 16/98, OTK ZU nr 2/1999, poz. 26; 8 marca 2000 r., sygn. K. 32/98, OTK ZU nr 2/2000, poz. 64; 13 września 2000 r., sygn. K. 24/99, OTK ZU nr 6/2000, poz. 192). W konsekwencji cofnięcie pytania prawnego przed rozpoczęciem rozprawy nie podlega kontroli Trybunału Konstytucyjnego, co skutkuje umorzeniem postępowania stosownie do treści art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Mając na uwadze, iż wycofanie pytania prawnego przez Sąd Rejonowy w Rzeszowie stanowi wystarczającą przesłankę umorzenia postępowania, Trybunał Konstytucyjny uznał za zbędną ocenę zasadności wniesienia pytania prawnego i postanowił jak w sentencji.