1. Postanowieniem z 10 czerwca 2009 r. (sygn. akt IV P 34/08), Sąd Rejonowy w Człuchowie, IV Wydział Pracy (dalej: sąd pytający), przedstawił Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne, czy:

1) § 2 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 maja 2003 r. w sprawie stawek podstawowych wynagrodzenia zasadniczego sędziów sądów powszechnych, asesorów i aplikantów sądowych oraz stawek dodatku funkcyjnego sędziów (Dz. U. Nr 83, poz. 761, ze zm.; dalej: rozporządzenie Prezydenta), w części określającej stawki wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego, w zakresie, w jakim określa stawki wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego odmiennie od zasad kształtujących wynagrodzenia sędziów i asesorów wojewódzkich sądów administracyjnych w art. 29 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269, ze zm.) w związku z § 2 powołanego rozporządzenia Prezydenta, w części określającej stawki wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu apelacyjnego, jest zgodny z art. 2 i art. 32 Konstytucji;

2) § 2 rozporządzenia Prezydenta, w zakresie, w jakim przepis ten, bez upoważnienia ustawowego i konstytucyjnego różnicuje stawki wynagrodzenia sędziów w zależności od pracy w sądzie rejonowym, okręgowym i apelacyjnym, na skutek braku uwzględnienia kryteriów przyjętych w art. 178 ust. 2 Konstytucji, od których uzależniono w ustawie zasadniczej wysokość wynagrodzeń sędziów, jak i wadliwego upoważnienia ustawowego, jest zgodny z art. 2, art. 7, art. 8 ust. 1 i 2, art. 10 ust. 1 i 2, art. 32 i art. 178 ust. 2 Konstytucji;

3) art. 91 § 1, 1a, 1b, 2, 2a, 3, 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.; dalej: prawo o ustroju sądów powszechnych), w zakresie, w jakim nie uwzględniają kryteriów określonych w art. 178 ust. 2 Konstytucji, od których uzależniono w ustawie zasadniczej wysokość wynagrodzeń sędziów, są zgodne z art. 2, art. 7, art. 8 ust. 1 i 2, art. 32 i art. 178 ust. 2 Konstytucji;

4) art. 91 § 8 prawa o ustroju sądów powszechnych, w zakresie, w jakim nie uwzględnia kryteriów określonych w art. 178 ust. 2 Konstytucji, od których uzależniono w ustawie zasadniczej wysokość wynagrodzeń, jest zgodny z art. 7, art. 32 ust. 1, art. 178 ust. 2 w związku z art. 8 ust. 1 i 2 Konstytucji;

5) art. 91 § 8 prawa o ustroju sądów powszechnych, w zakresie, w jakim nie uwzględnia zasad przyzwoitej legislacji upoważnienia ustawowego i rozstrzyga o wynagrodzeniach sędziów w akcie podustawowym z przekroczeniem granic umocowania ustawowego, jest zgodny z art. 2, art. 7, art. 32 ust. 1, art. 92 ust. 1 w związku z art. 8 ust. l i 2 Konstytucji;

6) art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 213, poz. 1802; dalej: ustawa nowelizująca z 2002 r.), w zakresie, w jakim nie uwzględnia kryteriów określonych w art. 178 ust. 2 Konstytucji, od których uzależniono w ustawie zasadniczej wysokość wynagrodzeń sędziów, jest zgodny z art. 2 i art. 178 ust. 2 Konstytucji.

Pytanie prawne zostało przedstawione Trybunałowi Konstytucyjnemu w związku z postępowaniem toczącym się przed sądem pytającym, zainicjowanym sześcioma pozwami ze stosunku pracy (sygn. akt IV P 34/08, sygn. akt IV P 35/08, sygn. akt IV P 254/08, sygn. akt IV P 255/08, sygn. akt IV P 256/08, sygn. akt IV P 257/08). Wymienione pozwy zostały połączone do łącznego rozpoznania w sprawie o sygn. akt IV P 34/08. Stanowią one w istocie dwie grupy pozwów o jednakowej treści oraz wartości przedmiotu sporu i zostały wniesione przez 3 sędziów sądu rejonowego. Jedna grupa pozwów dotyczy zasądzenia wyrównania wynagrodzenia zasadniczego za pracę, począwszy od lipca 2007 r. do stycznia 2008 r., wraz z odsetkami do dnia zapłaty (wartość przedmiotu sporu określono na kwotę 1113,65 zł). Dochodzone w pozwie kwoty stanowią 3% wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego (kwota bazowa x wskaźnik 3,3) za okres lipiec – grudzień 2007 r. oraz 5%, począwszy od stycznia 2008 r., i odpowiadają, zdaniem powodów, powszechnej podwyżce wynagrodzeń, dokonanej w związku z wprowadzeniem do systemu ubezpieczeń społecznych mechanizmu tzw. ubruttowienia wynagrodzeń za pracę o wartość składek, na podstawie ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887, ze zm.). Druga grupa pozwów dotyczy zasądzenia kwoty 2500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 1 sierpnia 2007 r. do dnia zapłaty, tytułem wyrównania wynagrodzenia zasadniczego za pracę za miesiąc lipiec 2007 r. (wartość przedmiotu sporu określono na kwotę co najmniej 11000 zł.). Żądana w pozwie kwota stanowi wyrównanie wynagrodzenia sędziego, z powodu niekonstytucyjnego, zdaniem powodów, różnicowania stawki wynagrodzenia sędziów, w zależności od tego, czy sędzia zatrudniony jest w sądzie rejonowym, okręgowym czy apelacyjnym. Pozwy zawierały wniosek o zwrócenie się przez Sąd Rejonowy w Człuchowie z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego.

Sąd pytający, kwestionując zgodność § 2 rozporządzenia Prezydenta, w części określającej stawki wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego w porównaniu z zasadami ukształtowania warunków wynagrodzenia sędziów i asesorów wojewódzkich sądów administracyjnych, o których mowa w art. 29 prawa o ustroju sądów administracyjnych, w związku z § 2 powołanego rozporządzenia, zarzucił mu naruszenie zasady równości (art. 32 Konstytucji) i zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji). Uzasadniając powyższy zarzut, sąd pytający stwierdził, że „w myśl art. 175 Konstytucji, wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe”. Zwracając uwagę na podobieństwo w wymogach i zadaniach sędziów sądów rejonowych i okręgowych z jednej strony oraz sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych z drugiej strony, sąd pytający podkreślił, że obie te grupy sprawują wymiar sprawiedliwości i orzekają jako sędziowie pierwszej instancji. Tymczasem z art. 29 prawa o ustroju sądów administracyjnych wynika, że „wynagrodzenie sędziów administracyjnych sądów I instancji ma być równe z sędziami najwyższego stopnia sądów powszechnych tj. sądów apelacyjnych”. W ocenie sądu pytającego, brak jest jednak konstytucyjnych podstaw do takiego zróżnicowania warunków wynagradzania sędziów sądów rejonowych i sędziów sądów apelacyjnych.

Uzasadniając powyższy zarzut, Sąd Rejonowy w Człuchowie akcentował, że wynagrodzenia sędziowskie stanowią kwestię ustrojową, związaną z pozycją sędziów, i jako takie powinny być regulowane w aktach prawnych rangi ustawowej. Dlatego też określenie stawek wynagrodzenia zasadniczego sędziów w § 2 rozporządzenia Prezydenta budzi zasadnicze wątpliwości tego sądu co do jego zgodności z art. 176 ust. 2 Konstytucji, nakazującego unormowanie ustroju sądów w ustawach, i z art. 10 ust. 1 Konstytucji, stanowiącym zakaz wkraczania w sferę kompetencji należących do każdej z władz. W uzasadnieniu pytania prawnego sąd dodał także, że kwestie wynagrodzeń sędziów należą do sfery wydatków publicznych i jako takie wymagają, zgodnie z art. 216 ust. 1 Konstytucji, uregulowania w ustawie.

Zasadnicze wątpliwości budzi również, zdaniem sądu pytającego, konstytucyjność art. 91 § 8 prawa o ustroju sądów powszechnych, stanowiącego delegację dla Prezydenta do określenia, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa, w drodze rozporządzenia, stawek podstawowych wynagrodzenia zasadniczego oraz stawek dodatku funkcyjnego sędziów. Ogólnikowe sformułowanie treści art. 91 § 8 prawa o ustroju sądów powszechnych pozostawia, zdaniem sądu pytającego, Prezydentowi RP nieograniczoną swobodę kształtowania wysokości wynagrodzeń sędziowskich, przez co narusza wymogi konstytucyjne, stawiane upoważnieniom do wydawania aktów wykonawczych, wynikające z art. 92 ust. 1 Konstytucji. Ponadto, w ocenie sądu, art. 91 § 8 prawa o ustroju sądów powszechnych, pomijając wymogi określone w art. 178 ust. 2 Konstytucji, narusza zasadę przyzwoitej legislacji, co w rezultacie skutkuje „wadliwością procesu legislacyjnego”. W konsekwencji sąd wyprowadza również wniosek o niezgodności art. 91 § 8 prawa o ustroju sądów powszechnych z konstytucyjną zasadą legalizmu wyrażoną w art. 7 Konstytucji i zasadą prymatu Konstytucji oraz bezpośredniości jej stosowania także w procesie legislacyjnym, wywodzonymi z art. 8 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Jeżeli chodzi o zakwestionowane przepisy ustawy o ustroju sądów powszechnych, sąd pytający nie przedstawił odrębnego uzasadnienia zarzutów niezgodności z Konstytucją w stosunku do każdego z tych przepisów z osobna, lecz odniósł się do nich łącznie, podnosząc, że prawodawca dopuścił się „niekonstytucyjnego zaniechania”, polegającego na braku podwyższenia wynagrodzeń dla sędziów w stopniu adekwatnym do skali obniżki składki rentowej i poprawy sytuacji gospodarczej. Uzasadniając powyższy zarzut, sąd wyjaśnił, że w związku z wprowadzeniem w 1999 r. nowego systemu ubezpieczeń społecznych, ustawodawca, w celu niedopuszczenia do realnego obniżenia poziomu wynagrodzeń pracowniczych, wprowadził mechanizm ubruttowienia wynagrodzeń za pracę o wartość składek, które powinni opłacać pracownicy. Z uwagi na to, że sędziowie sądów powszechnych nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, ich wynagrodzenia, jako niepodlegające wprowadzonemu reżimowi, nie zostały podwyższone. Zdaniem sądu pytającego, nie można jednak nie uwzględniać faktu, że zgodnie z treścią uzasadnienia do rządowego projektu ustawy, głównym celem przeprowadzonej nowelizacji, było podwyższenie płac netto pracowników, w szczególności w państwowej sferze budżetowej, realnie o 3% od 1 lipca 2007 r. i o 5% od 1 stycznia 2008 r. Okoliczność ta, zdaniem sądu, ma decydujące znaczenie przy ocenie konstytucyjności przepisów określających poziom zarobków sędziów, poczynając od 1 lipca 2007 r. Wskazując na wskaźniki wzrostu gospodarczego, sąd zwrócił uwagę na nieadekwatność podwyżek wynagrodzeń sędziowskich do nominalnych i realnych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w gospodarce narodowej, a tym samym na niezachowanie przez prawodawcę, postulowanej w orzecznictwie Trybunału, tendencji wzrostowej wynagrodzeń sędziowskich. Porównując wzrost płac w gospodarce narodowej w okresie minionych dziesięciu lat, sąd stwierdził, że wzrósł on dwukrotnie, podczas gdy kwota bazowa, od której naliczane są wynagrodzenia sędziów, tylko o jedną trzecią. Ustalone przez ustawodawcę kwoty bazowe wynagrodzeń sędziów na lata 2007 i 2008, przy jednoczesnym zaniechaniu podwyższenia stawek mnożnikowych przez Prezydenta, prowadzą do niedoszacowania poziomu ich płac, co narusza art. 92 ust. 1 i art. 178 ust. 2 Konstytucji, a także zasadę sprawiedliwości społecznej wyrażoną w art. 2 Konstytucji.

W ocenie sądu pytającego, powszechna podwyżka wynagrodzeń pracowników z tytułu obniżenia składki rentowej z pominięciem podwyżek dla sędziów stanowi odmienne potraktowanie podmiotów znajdujących się w podobnej sytuacji i w efekcie oznacza naruszenie konstytucyjnej zasady równości. Skutki reformy systemu ubezpieczeń społecznych i poprawy koniunktury gospodarczej powinny, zdaniem sądu pytającego, objąć ogół zatrudnionych. Niedoszacowanie poziomu płac sędziów sądów powszechnych godzi również w niezawisłość sędziów i autorytet wymiaru sprawiedliwości.

Sąd pytający zwrócił także uwagę, że „przepisy art. 4 i art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisji dialogu społecznego (Dz. U. Nr 100, poz. 1080, ze zm.) oraz art. 2 pkt 4 i 6 i art. 9 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 110, poz. 1255 ze zm.), w toku prac nad projektami ustaw budżetowych, w składzie partnerów społecznych w ramach Trójstronnej Komisji negocjującej średnioroczne wskaźniki wzrostu wynagrodzeń i kwoty bazowej w państwowej sferze budżetowej, stanowiącej podstawę do ustalenia wynagrodzenia sędziego sądu powszechnego, pomijają po stronie partnerów społecznych udział przedstawicieli sędziów”. W ocenie sądu pytającego, pominięcie takie stanowi naruszenie art. 10 ust. l, art. 32, art. 173 i art. 178 ust. 2 i 3 Konstytucji, odnoszących się do „zasady równowagi i współdziałania władz w procesie stanowienia prawa, zapewniającego konieczne środki finansowe na wynagrodzenia sędziów, na poziomie odpowiadającym godności ich urzędu oraz naruszenie zasady równości pracowników państwowej sfery budżetowej w negocjacyjnym systemie kształtowania wynagrodzeń przy opracowywaniu Budżetu Państwa w latach 2007 i 2008”.

Uzasadniając związek funkcjonalny między treścią wyroku Trybunału Konstytucyjnego a rozstrzygnięciem sprawy zawisłej przed Sądem Rejonowym w Człuchowie, sąd ten wskazał, że na gruncie obowiązujących przepisów nie jest możliwe uwzględnienie żądań zawartych w powództwach sędziów. Tylko stwierdzenie niekonstytucyjności przepisów wskazanych w sentencji postanowienia, w zakresie określonym w pytaniu Sądu Rejonowego, umożliwi zasądzenie kwot, o które zwracają się w swoich wnioskach.

Ponadto sąd pytający zwrócił się także o niezwłoczne wydanie przez Trybunał Konstytucyjny postanowienia sygnalizacyjnego, na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o Trybunale Konstytucyjnym) w sprawie konieczności pilnego opracowania nowych zasad wynagradzania sędziów, zgodnych ze standardami konstytucyjnymi.

2. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: Prezydent RP), ustosunkowując się do zarzutów podniesionych w pytaniu Sądu Rejonowego w Człuchowie, w piśmie z 28 października 2009 r. wniósł o umorzenie postępowania ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku i utratę mocy obowiązującej przez zakwestionowany akt normatywny przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny.

Na wstępie Prezydent RP zwrócił uwagę, że przepisy wskazane w pytaniu prawnym sądu były już przedmiotem analizy Trybunału w wielu sprawach, zakończonych wydaniem postanowienia o umorzeniu postępowania.

Uzasadniając swe stanowisko, Prezydent RP stwierdził, iż w jego ocenie, pytanie sądu nie spełnia przesłanki funkcjonalnej, od której zaistnienia zależy dopuszczalność badania merytorycznego sprawy przez Trybunał. Nie istnieje bowiem zależność pomiędzy treścią odpowiedzi udzielonej na pytanie przedstawione przez sąd pytający a rozstrzygnięciem sprawy toczącej się przed tym sądem. W ocenie Prezydenta RP, sąd „kwestionuje nie tyle treść poszczególnych przepisów, lecz cały ustanowiony przez ustawodawcę mechanizm dotyczący ustalania wysokości wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych, w zakresie, w jakim nie uwzględnia on faktu obniżenia składki rentowej od dnia 1 lipca 2007 r. na mocy ustawy z dnia 15 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw”.

Prezydent RP podkreślił, że zgodnie z art. 91 § 9 prawa o ustroju sądów powszechnych, od wynagrodzenia sędziów nie odprowadza się składek na ubezpieczenie społeczne. Różnice w wysokości wynagrodzeń wynikają zatem nie tyle z zaskarżonych przepisów, co z regulacji systemowej w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Ponadto Prezydent RP, powołując się na ustalenia Trybunału Konstytucyjnego, w sprawach dotychczas analizowanych, stwierdził, że powództwa inicjujące postępowania przed sądami są powództwami o świadczenie, a nie o ustalenie wysokości wynagrodzenia według obowiązujących przepisów. Stan faktyczny tych spraw nie jest objęty zakresem zakwestionowanych norm, gdyż przepisy te, zdaniem Prezydenta RP, nie wchodzą do systemu kształtowania wynagrodzeń sędziowskich. Pozostają one zatem bez związku z rozstrzygnięciem sprawy toczącej się przed tym sądem.

Prezydent RP zwrócił również uwagę, że zarzucaną niezgodność z Konstytucją wymienionych w pytaniu prawnym przepisów sąd pytający kwalifikuje jako zaniechanie, polegające na niepodwyższaniu wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych, które nie podlega kognicji Trybunału.

Prezydent RP wskazał także, że 20 marca 2009 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, która uchyliła bądź zupełnie odmiennie ukształtowała treść zakwestionowanych przez sąd przepisów, zaś rozporządzenie Prezydenta, będące przedmiotem pytania prawnego, utraciło moc obowiązującą 8 maja 2009 r. Biorąc pod uwagę utratę mocy obowiązującej przez zaskarżone przepisy, Prezydent RP wniósł o umorzenie postępowania w sprawie na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Zdaniem Prezydenta, wydanie orzeczenia merytorycznego nie jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw powodów.

3. Prokurator Generalny w piśmie z 28 września 2010 r. stwierdził, że:

– postępowanie w zakresie badania zgodności art. 1 pkt 2 ustawy nowelizującej z 2002 r. podlega umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku;

– postępowanie w zakresie badania zgodności art. 91 § 1, 1a, 1b, 2, 2a, 3, 4 i 8 prawa o ustroju sądów powszechnych oraz § 2 rozporządzenia Prezydenta podlega umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym – ze względu na utratę mocy obowiązującej zaskarżonych przepisów przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny.

Prokurator Generalny, uzasadniając swoje stanowisko w kwestii umorzenia postępowania, w zakresie badania zgodności art. 1 pkt 2 ustawy nowelizującej z 2002 r., stwierdził, że zaskarżony przepis jest przepisem nowelizującym, natomiast podstawą rozstrzygnięcia sądu w sprawie, w której wystąpiono z pytaniem prawnym, może być wyłącznie przepis ustawy znowelizowanej. Nie może być on zatem, w ocenie Prokuratora Generalnego, przedmiotem kontroli konstytucyjnej. Kontroli takiej podlegać może jedynie zmieniona nim treść normatywna przepisu znowelizowanego, czyli art. 91 § 2 prawa o ustroju sądów powszechnych – w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 2 ustawy nowelizującej.

W związku z powyższym Prokurator Generalny wniósł o umorzenie postępowania w zakresie badania zgodności art. 1 pkt 2 ustawy nowelizującej, na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

W odniesieniu do pozostałych zaskarżonych przepisów Prokurator Generalny wskazał, że w związku z wejściem w życie 22 kwietnia 2009 r. ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 56, poz. 459; dalej: ustawa nowelizująca z 2009 r.) zostały uchylone przepisy art. 91 § 1a, 1b, 2a, 3 i 4 prawa o ustroju sądów powszechnych, a przepisy § 1, 2 i 8 tego artykułu otrzymały nowe brzmienie. Zdaniem Prokuratora Generalnego, moc obowiązującą, w zakresie objętym pytaniem prawnym, utraciło także rozporządzenie Prezydenta. Prokurator Generalny zwrócił uwagę, że w wyniku nowelizacji ukształtowany został nowy system wynagradzania sędziów, a wszystkie elementy wpływające na wysokość wynagrodzenia sędziów uregulowane zostały w ustawie. W tej sytuacji, w ocenie Prokuratora Generalnego, postępowanie podlega umorzeniu, gdyż nie znajduje zastosowania art. 39 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Przepis ten może być podstawą rozpoznania merytorycznego przepisów, które utraciły moc obowiązującą tylko wtedy, gdy wydanie orzeczenia, w tym zakresie, jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Zdaniem Prokuratora Generalnego, przesłanka taka nie zachodzi w przypadku niniejszego pytania prawnego. Powołując się na postanowienie Trybunału z 8 czerwca 2009 r., sygn. P 95/08 (OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 91), w zakresie odnoszącym się do zaskarżonego § 2 rozporządzenia Prezydenta, Prokurator Generalny podkreślił, że art. 39 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym stanowi wyjątek od zasady kontroli konstytucyjności aktów normatywnych obowiązujących i nie może być interpretowany rozszerzająco. Wydanie merytorycznego orzeczenia przez Trybunał w niniejszej sprawie nie jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Prokurator Generalny zwrócił ponadto uwagę, że § 2 rozporządzenia Prezydenta przed wejściem w życie ustawy nowelizującej z 2009 r. był przedmiotem badania przez Trybunał Konstytucyjny, m.in. w postanowieniu z 11 marca 2009 r. o sygn. P 71/08, (OTK ZU nr 3/A/2009, poz. 34). W postanowieniu tym Trybunał umorzył postępowanie z uwagi na brak spełnienia przesłanki funkcjonalnej pytania prawnego. Trybunał uznał bowiem, że stwierdzenie niezgodności z Konstytucją kwestionowanych przepisów, w tym rozporządzenia Prezydenta, uniemożliwiłoby w ogóle ustalenie wysokości wynagrodzenia zasadniczego sędziów. Podzielając argumenty podniesione w powołanych postanowieniach Trybunału Konstytucyjnego, Prokurator Generalny wniósł o umorzenie postępowania.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Uzasadnienie niekonstytucyjności przepisów zaskarżonych przez sąd pytający, w części, w której odnosi się do zbyt niskich zarobków sędziów sądów rejonowych, jest dość ogólne i dotyczy określonego zakresu treści normatywnej, wywodzonej łącznie z tych przepisów. Pytanie prawne zawiera wątpliwości sądu dotyczące grupy przepisów, które łącznie stanowią mechanizm regulacji kształtującej wysokość wynagrodzeń sędziów sądów rejonowych. Zarzuty sądu sprowadzają się w istocie do stwierdzenia niekonstytucyjnego zaniechania podwyższenia wynagrodzeń sędziów, w stopniu adekwatnym do skali obniżki składki rentowej w sferze budżetowej, oraz stwierdzenia niekonstytucyjnego zróżnicowania poziomu wynagrodzeń sędziów sądów rejonowych w stosunku do sędziów sądów administracyjnych. Dodatkowe zarzuty dotyczą niedopuszczalności uregulowania stawki wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego w rozporządzeniu, a także niekonstytucyjności art. 91 § 8 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.; dalej: prawo o ustroju sądów powszechnych), stanowiącego delegację dla Prezydenta RP do wydania rozporządzenia, określającego stawki podstawowe wynagrodzenia zasadniczego oraz stawki dodatku funkcyjnego sędziów, ze względu na brak wytycznych treściowych wymaganych do wydawania aktów wykonawczych.

Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że przepisy zakwestionowane przez sąd w niniejszym pytaniu prawnym były już przedmiotem pytań prawnych innych sądów do Trybunału, w związku z toczącymi się przed nimi postępowaniami w sprawach z powództw o wyrównanie wysokości wynagrodzenia sędziów sądów rejonowych (por. postanowienia Trybunału z 20 listopada 2008 r., sygn. P 18/08, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 168; 10 grudnia 2008 r., sygn. P 19/08, OTK ZU nr 10/A/2008, poz. 186; 27 marca 2009 r., sygn. P 23/08, OTK ZU nr 3/A/2009, poz. 41; 17 lutego 2009 r., sygn. P 30/08, OTK ZU nr 2/A/2009, poz. 18; 11 lutego 2009 r., sygn. P 35/08, OTK ZU nr 2/A/2009, poz. 11; 10 grudnia 2008 r., sygn. P 39/08, OTK ZU nr 10/A/2008, poz. 187; 17 lutego 2009 r., sygn. P 51/08, OTK ZU nr 2/A/2009, poz. 19; 13 lutego 2009 r., sygn. P 65/08, OTK ZU nr 2/A/2009, poz. 16; 26 lutego 2009 r., sygn. P 69/08, OTK ZU nr 2/A/2009, poz. 25; 30 czerwca 2009 r., sygn. P 99/08, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 102; 16 lutego 2009 r., sygn. P 104/08, OTK ZU nr 2/A/2009, poz. 17; 18 lutego 2009 r., sygn. P 119/08, OTK ZU nr 2/A/2009, poz. 22; 27 marca 2009 r., sygn. P 10/09, OTK ZU nr 3/A/2009, poz. 40; 8 czerwca 2009 r., sygn. P 95/08, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 91; 8 października 2009 r., sygn. P 117/08, OTK ZU nr 9/A/2009, poz. 141; z 17 grudnia 2009 r., sygn. P 73/08, OTK ZU nr 11/A/2009, poz. 177; z 19 kwietnia 2010 r., sygn. P 40/09, OTK ZU nr 4/A/2010, poz. 40).

Postępowania w wymienionych wyżej sprawach zostały zakończone postanowieniami o umorzeniu postępowania ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku. Jako przyczyny umorzenia postępowania w tych sprawach Trybunał wskazywał niespełnienie wymogów formalnych pytania prawnego, w postaci braku związku funkcjonalnego między odpowiedzią Trybunału Konstytucyjnego na przedstawione pytanie prawne a rozstrzygnięciem sprawy toczącej się przed sądem, oraz utratę mocy obowiązującej zaskarżonych przepisów. Trybunał Konstytucyjny zwracał również uwagę, że zarzuty przedstawione w pytaniach prawnych dotyczą w istocie zaniechania przez ustawodawcę uregulowania zasad wynagradzania sędziów sądów rejonowych w sposób uwzględniający odpowiednie wskaźniki wzrostu wynagrodzeń w sferze budżetowej, co nie podlega kognicji Trybunału. Przywołane wyżej postanowienia Trybunału o umorzeniu postępowania oraz zawarte w nich uzasadnienia Trybunał uwzględnia, przy rozstrzyganiu niniejszej sprawy.

2. Przesłanki dopuszczalności rozpoznania pytania prawnego.

2.1. Podstawowym warunkiem skutecznego zainicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w trybie pytania prawnego, zgodnie z art. 193 Konstytucji oraz art. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o Trybunale Konstytucyjnym), jest to, że od rozstrzygnięcia przedstawionego Trybunałowi pytania prawnego zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem pytającym. W związku z powyższym przystąpienie do merytorycznej kontroli konstytucyjności kwestionowanych przepisów w przypadku pytań prawnych musi być poprzedzone rozstrzygnięciem kwestii wstępnej - ustaleniem, czy dane pytanie spełnia wymóg jego dopuszczalności. Przedmiotem kontroli w trybie pytania prawnego nie może bowiem być akt normatywny, który nie ma bezpośredniego wpływu na rozstrzygnięcie sprawy rozpatrywanej przez sąd pytający, a w szczególności nie jest podstawą prawną tego rozstrzygnięcia (zob. np. wyrok Trybunału z 7 października 2008 r., sygn. P 30/07, OTK ZU nr 8/A/2008, poz. 135). Niezbędne jest zatem wykazanie istnienia funkcjonalnego związku pomiędzy treścią kwestionowanego przepisu a sprawą, w związku z którą przedstawione zostało pytanie prawne sądu. Z powyższego wynika, że przedmiotem pytania prawnego może być tylko taki przepis, którego wyeliminowanie z porządku prawnego w następstwie wyroku Trybunału Konstytucyjnego wywrze wpływ na treść rozstrzygnięcia sprawy, w związku z którą przedstawione zostało pytanie prawne (zob. np. wyrok Trybunału z 30 października 2006 r., sygn. P 10/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 128 i inne powołane tam wcześniejsze orzeczenia Trybunału). Dokonywana przez Trybunał kontrola hierarchicznej zgodności aktu normatywnego, w trybie pytania prawnego, jest w związku z tym możliwa jedynie w takim zakresie, w jakim rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem zależy od odpowiedzi na to pytanie (zob. wyrok Trybunału z 20 lutego 2007 r., sygn. P 1/06, OTK ZU nr 2/A/2007, poz. 11). Pytanie prawne nie może abstrahować od sprawy, w związku z którą jest przedstawiane, nie może być traktowane przez sąd jako możliwość zainicjowania abstrakcyjnej kontroli konstytucyjności prawa (zob. postanowienie Trybunału z 17 grudnia 2009 r., sygn. P 73/08, OTK ZU nr 11/A/2009, poz. 177).

Pytanie prawne inicjujące postępowanie w niniejszej sprawie zostało przedstawione przez sąd w związku z toczącym się przed nim postępowaniem dotyczącym pozwów o zasądzenie wskazanych w pozwach kwot, tytułem wyrównania wynagrodzenia sędziowskiego. U podstaw spraw rozpoznawanych łącznie przez Sąd Rejonowy w Człuchowie pod sygn. akt IV P 34/08, leżą powództwa o zasądzenie, a nie powództwa o ustalenie wysokości wynagrodzenia. Sąd kwestionuje natomiast konstytucyjność przepisów, których ewentualne wyeliminowanie z porządku prawnego w wyniku wyroku Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego ich niezgodność ze wskazanymi wzorcami konstytucyjnymi nie będzie miało bezpośredniego wpływu na rozstrzygnięcia spraw toczących się przed sądem, tj. spraw o zasądzenie wyrównania wynagrodzenia sędziów sądów powszechnych.

Zaskarżony w pytaniu prawnym § 2 rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 6 maja 2003 r. w sprawie stawek podstawowych wynagrodzenia zasadniczego sędziów sądów powszechnych, asesorów i aplikantów sądowych oraz stawek dodatku funkcyjnego sędziów (Dz.U. Nr 83, poz. 761, ze zm.; dalej: rozporządzenie Prezydenta) ustalał stawki podstawowe wynagrodzenia zasadniczego sędziów sądów powszechnych z zastosowaniem określonej wielokrotności kwoty bazowej, wynikającej z ustawy budżetowej. Przepis ten został wydany na podstawie art. 91 § 8 prawa o ustroju sądów powszechnych, upoważniającego Prezydenta, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa, do określenia, w drodze rozporządzenia, stawek podstawowych wynagrodzenia zasadniczego oraz stawki dodatku funkcyjnego sędziów.

Zakwestionowane w pytaniu prawnym przepisy ustawy o ustroju sądów powszechnych, w brzmieniu obowiązującym w okresie, za który powód zażądał wyrównania wynagrodzenia, stanowiły:

– art. 91 § 1: „Wynagrodzenie zasadnicze sędziego stanowi wielokrotność kwoty bazowej, której wysokość, ustaloną według zasad określonych w § 1a i § 1b, określa ustawa budżetowa. Wysokość wynagrodzenia sędziów sądów równorzędnych różnicuje staż pracy i pełnione funkcje. Wynagrodzenie zasadnicze w stawce podstawowej nie może być niższe niż wynagrodzenie zasadnicze w stawce awansowej drugiej dla bezpośrednio niższego stanowiska sędziowskiego”. Ustawą z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 136, poz. 959) znowelizowano zdanie drugie art. 91 § 1 prawa o ustroju sądów powszechnych i nadano mu następujące brzmienie: „Wynagrodzenie zasadnicze w stawce podstawowej wynosi co najmniej 120% wynagrodzenia zasadniczego w stawce podstawowej dla bezpośrednio niższego stanowiska sędziowskiego”;

– art. 91 § 1a: „W 2003 r. kwoty bazowe ustala się w następującej wysokości:

1) dla sędziów - w wysokości 1.355,71 zł,

2) dla asesorów sądowych i aplikantów sądowych - w wysokości 1.667,70 zł”;

– art. 91 § 1b: „Kwoty bazowe, o których mowa w § 1a, począwszy od 2004 r., waloryzowane są corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalanym na podstawie przepisów o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej”;

– art. 91 § 2: „Wynagrodzenie zasadnicze sędziego na danym stanowisku ustala się w stawce podstawowej, w stawce pierwszej awansowej albo w stawce drugiej awansowej; Pierwsza stawka awansowa stanowi 107% stawki podstawowej, a druga stawka awansowa - 115% stawki podstawowej dla danego stanowiska sędziowskiego”;

– art. 91 § 2a: „Sędzia, obejmując stanowisko, otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w stawce podstawowej”;

– art. 91 § 3: „Wynagrodzenie zasadnicze sędziego podwyższa się do wysokości stawki pierwszej awansowej po siedmiu latach pracy na danym stanowisku sędziowskim lub na innym, odpowiednio równorzędnym, stanowisku sędziego lub prokuratora. Okres ten ulega wydłużeniu o trzy lata w razie ukarania sędziego w tym czasie, a także w okresie zajmowania stanowiska prokuratora, karą dyscyplinarną lub dwukrotnego wytknięcia uchybienia, o którym mowa w art. 40, względnie dwukrotnego zwrócenia uwagi w trybie określonym w art. 37 § 4”;

– art. 91 § 4, w brzmieniu obowiązującym do 1 lipca 2008 r.: „Wynagrodzenie zasadnicze sędziego ulega podwyższeniu do stawki drugiej awansowej po siedmiu latach pracy na danym stanowisku sędziowskim lub na innym, odpowiednio równorzędnym, stanowisku sędziego lub prokuratora, od uzyskania przez sędziego stawki pierwszej awansowej. Przepis § 3 zdanie drugie stosuje się odpowiednio”. Ustawa z 29 czerwca 2008 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw skróciła okres, po którym wynagrodzenie zasadnicze sędziego ulega podwyższeniu do stawki drugiej awansowej z siedmiu do pięciu lat;

– art. 91 § 8, w brzmieniu obowiązującym w latach 2007-2008: „Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa, określa, w drodze rozporządzenia, stawki podstawowe wynagrodzenia zasadniczego oraz stawki dodatku funkcyjnego sędziów”;

– art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 213, poz. 1802) zmieniający art. 91 § 2 prawa o ustroju sądów powszechnych miał następujące brzmienie: „Wynagrodzenie zasadnicze sędziego na danym stanowisku ustala się w stawce podstawowej, w stawce pierwszej awansowej albo w stawce drugiej awansowej. Pierwsza stawka awansowa stanowi 107% stawki podstawowej, a druga stawka awansowa - 115% stawki podstawowej dla danego stanowiska sędziowskiego”.

Jak wspomniano wyżej, sąd nie skarży odrębnie każdego z wymienionych przepisów, lecz kwestionuje mechanizm tworzący reżim ustalania wysokości wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych, wynikający, jego zdaniem, z zaskarżonych przepisów, co Trybunał podkreślił przy okazji innego pytania prawnego (por. postanowienie Trybunału z 20 listopada 2008 r., sygn. P 18/08, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 168). Sąd uzasadnia, że wymienione przepisy naruszają wskazane wzorce kontroli, gdyż „nie uwzględniają” obniżenia składki rentowej odpowiednio o 3% od 1 lipca 2007 r. i o 5% od 1 stycznia 2008 r., przez co tworzą normatywny reżim kształtowania wynagrodzeń sędziowskich w sposób odmienny niż reżim kształtowania pozostałych wynagrodzeń sfery budżetowej, a także że nie zrównują wynagrodzeń sędziów sądów rejonowych z wynagrodzeniami sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych.

W uzasadnieniu niniejszego pytania prawnego sąd podkreślił, że w toczącej się przed nim sprawie, na gruncie obowiązujących przepisów, nie jest możliwe uwzględnienie powództw o wyrównanie wynagrodzenia za pracę o skalę procentową obniżonej dla ogółu zatrudnionych składki rentowej oraz o różnicę wynikającą z wysokości wynagrodzenia sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego i sędziego sądu rejonowego. Zdaniem sądu, tylko stwierdzenie niekonstytucyjności wskazanych w pytaniu prawnym przepisów (w określonym w nim zakresie) umożliwiłoby zasądzenie żądanych przez powoda kwot.

Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że usunięcie kwestionowanych przepisów z porządku prawnego w wyniku wyroku Trybunału nie stworzyłoby możliwości uwzględnienia przez sąd pytający konkretnych powództw o zasądzenie kwot stanowiących wyrównanie wynagrodzenia za pracę, w sposób analogiczny do mechanizmu kształtującego wynagrodzenia w pozostałych segmentach sfery budżetowej, również jak w przypadku zasad wynagradzania sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych. Ewentualny wyrok Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzający niezgodność zaskarżonych przepisów z Konstytucją, a w konsekwencji derogujący te przepisy z porządku prawnego, nie spowodowałby, że na podstawie stanu prawnego, ukształtowanego po wyroku Trybunału, wynagrodzenie sędziego sądu powszechnego mogłoby zostać podwyższone, w drodze orzeczenia sądu, odpowiednio we wskazanych okresach – o 3% i o 5% (por. postanowienie TK w sprawie o sygn. P 18/08). W aktualnym stanie prawnym brak jest bowiem ogólnej normy prawnej regulującej wysokość wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych, która stanowiłaby w takiej sytuacji podstawę prawną zasądzenia wynagrodzeń zgodnie z żądaniami pozwu (por. postanowienie Trybunału w analogicznej sprawie z 6 października 2009 r., sygn. P 77/08, OTK ZU nr 9/A/2009, poz. 140). Na skutek ewentualnego wydania wyroku o niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów powstałaby „luka prawna”, wymagająca interwencji legislacyjnej. Jej wypełnienie – zgodnie z zasadą swobody działania ustawodawcy w ramach przepisów Konstytucji – mogłoby przyjąć różny kształt, niekoniecznie zgodny z oczekiwaniami stron postępowania przed sądem pytającym (por. wnioski Trybunału w analogicznej sprawie: postanowienie Trybunału z 19 kwietnia 2010, sygn. P 40/09).

Wyrok taki nie stworzyłby również możliwości wyrównania wynagrodzenia sędziego do wysokości wynagrodzeń sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych. Regulacja wynagrodzeń sędziów WSA wynika z odrębności funkcjonalnej sądów administracyjnych w ramach systemu wymiaru sprawiedliwości. Wyodrębnienie sądownictwa administracyjnego oraz jego niezależność od sądów powszechnych wynika zarówno z art. 175 Konstytucji, jak i z przepisów ustrojowych, zawartych w prawie o ustroju sądów administracyjnych oraz prawie o ustroju sądów powszechnych. Zdaniem Trybunału, posłużenie się przez ustawodawcę odesłaniem do odpowiedniego stosowania przepisów prawa o ustroju sądów powszechnych w celu ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziów WSA (art. 29 prawa o ustroju sądów administracyjnych) nie daje podstaw do porównywania sytuacji sędziów sądów powszechnych i administracyjnych. Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje swoje wcześniejsze ustalenia, jakich dokonał przy okazji innych, analogicznych spraw, a mianowicie, że wynagrodzenie obliczone z zastosowaniem mnożników przewidzianych dla sędziów WSA nie odnosi się do wynagrodzeń sędziów rejonowych (por. postanowienia: z 2 kwietnia 2009 r., sygn. P 6/09, OTK ZU nr 4/A/2009, poz. 58 oraz z 11 marca 2009 r., sygn. P 71/08, OTK ZU nr 3/A/2009, poz. 34).

W świetle powyższych ustaleń Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w niniejszej sprawie nie zachodzi związek funkcjonalny między przedmiotem pytania prawnego a rozstrzygnięciem sprawy, w związku z którą sąd zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym.

Trybunał pragnie ponadto zwrócić uwagę, że postawiony przez sąd zarzut zaniechania przez ustawodawcę podwyższenia wynagrodzeń sędziów, nie może stanowić przedmiotu kontroli konstytucyjnej w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. W tym kontekście Trybunał przypomina, że żądania pozwów w sprawie rozpatrywanej przez sąd, która legła u podstaw niniejszego pytania prawnego, nie dotyczą ustalenia wysokości wynagrodzenia sędziego (rejonowego), ale zawierają żądanie jego wyrównania o kwotę odpowiadającą kwocie obniżonej składki rentowej dla ogółu zatrudnionych, w stopniu adekwatnym do skali obniżki składki rentowej w sferze budżetowej, stosownie do treści art. 1 pkt 2 i art. 3 ustawy z dnia 15 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 115, poz. 792). Trybunał Konstytucyjny pragnie podkreślić, że stan faktyczny sprawy, w związku z którą sąd przedstawił Trybunałowi pytanie prawne, nie leży na obszarze treści normatywnych zakwestionowanych przez sąd przepisów. Nie ma podstaw, w świetle wspomnianego wyżej zakresu zaskarżenia wynikającego z niniejszego pytania prawnego, aby uznać, iż chodzi o wskazane przez sąd pominięcie ustawodawcze. Podobnie jak w przywołanej wyżej sprawie o sygn. P 18/08 „przepisy, do których brak odniesienia wzbudził konstytucyjne wątpliwości pytającego, w ogóle nie należały do mechanizmu kształtowania wynagrodzeń sędziowskich. W sprawie nie ma zatem pominięcia ustawodawczego, a istniejąca sytuacja dotyczy zaniechania i nie jest relewantna z punktu widzenia kontroli konstytucyjności”.

2.2. Niezależnie od ustalonej przez Trybunał niedopuszczalności badania merytorycznego niniejszego pytania prawnego, zaznaczyć należy, że wszystkie zakwestionowane przez sąd przepisy utraciły powszechną moc obowiązującą.

Wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 56, poz. 459; dalej: ustawa nowelizująca z 2009 r.), zmieniły się podstawy prawne kształtowania wynagrodzeń sędziowskich. W wyniku zmian wprowadzonych tą ustawą, zakwestionowany art. 91 § 1 otrzymał brzmienie: „Wysokość wynagrodzenia sędziów, zajmujących równorzędne stanowiska sędziowskie, różnicuje staż pracy lub pełnione funkcje”. Na podstawie art. 1 pkt 2 lit. b ustawy nowelizującej z 2009 r., uchylono art. 91 § 1a i 1b. Obecnie obowiązujący art. 91 § 2 prawa o ustroju sądów powszechnych stanowi: „Wynagrodzenie zasadnicze sędziego określa się w stawkach, których wysokość ustala się z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, o której mowa w § 1c. Stawki wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach sędziowskich oraz mnożniki, służące do ustalenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego sędziów w poszczególnych stawkach, określa załącznik do ustawy”. Z kolei art. 1 pkt 2 lit. e ustawy nowelizującej uchylił art. 91 § 2a-5 prawa o ustroju sądów powszechnych.

Nowy sposób ustalania wynagrodzenia zasadniczego sędziego został określony w dodanych, przez ustawę nowelizującą z 2009 r., przepisach art. 91 § 1c i art. 91 § 1d prawa o ustroju sądów powszechnych. Podstawę ustalania wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku nie stanowi już kwota bazowa; jest nią przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z zastrzeżeniem § 1d (art. 91 § 1c prawa o ustroju sądów powszechnych po nowelizacji). Art. 91 § 1d prawa o ustroju sądów powszechnych stanowi natomiast, że jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § 1c tego artykułu, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego, przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości. Szczegółowe zasady ustalania wynagrodzeń zasadniczych sędziów określa art. 91a prawa o ustroju sądów powszechnych, dodany przez ustawę nowelizującą oraz art. 10 ustawy nowelizującej.

Skutkiem wejścia w życie ustawy nowelizującej z 2009 r. była także utrata mocy obowiązującej art. 91 § 8 prawa o ustroju sądów powszechnych. Art. 1 pkt 2 lit. g ustawy nowelizującej z 2009 r. nadał bowiem nowe, następujące brzmienie przepisowi art. 91 § 8 prawa o ustroju sądów powszechnych: „Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa, określi, w drodze rozporządzenia, funkcje, z tytułu których przysługują sędziom dodatki funkcyjne oraz sposób ustalania tych dodatków, biorąc pod uwagę rodzaj funkcji, wielkość jednostki organizacyjnej oraz zakres obowiązków”.

Derogowanie z dniem 8 maja 2009 r. art. 91 § 8 prawa o ustroju sądów powszechnych, upoważniającego Prezydenta do wydania rozporządzenia w sprawie stawek podstawowych wynagrodzenia zasadniczego sędziów sądów powszechnych, asesorów i aplikantów sądowych oraz stawek dodatku funkcyjnego sędziów, spowodowało w konsekwencji utratę mocy obowiązującej rozporządzenia Prezydenta, w tym również zaskarżonego przez sąd § 2 rozporządzenia (por. postanowienia Trybunału: z 20 maja 2009 r., sygn. K 25/08, OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 77; 8 czerwca 2009 r., sygn. P 95/08, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 91).

Z związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zachodzą również przesłanki umorzenia postępowania ze względu na utratę powszechnej mocy obowiązywania przez zaskarżone przepisy. Zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Trybunał umarza postępowanie na posiedzeniu niejawnym, jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał. Art. 39 ust. 3 powyższej ustawy stanowi, że przepisu tego nie stosuje się, jeżeli wydanie orzeczenia o akcie normatywnym, który utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia, jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Przesłanka taka nie zachodzi jednak w przypadku niniejszego pytania prawnego. Trybunał Konstytucyjny w swoich orzeczeniach wielokrotnie podkreślał, że zawarta w przepisie art. 39 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym regulacja „stanowi wyjątek od zasady kontroli konstytucyjności aktów normatywnych obowiązujących i – jak każde odstępstwo – nie może być interpretowana rozszerzająco. Dlatego też przyjąć należy, że powołany przepis określa kryterium materialnoprawne oceny aktów normatywnych, które utraciły moc obowiązującą, wyrażające się w «ochronie konstytucyjnych wolności lub praw». Ponadto wydanie takiego orzeczenia przez Trybunał, a więc merytoryczne rozpoznanie sprawy, ma być «konieczne» dla wspomnianej ochrony” (postanowienie z 8 czerwca 2009, sygn. P 95/08, OTK ZU nr 6/A/2009 r., poz. 91).

Trybunał nadmienia, że nowe uregulowania wynagrodzeń sędziowskich, wprowadzone ustawą nowelizującą z 2009 r., kształtują ze skutkiem od 1 stycznia 2009 r. system wynagradzania sędziów. W uzasadnieniu do tej ustawy projektodawca podkreślił między innymi, że celem nowej regulacji „jest relatywne zmniejszenie zróżnicowania wynagrodzeń sędziów w zależności od zajmowanego stanowiska sędziowskiego”, a najkorzystniejsze skutki są oczekiwane w odniesieniu do poziomu wynagrodzeń sędziów sądów rejonowych, otrzymujących wynagrodzenie w stawce podstawowej.

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.