1. W dniu 23 marca 2005 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Krajowej Rady Komorniczej (dalej: wnioskodawca), działającej na podstawie uchwały nr 229/II/2005 z 23 lutego 2005 r., o stwierdzenie niezgodności:

1) art. 15 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 133, poz. 882, ze zm.; dalej: ustawa o komornikach sądowych) z art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji,

2) art. 15 ust. 3 ustawy o komornikach sądowych, dodanego przez art. 1 ustawy z dnia 24 września 2004 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 236, poz. 2356, ze zm.; dalej: ustawa zmieniająca) z art. 2 Konstytucji,

3) art. 45 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych, w brzmieniu ustalonym przez art. 1 ustawy zmieniającej, z art. 2 Konstytucji,

4) art. 49 ust. 1 zdanie drugie i ust. 2 ustawy o komornikach sądowych, w brzmieniu ustalonym przez art. 1 ustawy zmieniającej, z art. 2, art. 84 i art. 217 Konstytucji,

5) art. 63 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych, w brzmieniu ustalonym przez art. 1 ustawy zmieniającej, z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

Pismem z 9 września 2005 r. wnioskodawca wycofał wniosek w części dotyczącej niezgodności art. 15 ust. 3 ustawy o komornikach sądowych, dodanego przez art. 1 ustawy zmieniającej, z art. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 9 stycznia 2006 r. (sygn. Tw 13/05, OTK ZU nr 4/B/2006, poz. 129) odmówił nadania dalszego biegu wnioskowi Krajowej Rady Komorniczej w zakresie zbadania zgodności:

– art. 15 ust. 1 pkt 5 ustawy o komornikach sądowych z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji,

– art. 45 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych, w brzmieniu ustalonym przez art. 1 ustawy zmieniającej, z art. 2 Konstytucji,

z uwagi na oczywistą bezzasadność przedstawionych zarzutów.

Trybunał Konstytucyjny odmówił także nadania biegu wnioskowi w zakresie art. 15 ust. 3 ustawy o komornikach sądowych, dodanego przez art. 1 ustawy zmieniającej, z art. 2 Konstytucji, z uwagi na wycofanie wniosku w tym zakresie.

Zażalenie na powyższe postanowienie nie zostało uwzględnione.

Do rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny pozostały zatem zarzuty dotyczące niezgodności:

1) art. 49 ust. 1 zdanie drugie i ust. 2 ustawy o komornikach sądowych, w brzmieniu ustalonym przez art. 1 ustawy zmieniającej, z art. 2, art. 84 i art. 217 Konstytucji,

2) art. 63 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych, w brzmieniu ustalonym przez art. 1 ustawy zmieniającej, z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

2. W piśmie z 13 listopada 2006 r. Marszałek Sejmu w imieniu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej wniósł o umorzenie postępowania w przedmiocie badania zgodności art. 49 ust. 1 zdanie drugie i ust. 2 ustawy o komornikach sądowych z art. 2, art. 84 i art. 217 Konstytucji oraz o stwierdzenie niezgodności art. 63 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

Marszałek Sejmu powołał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8 maja 2006 r., sygn. P 18/05 (OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 53), zgodnie z którym art. 49 ust. 1 zdanie drugie i art. 49 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych jest zgodny z Konstytucją. Marszałek Sejmu stwierdził, że biorąc pod uwagę ten wyrok, a ponadto postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 29 maja 2006 r., sygn. P 29/05 (OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 61), ponowne orzekanie w sprawie zgodności art. 49 ust. 1 zdanie drugie i art. 49 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych z Konstytucją jest zbędne. Art. 63 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych jest natomiast zdaniem Marszałka Sejmu niezgodny z Konstytucją, uzależnia bowiem wysokość dochodu dla zastępców komorników od tego, kto dokonał zawieszenia zastępowanego komornika, bez wyraźnego, wystarczająco umotywowanego powodu tego zróżnicowania.

3. Pismem z 27 lutego 2009 r. Prokurator Generalny wniósł o umorzenie postępowania. Prokurator Generalny, podobnie jak Marszałek Sejmu, wskazał wyrok w sprawie sygn. P 18/05 oraz postanowienie w sprawie o sygn. P 29/05, w których Trybunał Konstytucyjny orzekał co do zgodności art. 49 ust. 1 zdanie drugie i ust. 2 ustawy o komornikach sądowych ze wzorcami powołanymi we wniosku. W opinii Prokuratora Generalnego ponowne orzekanie w tej samej kwestii jest zbędne. W odniesieniu do art. 63 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych, Prokurator Generalny stwierdził, że przepis ten w zaskarżonym brzmieniu utracił moc obowiązującą, co wyczerpuje przesłankę umorzenia postępowania z art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji przyznaje ogólnokrajowym organom związków zawodowych oraz ogólnokrajowym władzom organizacji pracodawców i organizacjom zawodowym uprawnienie do wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności z Konstytucją aktu normatywnego, jeżeli akt ten dotyczy spraw objętych zakresem ich działania. Krajowa Rada Komornicza jest ogólnokrajowym organem organizacji zawodowej w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny stwierdza również, że przepisy, będące przedmiotem niniejszego postępowania, dotyczą spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy.

2. Należy na wstępie zauważyć, że wnioskodawca cofnął wniosek w odniesieniu do zbadania zgodności art. 15 ust. 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2006 r. Nr 167, poz. 1191, ze zm.; dalej: ustawa o komornikach sądowych), dodanego przez art. 1 ustawy z dnia 24 września 2004 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 236, poz. 2356, ze zm.; dalej: ustawa zmieniająca) z art. 2 Konstytucji. Z kolei Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania biegu wnioskowi w części dotyczącej zbadania zgodności z Konstytucją art. 15 ust. 1 pkt 5 ustawy o komornikach sądowych oraz art. 45 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych, w brzmieniu ustalonym przez art. 1 ustawy zmieniającej.

W tej sytuacji Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Krajowej Rady Komorniczej w zakresie zbadania zgodności art. 49 ust. 1 zdanie drugie i ust. 2 ustawy o komornikach sądowych, w brzmieniu ustalonym przez art. 1 ustawy zmieniającej, z art. 2, art. 84 i art. 217 Konstytucji, oraz zgodności art. 63 ust. 2 ustawy o komornikach z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

3. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że art. 49 ust. 1 zdanie drugie i ust. 2 ustawy o komornikach sądowych był już wcześniej przedmiotem rozpoznania przez Trybunał w kontekście wzorców kontroli konstytucyjności powołanych we wniosku Krajowej Rady Komorniczej w niniejszej sprawie.

W wyroku z 8 maja 2006 r., sygn. P 18/05 (OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 53) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 49 ust. 1 zdanie drugie oraz art. 49 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych jest zgodny z art. 2 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny w powołanym wyroku stwierdził, że art. 49 ust. 1 nie narusza zasady rzetelnej legislacji.

Jak wynika z uzasadnienia tego wyroku, Trybunał Konstytucyjny badał również zgodność zaskarżonych przepisów z art. 84 i art. 217 Konstytucji i stwierdził, że art. 49 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych, który przyznaje sądowi kompetencję do wyjątkowego zmniejszenia opłaty stosunkowej, nie jest sprzeczny ze wskazanymi powyżej wzorcami konstytucyjnymi, a zatem nie narusza także per se zasady demokratycznego państwa prawnego.

Następnie, postanowieniem z 29 maja 2006 r., sygn. P 29/05 (OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 61) Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie w przedmiocie badania zgodności art. 49 ust. 1 zdanie drugie oraz art. 49 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych z art. 2, art. 84 oraz art. 217 Konstytucji. W uzasadnieniu tego postanowienia Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że w wyroku w sprawie P 18/05 została już dokonana ocena zarzutu dotyczącego zgodności wskazanych przepisów ustawy o komornikach zarówno z art. 2, jak i art. 84 oraz art. 217 Konstytucji. Zatem Trybunał, stosując zasadę ne bis in idem, uznał za zbędne ponowne wydanie wyroku w tym samym przedmiocie i na podstawie tych samych wzorców konstytucyjnych.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego w sprawie, która została już jednoznacznie i ostatecznie rozstrzygnięta we wcześniejszym orzeczeniu, Trybunał Konstytucyjny ocenia dopuszczalność i celowość prowadzenia postępowania i orzekania. Trybunał Konstytucyjny podzielił pogląd wyrażony w postanowieniu o sygn. P 29/05 co do zakresu orzekania w sprawie rozstrzyganej wyrokiem o sygn. P 18/05. W konsekwencji stwierdza również, że w niniejszej sprawie występuje tożsamość przedmiotu i zakresu kontroli konstytucyjności ze sprawą o sygn. P 18/05. To uzasadnia zastosowanie funkcjonującej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego zasady ne bis in idem, w myśl której zbędne jest ponowne orzekanie co do tego samego przedmiotu i wzorca konstytucyjności (por. postanowienie z 5 listopada 2008 r., sygn. K 60/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 161 i powołane tam orzecznictwo).

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny, działając na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), umorzył postępowanie co do zgodności z Konstytucją art. 49 ust. 1 zdanie drugie oraz art. 49 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych, ze względu na zbędność wydania wyroku.

4. Według wniosku Krajowej Rady Komorniczej art. 63 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych, w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy zmieniającej, jest niezgodny z art. 2 i art. 32 Konstytucji, gdyż uzależnia wysokość wynagrodzenia zastępcy komornika od tego, kto i w jakim trybie dokonał zawieszenia komornika. Powołany art. 63 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych miał następujące brzmienie:

„Jeżeli przyczyną zastępstwa jest zawieszenie komornika w czynnościach na podstawie art. 78, zastępcy komornika należy się do czasu prawomocnego zakończenia postępowania dyscyplinarnego dochód określony w ust. 1, nie dłużej jednak niż przez okres jednego roku. Po upływie jednego roku od zawieszenia zastępca komornika pobiera 100% dochodu zastępowanego komornika”.

Trybunał Konstytucyjny zauważa, że 28 grudnia 2007 r. weszła w życie ustawa z dnia 24 maja 2007 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 112, poz. 769), zmieniająca m.in. art. 63 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych. Przepis ten otrzymał następujące brzmienie:

„Jeżeli przyczyną zastępstwa jest zawieszenie komornika w czynnościach, zastępcy komornika należy się do czasu ustania zawieszenia komornika w czynnościach dochód określony w ust. 1, nie dłużej jednak niż przez okres jednego roku. Po upływie jednego roku od dnia zawieszenia komornika w czynnościach zastępca komornika pobiera 100% dochodu zastępowanego komornika”.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że art. 63 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych, w brzmieniu, w jakim był zaskarżony, już nie obowiązuje. Na marginesie można dodać, że jego nowe brzmienie odpowiada postulatom Krajowej Rady Komorniczej, zawartym we wniosku do Trybunału Konstytucyjnego. Zgodnie z treścią zmienionego przepisu, sposób zawieszenia komornika nie wpływa bowiem na wysokość wynagrodzenia jego zastępcy.

Wobec tego zastosowanie w sprawie znajduje art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK, zgodnie z którym Trybunał umarza postępowanie, jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia.

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.