W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 11 stycznia 2013 r. (data nadania) M.W. (dalej: skarżący)
wystąpił o badanie zgodności art. 1 pkt 16 ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 241, poz. 2074, ze zm.; dalej: ustawa zmieniająca z 2002 r.) w związku z
art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz.
1585, ze zm.; dalej: ustawa o s.u.s.) z art. 2 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującą sprawą. Od 1992 r. skarżący prowadził działalność gospodarczą. W
okresie od 15 maja 1997 r. do 30 września 2011 r. miał ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.
Do 31 grudnia 2007 r. osoby prowadzące pozarolniczą działalność, które miały ustalone prawo do emerytury lub renty, podlegały
– na podstawie art. 9 ust. 5 ustawy o s.u.s. – ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym dobrowolnie. W myśl art. 6 ust. 1 pkt
5 w związku z art. 9 ust. 4c ustawy o s.u.s. w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2008 r. osoby prowadzące pozarolniczą
działalność (o której mowa w art. 8 ust. 1 pkt 6 ustawy o s.u.s.) mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do
pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury. Zakład Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w Elblągu (dalej: ZUS) w decyzji z 22 lipca 2011 r. (znak: OU520000/D/2011-003167/001) stwierdził, że
skarżący podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 stycznia 2008
r. Od tej decyzji skarżący wniósł odwołanie, w którym zauważył, że organ rentowy nie poinformował go o powyższej zmianie stanu
prawnego. Sąd Okręgowy w Elblągu – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie wyrokiem z 17 stycznia 2012
r. (sygn. akt IV U 1328/11). Apelację skarżącego oddalił Sąd Apelacyjny – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku
wyrokiem z 11 września 2012 r. (sygn. akt III AUa 430/12).
W skardze konstytucyjnej skarżący zarzucił, że art. 1 pkt 16 ustawy zmieniającej z 2002 r. w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5
ustawy o s.u.s. w zakresie, w jakim obliguje osoby prowadzące pozarolniczą działalność do samodzielnego zgłoszenia się do
ubezpieczeń społecznych, jest niezgodny z zasadą demokratycznego państwa prawa oraz zasadą ochrony praw słusznie nabytych.
W myśl art. 37 ust. 1 ustawy o s.u.s. w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2002 r. w przypadku niedokonania zgłoszenia
do ubezpieczeń społecznych zgodnie z art. 36 ust. 2-4 ustawy o s.u.s. zgłoszenia dokonywał z urzędu ZUS. Przepis ten został
uchylony przez art. 1 pkt 16 ustawy zmieniającej z 2002 r. Od 1 stycznia 2003 r., w myśl art. 36 ust. 3 w związku z art. 6
ust. 1 pkt 5 ustawy o s.u.s., obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób prowadzących pozarolniczą działalność spoczywa
na tych osobach. Zdaniem skarżącego uchylenie art. 37 ust. 1 ustawy o s.u.s. przez zakwestionowany przepis ustawy zmieniającej
z 2002 r. i przeniesienie obowiązku zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych na osoby prowadzące działalność gospodarczą jest
niezgodne z Konstytucją. Instytucje, takie jak ZUS oraz prowadzone przez ten Zakład – Centralny Rejestr Ubezpieczonych oraz
Centralny Rejestr Płatników Składek, powinny bowiem wspierać podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Tymczasem wprowadzona
zmiana w sposób nieuzasadniony, jak podnosi skarżący, nie tylko zwalnia ZUS z obowiązku zgłaszania osób podlegających obowiązkowym
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, lecz także nie przewiduje obowiązku informowania podatników o zmianie przepisów.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące
w systemie prawa akty normatywne nie będą źródłem ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne
wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów
ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego
prawach lub wolnościach albo o obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie ze skargi
konstytucyjnej, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej:
ustawa o TK). W myśl art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK w skardze należy wskazać, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w
jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone. W swoim orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał,
że prawidłowe wykonanie tego obowiązku polega nie tylko na numerycznym wskazaniu postanowień Konstytucji i zasad z nich wyprowadzanych,
z którymi – zdaniem skarżącego – niezgodne są kwestionowane przepisy, lecz także na precyzyjnym przedstawieniu treści prawa
lub wolności, wywodzonych z tych postanowień, a naruszonych przez ustawodawcę. Powinna temu towarzyszyć szczegółowa i precyzyjna
argumentacja uprawdopodabniająca stawiane zarzuty. Z tego obowiązku nie może zwolnić skarżącego, działający niejako z własnej
inicjatywy, Trybunał Konstytucyjny, który – w myśl art. 66 ustawy o TK – orzekając, jest związany granicami skargi konstytucyjnej
(zob. postanowienia TK z 14 stycznia 2009 r., Ts 21/07, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 91 oraz 28 stycznia 2010 r., Ts 320/08, OTK
ZU nr 2/B/2010, poz. 106).
Na tej podstawie Trybunał stwierdza, że rozpoznawana skarga konstytucyjna nie spełnia warunków korzystania z tego środka ochrony
praw i wolności.
Trybunał zauważa przede wszystkim, że w skardze konstytucyjnej skarżący nie wskazał podmiotowych praw ani wolności naruszonych
przez art. 1 pkt 16 ustawy zmieniającej z 2002 r. w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o s.u.s. Skarżący zarzucił niezgodność
normy wskazanej w petitum skargi z zasadą demokratycznego państwa prawa oraz zasadą praw słusznie nabytych. Trybunał przypomina jednak, że art. 2 Konstytucji
zasadniczo nie można uznać za samodzielny wzorzec kontroli w trybie skargi konstytucyjnej.
Trybunał wielokrotnie podkreślał w swoim orzecznictwie, że szeroki katalog praw i wolności wymienionych w rozdziale II Konstytucji
obejmuje i zasadniczo wyczerpuje pojęcie konstytucyjnych wolności lub praw, o których mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Przy
interpretowaniu przepisów zawartych w tym rozdziale mogą być pomocne klauzule generalne, np. klauzula demokratycznego państwa
prawnego, jednak nie są one prawami lub wolnościami o charakterze podmiotowym i dlatego nie mogą być samoistną podstawą skargi
konstytucyjnej. Podstawy takiej należy szukać w konkretnych postanowieniach Konstytucji statuujących określone prawo lub określoną
wolność. Artykuł 2 Konstytucji oraz inne przepisy wyrażające zasady ogólne mogą natomiast nadal być podstawą do wywodzenia
– niewyrażonych w Konstytucji explicite – konstytucyjnych zasad działania organów władzy publicznej. Zasady te nie są jednak samoistnymi prawami ani wolnościami
konstytucyjnymi o charakterze podmiotowym (zob. wyroki TK z 23 listopada 1998 r., SK 7/98, OTK ZU nr 7/1998, poz. 114 oraz
10 lipca 2000 r., SK 21/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144; a także postanowienie TK z 18 września 2001 r., Ts 71/01, OTK ZU nr
7/2001, poz. 239). Dlatego też dopóki skarżący nie wskaże, w zakresie jakich przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych
sąd lub organ administracji publicznej wydał decyzję lub orzeczenie sprzeczne z zasadą demokratycznego państwa prawnego lub
zasadą ochrony praw nabytych, samo odwołanie się do tych zasad nie jest wystarczające w kontekście warunków wynikających z
art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK (zob. postanowienia TK z: 17 lutego 1999 r., Ts 154/98, OTK
ZU nr 2/1999, poz. 34; 3 lutego 2000 r., Ts 58/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 7; 18 września 2001 r., Ts 132/01, OTK ZU nr 8/2001,
poz. 312). Trybunał stwierdza zatem, że ponieważ w rozpoznawanej skardze nie wskazano, jakie prawa lub wolności konstytucyjne
zostały naruszone przez regulację będącą jej przedmiotem, więc nie można jej przekazać do merytorycznej kontroli.
Niezależnie od powyższego Trybunał zwraca uwagę również na to, że skarżący ograniczył się jedynie do sformułowania zarzutu
naruszenia art. 2 Konstytucji przez art. 1 pkt 16 ustawy zmieniającej z 2002 r. w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o s.u.s.,
nie wykazał natomiast, że w jego sprawie doszło do naruszenia praw lub wolności. W skardze nie określił, na czym miałoby polegać
to naruszenie ani nie przedstawił argumentacji, która miałaby je uprawdopodobnić. Trybunał przypomina zatem, że wymóg określenia
sposobu naruszenia nie sprowadza się jedynie do przytoczenia treści odpowiedniego przepisu Konstytucji i sformułowania ogólnych
twierdzeń na jego poparcie. Spoczywający na skarżącym obowiązek odpowiedniego uzasadnienia zarzutu niekonstytucyjności kwestionowanych
przepisów jest konsekwencją nałożenia na niego przez ustawodawcę ciężaru dowodu, przedstawiona argumentacja powinna zaś doprowadzić
do obalenia przyjętego w systemie prawnym domniemania konstytucyjności i legalności zakwestionowanych przepisów prawa (zob.
postanowienie TK z 27 listopada 2006 r., SK 13/06, OTK ZU nr 10/A/2006, poz. 164).
W analizowanej skardze konstytucyjnej skarżący nie wskazał jako wzorców kontroli postanowień Konstytucji, z których wynikałyby
prawa lub wolności, ani nie określił sposobu ich naruszenia przez przepisy będące przedmiotem skargi, co Trybunał uznaje za
samodzielną przesłankę odmowy nadania jej dalszego biegu.
W tym stanie rzeczy należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.