1. W wyroku z 19 września 2007 r. (sygn. SK 4/06; Dz. U. z 28 września 2007 r. Nr 179, poz. 1279), Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 82 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535, ze zm.; dalej: p.u.n.) w zakresie, w jakim nie przewiduje sądowej kontroli zgodności z prawem postanowienia sędziego-komisarza w przedmiocie stwierdzenia niedopuszczalności wpisu hipoteki lub zastawu w księdze wieczystej lub właściwym rejestrze, jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 i art. 64 ust. 1 Konstytucji.

Przepis zakwestionowany i uznany za niekonstytucyjny w sprawie SK 4/06 określa mechanizm stwierdzania niedopuszczalności wpisu hipoteki lub zastawu, dokonanego wbrew zakazowi obciążania składników masy upadłości, wyrażonego w art. 81 ust. 1 p.u.n. i poza zakresem wyjątków wskazanych w art. 81 ust. 2 i 3 p.u.n. W toku rozpoznawania powołanej sprawy ujawniła się jednak wątpliwość interpretacyjna, związana z brzmieniem tego ostatniego przepisu.

2. Stosownie do art. 81 ust. 3 p.u.n., „Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli wniosek o wpis hipoteki został złożony w sądzie w ciągu sześciu miesięcy przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości”. Ratio, jakie przyświecało ustawodawcy przy wprowadzaniu tej regulacji, daje się jednoznacznie zidentyfikować i nie budzi wątpliwości. Chodziło mianowicie o stworzenie wyjątku od zakazu dokonywania wpisu hipoteki w księdze wieczystej nieruchomości należącej do upadłego w sytuacji, kiedy wniosek o wpis hipoteki został złożony w okresie stosunkowo odległym (pół roku) od dnia złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. U podstaw tej tezy leży założenie, że wniosek o wpis hipoteki złożony na co najmniej pół roku przed ogłoszeniem upadłości nie ma związku z następczą niewypłacalnością, a wierzyciel hipoteczny nie może ponosić negatywnych konsekwencji przeciągającej się procedury wieczystoksięgowej. Ze scharakteryzowaną powyżej ratio przepisu pozostaje w ewidentnej sprzeczności jego literalne brzmienie. Ustawodawca, zamiast posłużyć się sformułowaniem „najpóźniej na sześć miesięcy”, użył wyrażenia „w ciągu sześciu miesięcy” przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Konsekwencją tego stanu rzeczy są rozbieżności doktrynalne co do dopuszczalnych rezultatów wykładni art. 81 ust. 3 p.u.n. (zob. Z. Świeboda, K. Weitz, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2006, s. 140; D. Zienkiewicz, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2004, s. 153; rygorystycznie za wykładnią językową i równocześnie za nowelizacją przepisu opowiada się F. Zedler, [w:] A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Zakamycze 2006, s. 239) oraz – co wykazały okoliczności sprawy leżącej u podstaw wystąpienia z przedmiotową skargą konstytucyjną – niejednolite orzecznictwo organów sądowych postępowania upadłościowego.

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.