W skardze konstytucyjnej z 30 września 2011 r. Zbigniew C. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 388 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 183 ust. 1 Konstytucji oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: konwencja); art. 3941 § 1 i 2 k.p.c. z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 32 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 3, art. 2 oraz art. 183 ust. 1 Konstytucji oraz art. 6 ust. 1 i art. 13 konwencji; art. 394 § 1, art. 394 § 1 pkt 41, art. 3942 § 1 k.p.c. z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 32 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji oraz art. 6 ust. 1 i art. 13 konwencji.

Skarga konstytucyjna została skierowana na podstawie następującego stanu faktycznego. Wyrokiem z 10 września 2010 r. (sygn. akt I C 1020/09) Sąd Okręgowy w Warszawie nakazał skarżącemu publikację w formie ogłoszenia radiowego i telewizyjnego oświadczenia o określonej w orzeczeniu treści, a ponadto zasądził od niego kwotę 20000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. Wyrokiem z 29 sierpnia 2011 r. (sygn. akt I ACa 88/11) Sąd Apelacyjny w Warszawie utrzymał wyrok sądu I instancji, zmieniając w niewielkim stopniu zakres nałożonego na skarżącego obowiązku publikacji ogłoszenia telewizyjnego. Skarżący wystąpił do Sądu Apelacyjnego w Warszawie z wnioskiem o wstrzymanie wykonania wyroku. Sąd ten postanowieniem z 6 września 2011 r. (sygn. akt I ACa 88/11) oddalił wniosek.

Pod adresem zakwestionowanych przepisów skarżący sformułował zarzuty zakresowe. I tak, art. 388 § 1 k.p.c. jest – jego zdaniem – niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim „nie daje żadnych podstaw do wstrzymania przez sąd wykonania prawomocnego orzeczenia w okresie poprzedzającym wniesienia skargi kasacyjnej tj. od momentu uprawomocnienia się wyroku sądu II instancji do chwili wniesienia skargi kasacyjnej”. Artykuł 3941 § 1 i 2 k.p.c., z kolei – zdaniem skarżącego – jest niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim nie daje podstaw do zaskarżenia do Sądu Najwyższego postanowienia wydanego po raz pierwszy przez sąd II instancji o wstrzymaniu, bądź odmowy wstrzymania wykonania prawomocnego orzeczenia sądu do czasu ukończenia postępowania kasacyjnego, lub w przedmiocie uzależnienia wykonania orzeczenia od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia. Pod adresem art. 3942 § 1 k.p.c. skarżący sformułował zarzut niezgodności z Konstytucją, w zakresie w jakim przepis ten „nie daje podstaw do zaskarżenia do innego równorzędnego składu sądu II instancji postanowienia wydawanego po raz pierwszy przez sąd II instancji w przedmiocie wstrzymania, bądź odmowy wstrzymania wykonania prawomocnego orzeczenia sądu do czasu ukończenia postępowania kasacyjnego, lub w przedmiocie uzależnienia wykonania orzeczenia od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia”. Natomiast art. 394 § 1 i art. 394 § 1 pkt 41 k.p.c. jest – zgodnie z twierdzeniem skarżącego – niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości złożenia zażalenia na postanowienie o wstrzymaniu bądź odmowie wstrzymania wykonania prawomocnego orzeczenia sądu do czasu ukończenia postępowania kasacyjnego bądź w sprawie uzależnienia wykonania orzeczenia od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia oraz w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wstrzymania wykonania prawomocnego orzeczenia sądu do czasu rozstrzygnięcia skargi o wznowienia postępowania.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Podmiotem uprawnionym do wniesienia skargi konstytucyjnej – zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz uszczegóławiających go art. 46 i 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) – jest każdy, czyje wolności lub prawa zostały naruszone przez wydanie ostatecznego orzeczenia organu władzy publicznej, którego podstawą prawną jest przepis aktu normatywnego. Skarga konstytucyjna jest więc dopuszczalna tylko pod warunkiem spełnienia łącznie następujących przesłanek. Po pierwsze, zaskarżony przepis stanowi podstawę prawną ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, wydanego w indywidualnej sprawie skarżącego. Po drugie, orzeczenie to prowadzi do naruszeń wskazanych w skardze konstytucyjnych wolności lub praw przysługujących skarżącemu. Po trzecie wreszcie, źródłem naruszenia jest normatywna treść kwestionowanych przepisów, natomiast sposób naruszenia powinien być wskazany przez samego skarżącego w uzasadnieniu wnoszonej skargi (art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK).

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna powyższych wymogów nie spełnia.

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że w postępowaniu skargowym możliwość kwestionowania przepisów ograniczona została jedynie do unormowań kształtujących sytuację prawną skarżącego (por. art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK). Wbrew wskazanym regulacjom skarżący przedmiotem zaskarżenia objął także przepisy niezastosowane przez organy władzy publicznej w jego sprawie. Skarżący powołał się jedynie abstrakcyjnie na regulację zawartą w art. 394 § 1, art. 394 § 1 pkt 41, art. 3941 § 1 i 2 oraz art. 3942 § 1 k.p.c., których treść – w jego ocenie – czyniła bezprzedmiotowym zaskarżenie rozstrzygnięć sądowych do Sądu Najwyższego. Z tego względu nie przedstawił również orzeczenia opartego na tychże przepisach. Tymczasem merytoryczne rozpoznanie zarzutów przedstawianych w skardze konstytucyjnej dopuszczalne jest jedynie wówczas, gdy skarżący uzyskał orzeczenie organu władzy publicznej, którego podstawą jest zakwestionowany w skardze przepis. W rozpatrywanej sprawie brak takiego orzeczenia, a zatem skardze konstytucyjnej – jako niespełniającej wymogów wynikających z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – należało odmówić nadania dalszego biegu w zakresie w jakim kwestionuje zgodność art. 394 § 1, art. 394 § 1 pkt 41, art. 3941 § 1 i 2 oraz art. 3942 § 1 k.p.c. z Konstytucją.

Odnosząc się natomiast do zarzutu niezgodności art. 388 § 1 k.p.c. z Konstytucją, należy podkreślić, że skarżący – wbrew wymogowi wynikającemu z art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK – nie wskazał pozostających w związku treściowym naruszonych praw podmiotowych. W szczególności nie wyjaśnił, dlaczego brak możliwości wstrzymania wykonania prawomocnego orzeczenia sądu w okresie między jego wydaniem a objęciem skargą kasacyjną do SN uszczupla prawo do sądu oraz prowadzi do zamknięcia drogi sądowej, zwłaszcza w sytuacji, gdy zrealizował prawo wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji w postępowaniu o naruszenie dóbr osobistych. Skarżący nie podjął nawet próby wykazania, że wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia jest „sprawą” w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji. Nadto, należy podnieść, że możliwość wniesienia skargi kasacyjnej uzależniona jest od uzyskania uzasadnienia wyroku sądu II instancji i nie pozostaje ona w związku z ewentualnym wstrzymaniem wykonania orzeczenia. Z powyższych względów trudno uznać, że art. 388 § 1 k.p.c. zamyka drogę do skargi kasacyjnej do SN. Odrębną kwestią pozostaje natomiast, czy wykonanie wyroku sądu II instancji może spowodować szkodę w dobrach osobistych skarżącego. Nawet gdyby przyjąć, że tak jest – czego Trybunał Konstytucyjny nie przesądza – obowiązkiem skarżącego było wskazanie adekwatnych treściowo wzorców kontroli będących źródłem prawa do czci i dobrego imienia. Obowiązek ten nie został spełniony, a braku tego Trybunał nie mógł usunąć z uwagi na związanie zakresem zaskarżenia (art. 66 ustawy o TK).

Niezależnie od powyższego niezbędne jest przypomnienie skarżącemu, iż art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 183 Konstytucji nie statuują samodzielnie praw podmiotowych i w konsekwencji nie mogą stanowić punktu odniesienia w postępowaniu skargowym.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza również że z jednoznacznego brzmienia art. 79 ust. 1 Konstytucji wynika, iż za pomocą skargi konstytucyjnej chronione mogą być jedynie prawa i wolności o charakterze konstytucyjnym. Z tego względu poza zakresem rozważań należało pozostawić rozważania skargi poświęcone Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Odmowa nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu czyni bezprzedmiotowym wydanie postanowienia tymczasowego w oparciu o art. 50 § 1 ustawy o TK. Postanowienie to może, bowiem być wydane wyłącznie w czasie trwania postępowania zainicjowanego złożeniem skargi konstytucyjnej.

Z powyższych względów na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 należało postanowić jak w sentencji.