1. Wnioskiem z 29 stycznia 2007 r. grupa 51 posłów na Sejm wniosła o stwierdzenie niezgodności:

– ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego oraz ustawę o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego (Dz. U. z 2007 r. Nr 7, poz. 49; dalej: ustawa nowelizująca) z art. 45 ust 1 w związku z art. 10 Konstytucji, art. 78, art. 175, art. 2 Konstytucji oraz w związku z art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: Konwencja) oraz art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167; dalej: MPPOiP lub Międzynarodowy Pakt),

– ustawy nowelizującej z art. 42 ust. 3 w związku z art. 6 ust. 2 Konwencji oraz art. 14 ust. 2 MPPOiP,

– ustawy nowelizującej z art. 32 ust. 2 Konstytucji,

– ustawy nowelizującej w zakresie, w jakim nie pozwala osobom objętym badaniom Komisji Weryfikacyjnej na dostęp do informacji ich dotyczących gromadzonych przez organ administracji rządowej ani nie pozwala na sprostowanie lub usunięcie nieprawdziwych danych, z art. 51 ust. 3 i 4 Konstytucji,

– ustawy nowelizującej z art. 31 ust. 3 Konstytucji w zakresie, w jakim ogranicza prawa jednostki jednocześnie nie realizując jednego z uprawnionych celów określonych w art. 31 ust. 3 Konstytucji,

– ustawy nowelizującej z art. 30 Konstytucji,

– art. 70a ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego oraz ustawę o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego (Dz. U. z 2006 r. Nr 104, poz. 711, ze zm.; dalej: ustawa – Przepisy wprowadzające SKW oraz SWW) wprowadzanego przez ustawę nowelizującą, w zakresie, w jakim nieprecyzyjnie definiuje zakres przedmiotowy Raportu Komisji Weryfikacyjnej, pozostawiając tym samym zbyt duży zakres swobodnego uznania dla organu pozasądowego, z art. 2 oraz art. 7 Konstytucji,

– art. 70a ust. 2 ustawy – Przepisy wprowadzające SKW oraz SWW, wprowadzanego przez ustawę nowelizującą, w zakresie, w jakim zbyt szeroko zakreśla zakres podmiotowy Raportu Komisji Weryfikacyjnej, zagrażając tym samym bezprawnemu naruszeniu praw jednostek, z art. 2, art. 7 oraz art. 30 Konstytucji,

– art. 70d ust. 1 ustawy – Przepisy wprowadzające SKW oraz SWW, wprowadzanego przez ustawę nowelizującą, w zakresie, w jakim pozwala na sporządzanie uzupełnień raportów Komisji Weryfikacyjnej bez żadnych ograniczeń co do czasu oraz ich zakresu, a tym samym stwarza możliwość nieograniczonego w czasie działania Komisji Weryfikacyjnej, z art. 2 oraz art. 7 Konstytucji,

– art. 70d ust. 2 ustawy – Przepisy wprowadzające SKW oraz SWW, wprowadzanego przez ustawę nowelizującą, w zakresie, w jakim pozwala na sporządzanie uzupełnień Szefowi SKW oraz Szefowi SWW, a tym samym stwarza możliwość prowadzenia nieograniczonej w czasie weryfikacji żołnierzy, pracowników WSI oraz osób z nimi współpracujących, z art. 2 oraz art. 7 Konstytucji,

– ustawy nowelizującej w zakresie, w jakim wprowadza kolejny wyjątek od zasady wieczystej ochrony danych identyfikujących osoby, które udzieliły pomocy w zakresie czynności operacyjno-rozpoznawczych wojskowym służbom specjalnym, z art. 2 oraz z art. 7 Konstytucji,

– art. 62 ust. 2a ustawy – Przepisy wprowadzające SKW oraz SWW, wprowadzanego przez ustawę nowelizującą, w zakresie, w jakim przewiduje możliwość przekazania przez Marszałka Sejmu sprawozdania Komisji Likwidacyjnej bliżej nieokreślonym „innym organom państwowym realizującym zadania w zakresie bezpieczeństwa lub obronności państwa”, z art. 2 oraz art. 7 Konstytucji,

– art. 63 ust. 4a ustawy – Przepisy wprowadzające SKW oraz SWW, wprowadzanego przez ustawę nowelizującą, oraz art. 67 ust. 5 ustawy – Przepisy wprowadzające SKW oraz SWW w zakresie, w jakim przepisy te przyznają prawo do samodzielnego dysponowania wolą wypowiedzenia się w procesie weryfikacyjnym oraz udzielają automatycznego (z mocy tego przepisu) zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy, z art. 2 oraz art. 7 Konstytucji,

– art. 70c ust. 4 ustawy – Przepisy wprowadzające SKW oraz SWW, wprowadzanego przez ustawę nowelizującą, w zakresie, w jakim pozwala Prezydentowi RP na upublicznienie Raportu Komisji Weryfikacyjnej, z art. 2, art. 7 w związku z art. 126 ust. 2 i 3 oraz art. 134 Konstytucji,

– art. 70c ustawy – Przepisy wprowadzające SKW oraz SWW, wprowadzanego przez ustawę nowelizującą, w zakresie, w jakim narusza równowagę władz w Rzeczypospolitej Polskiej, z art. 10 oraz art. 7 Konstytucji,

– art. 70c ust. 2 i 3 ustawy – Przepisy wprowadzające SKW oraz SWW w zakresie, w jakim przewiduje zasięgnięcie przez Prezydenta RP opinii Marszałka Sejmu oraz Marszałka Senatu, jednakże nie wiąże z tym żadnych konsekwencji w przypadku opinii negatywnej co do publikacji raportu Komisji Weryfikacyjnej, z art. 10 oraz art. 2 Konstytucji.

W uzasadnieniu wniosku podkreślono, że ustawie nowelizującej już na etapie prac legislacyjnych zarzucano niezgodność z art. 45 Konstytucji. Przepis ten gwarantuje każdemu prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Prawo do rzetelnego procesu sądowego gwarantowane jest także przez art. 6 Konwencji oraz art. 14 Międzynarodowego Paktu. Przewodniczący Komisji Weryfikacyjnej nie jest organem władzy sądowniczej lecz jednym z organów władzy wykonawczej. Mimo to, na podstawie przypisanych mu powołaną ustawą uprawnień, bez zachowania procedur – choćby podobnych do stosowanych przez wymiar sprawiedliwości – orzeka o tym, które z zachowań osób objętych zakresem raportu stanowią przestępstwo. Wyliczone w art. 67 ust. 1 pkt 1-10 ustawy – Przepisy wprowadzające SKW oraz SWW czyny odpowiadają znamionom przestępstw spenalizowanych przepisami prawa karnego. W wyniku tak arbitralnie podjętej decyzji opisy rzekomych przestępstw i dane identyfikujące ich sprawców oraz współuczestników, pomocników, sprawców kierowniczych oraz osób odpowiedzialnych z tytułu braku nadzoru przewodniczący Komisji Weryfikacyjnej umieszcza w raporcie. Decyzja taka, poprzez fakt umieszczenia danych osobowych w raporcie, stanowi w istocie wyrok. Tymczasem ustawa nowelizująca w żadnym miejscu nie przewiduje poddania działalności Komisji Weryfikacyjnej wymogom proceduralnym wynikającym z Konstytucji oraz z kodeksu postępowania karnego. W konsekwencji osoby, których będzie dotyczył raport, nie będą miały proceduralnych gwarancji, aby ich racje, argumenty i przedstawiane dowody mogły zostać uwzględnione.

Ustawa nowelizująca jest sprzeczna w całości z art. 42 ust. 3 Konstytucji, statuującym zasadę domniemania niewinności. Przyporządkowanie – w oficjalnym dokumencie jakim jest raport, który jest publikowany w „Monitorze Polskim” – konkretnej osobie odpowiedzialności za któryś ze stanów faktycznych opisanych w art. 67 ust. 1 pkt 1-10 ustawy – Przepisy wprowadzające SKW oraz SWW jest równoznaczne z przypisaniem jej winy. Jest to niedopuszczalne bez uprzedniego stwierdzenia winy prawomocnym wyrokiem sądu. W sprzeczności z art. 42 ust. 3 Konstytucji stoi nie tylko art. 70a ust. 1, 2 i 3 ustawy – Przepisy wprowadzające SKW oraz SWW. Sprzeczne są bowiem ze wskazanym przepisem Konstytucji również art. 63 ust. 6a, art. 70b i art. 70d ustawy nakazujące szefom Służb Kontrwywiadu Wojskowego oraz Wywiadu Wojskowego zapewnienie warunków do sporządzenia raportu poprzez udostępnienie wszelkich, łącznie z zawierającymi tajemnicę państwową, materiałów archiwalnych i operacyjnych. Zasadę domniemania niewinności zawiera art. 6 ust. 2 Konwencji, a także art. 14 ust. 2 Międzynarodowego Paktu. Kwestionowane uregulowania naruszają również te normy prawa międzynarodowego.

Ustawa nowelizująca jest sprzeczna ponadto z zakazem dyskryminacji, ustanowionym w art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji. Nie zapewnia bowiem równości wobec prawa osobom, których dane osobowe zostaną opublikowane w raporcie Komisji Weryfikacyjnej. Sytuacja prawna osób, co do których stwierdzono naruszenie czynów określonych przepisami art. 67 ust. 1 pkt 1-10 i ust. 2 ustawy, jest nieporównanie gorsza od sytuacji sprawców wszystkich innych przestępstw. Osoby takie – poprzez publikację raportu – są od początku stygmatyzowane społecznie, niezależnie od tego czy informacje zawarte w takim raporcie są prawdziwe oraz rzetelne. Nie istnieje bowiem żadna możliwość weryfikacji prawdziwości i rzetelności zamieszczonych informacji w drodze procesu karnego. Wszczęcie zaś procesu cywilnego nie dość, że wymaga odpowiednich nakładów finansowych (opłaty sądowe), to dodatkowo przerzuca ciężar dowodowy na osobę, która ma dowieść swojej niewinności.

Ustawa nowelizująca narusza także art. 51 ust. 3 Konstytucji, który przewiduje, że każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Z kolei art. 51 ust. 4 Konstytucji stwierdza, że każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą. W przypadku raportu Komisji Weryfikacyjnej, powyższe prawa konstytucyjne nie są w żaden sposób zagwarantowane. Raport ten nie będzie oparty tylko i wyłącznie na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 1-10 ustawy – Przepisy wprowadzające SKW oraz SWW, ale także na analizie materiałów archiwalnych czy wyjaśnieniach innych osób. Jednocześnie ustawa nie przewiduje żadnego trybu, na podstawie którego osoby zainteresowane mogą się dowiedzieć, czy raport ich dotyczy, jakiej treści informacje zawiera, na jakich dokumentach informacje te zostały oparte itd. Nie zawiera także żadnych możliwości sprostowań zgromadzonych danych czy usunięcia informacji nieprawdziwych.

Wnioskodawca uznał również, że ustawa nowelizująca w wielu aspektach ogranicza prawa i wolności jednostki. Powstaje wątpliwość, czy ustawa realizuje jeden z uprawnionych celów wymienionych w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Rozliczeniowy cel ustawy realizowany jest kosztem naruszenia licznych praw osób, których nazwiska w raporcie Komisji Weryfikacyjnej się pojawią. Ten ogólny cel ustawy nie jest wymieniony wśród konstytucyjnie dopuszczalnych celów, ze względu na które można dokonać ograniczenia praw jednostki. Kwestionowane uregulowania naruszają zatem art. 31 ust. 3 Konstytucji. Szeroka i nieuzasadniona ingerencja w prawa i wolności osobiste pozostaje tym samym w sprzeczności z ochroną godności człowieka (art. 30 Konstytucji).

We wniosku przyjęto również, że ustawa nowelizująca jest niezgodna z art. 2 Konstytucji, statuującym demokratyczne państwo prawne, oraz jej art. 7, ustanawiającym zasadę legalizmu. Nadto ustawa godzi w art. 10 Konstytucji, z którego wynika, iż ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.

2. Pismem z 24 kwietnia 2007 r. stanowisko w sprawie zajął Prokurator Generalny, który uznał, że zaskarżone przepisy ustawowe są zgodne i nie są niezgodne ze wskazanymi przez wnioskodawcę wzorcami kontroli.

W piśmie zauważono, że uchwalając projekt ustawy nowelizującej ustawodawca uznał, że wskazany w uzasadnieniu projektu cel ustawy – poznanie sprzecznych z interesem Rzeczypospolitej Polskiej działań likwidowanych służb, w tym ujawnienie danych osób, które współdziałając w przeszłości ze służbami dobrowolnie wykonywały czynności wspomagające realizację działań pozaprawnych – zasługuje na akceptację ze względu na potrzebę zapewnienia zasady jawności życia publicznego. Ponadto w aspekcie prewencyjnym zaskarżone uregulowania są uzasadnione ze względu na ochronę interesu państwa, rozumianego jako prawidłowe i niezakłócone możliwymi naciskami czy szantażem wykonywanie funkcji przez osoby publiczne.

Uzasadniając konstytucyjność przyjętych przez ustawodawcę uregulowań, Prokurator Generalny zwrócił uwagę na to, że publikacja oficjalnego Raportu – ujawniającego powyższe okoliczności – została połączona z procedurami kontrolnymi. Procedury te uwzględniają konieczność ochrony ważnych interesów państwa i taki wariant ujawnienia informacji jest rozwiązaniem korzystniejszym niż możliwość niekontrolowanego wypływu tego rodzaju informacji. Odnotowano, że choć dane o zdarzeniach przewidzianych do umieszczenia w Raporcie, ze swej istoty prezentują uczestników tych zdarzeń w wymiarze negatywnym, to jednak upublicznienie danych osobowych w tym dokumencie nie narusza praw konstytucyjnych zainteresowanych osób. W wypadku bowiem umieszczenia w Raporcie oraz opublikowania informacji nieprawdziwych lub zniesławiających, w grę wchodzą środki dochodzenia naruszonych praw, które zostały określone w odpowiednich ustawach: są to środki cywilnoprawne (powództwo o ochronę dóbr osobistych), ale także prawnokarne (np. o zniesławienie).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją może wystąpić między innymi grupa 50 posłów. Wnioskodawcą w rozpoznawanej sprawie była grupa 51 posłów Sejmu V kadencji. W chwili wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego wnioskodawca posiadał legitymację do zainicjowania postępowania przed Trybunałem.

Dnia 7 września 2007 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podjął uchwałę o skróceniu V kadencji Sejmu (Dz. U. Nr 163, poz. 1154). Postanowieniem z 7 września 2007 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zarządził wybory do Sejmu i Senatu (Dz. U. Nr 162, poz. 1145) na 21 października 2007 r.

Postanowieniem z 24 października 2007 r. w sprawie zwołania pierwszego posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M. P. Nr 79, poz. 841), Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wyznaczył pierwsze posiedzenie Sejmu VI kadencji na 5 listopada 2007 r. Poprzedniego dnia upłynęła zatem V kadencja Sejmu, a tym samym wygasły mandaty posłów tej kadencji. W związku z wygaśnięciem mandatów posłów, którzy złożyli wniosek do Trybunału, przestał istnieć podmiot legitymowany do dalszego występowania w sprawie zainicjowanej tym wnioskiem. Zaistniała więc – zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) – podstawa prawna do umorzenia postępowania.

Powyższe skutki prawne wynikające z zasady dyskontunuacji prac parlamentu Trybunał Konstytucyjny konsekwentnie podtrzymuje w swoim orzecznictwie (por. orzeczenie z 25 lutego 1992 r., sygn. K. 3/91, OTK w 1992 r., cz. I, poz. 1; postanowienia z: 17 sierpnia 1993 r., sygn. K. 2/93, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 30; 23 czerwca 1993 r., sygn. K. 3/93, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 26; 4 listopada 1997 r., sygn. K. 19/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 52; 12 listopada 1997 r., sygn. K. 21/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 58; 14 listopada 2001 r., sygn. K. 10/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 262; 25 października 2005 r., sygn. K 37/05, OTK ZU nr 9/A/2005, poz. 106; 26 października 2005 r., sygn. K 48/05, OTK ZU nr 9/A/2005, poz. 109).

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.