1.A. 3 marca 2000 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął podpisany przez 33 senatorów wniosek o orzeczenie zgodności przepisów art. 25 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (tekst jednolity z 1997 r. Dz.U. Nr 25, poz. 128 ze zm.; dalej: ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu) z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Wnioskodawca wskazał, że art. 25 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu uzależnia okres, w jakim prawo do pobierania zasiłku przysługuje obywatelowi, od wysokości stopy bezrobocia na danym obszarze działania rejonowego urzędu pracy (art. 25 ust. 1 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu w brzmieniu obowiązującym w dniu skierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego mówi o “powiatowym urzędzie pracy”), a więc od miejsca zameldowania obywatela. Zdaniem wnioskodawcy kwestionowany przepis dyskryminuje obywateli w ich konstytucyjnych uprawnieniach, różnicując ich ze względu na wysokość stopy bezrobocia w miejscu zameldowania. Każdy obywatel, któremu na podstawie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu przysługuje prawo do pobierania zasiłku, powinien otrzymywać ten zasiłek w jednakowo długim okresie.

B. 17 marca 2000 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęło pismo jednego z senatorów, Janusza L., zawierające informację, że reprezentantem grupy senatorów jest podpisany pod tym pismem senator.

7 kwietnia 2000 r. przewodniczący składu orzekającego pisemnie poinformował senatora Janusza L., że stosownie do art. 29 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643) oraz art. 89 § 1 kpc w związku z art. 20 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym podstawę umocowania do występowania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w charakterze przedstawiciela grupy senatorów stanowi wyrażona w formie pisemnej wola tych senatorów. Wniosek skierowany do Trybunału Konstytucyjnego w niniejszej sprawie nie upoważniał senatora Janusza L. (ani nikogo innego) do występowania w imieniu podpisanych pod wnioskiem senatorów. W związku z tym przewodniczący składu orzekającego wezwał do dołączenia do akt sprawy pisma zawierającego umocowanie konkretnej osoby do występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Do dnia rozpatrzenia wniosku na posiedzeniu niejawnym pismo takie nie wpłynęło do Trybunału Konstytucyjnego.

2. Prokurator Generalny w piśmie z 9 czerwca 2000 r. przedstawił stanowisko w sprawie. Stwierdził, że art. 25 ust. 1 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu nie jest niezgodny z art. 32 Konstytucji.

Uzasadnienie swego stanowiska Prokurator Generalny oparł na następujących argumentach:

Wnioskodawca nie określił, w jakim zakresie (który z ustępów) zaskarża wymieniony przepis. Uzasadnienie wniosku wskazuje jednak, że chodzi tu o ust. 1 tego przepisu.

Z dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, że wszystkie podmioty prawa (adresaci normy prawnej), charakteryzujące się daną cechą istotną (relewantną) w równym stopniu, mają być traktowane równo. Różne traktowanie przez prawo określonych grup (klas) podmiotów powinno być uzasadnione w tym sensie, że musi być oparte na uznanych kryteriach oceny różnicującej podmioty prawa. Kryteria te muszą pozostawać w bezpośrednim związku z celem i zasadniczą treścią przepisów oraz muszą być relewantne. W przedmiotowej sprawie kryterium takim jest stopa bezrobocia występująca na danym terenie. Trudniej znaleźć pracę w miejscowości, gdzie bezrobocie jest wysokie. Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 13 lipca 1993 r. (P. 7/92, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 27) stwierdził, że charakterystyczną cechą prawa do zasiłku dla bezrobotnych jest jego ograniczenie w czasie. Ograniczenie to ma pobudzać bezrobotnego do poszukiwania pracy. Konstrukcja prawa do zasiłku pełni więc nie tylko ważną funkcję społeczną, ale także psychologiczną, motywującą bezrobotnych do aktywności i odpowiedzialności za swój los.

Z przedstawionych względów zdaniem Prokuratora Generalnego brak jest wystarczających przesłanek do podzielenia zarzutu o niekonstytucyjności zaskarżonego przepisu.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643; zm.: z 2000 r. Nr 48, poz. 552, Nr 53, poz. 638; z 2001 r. Nr 98, poz. 1070; dalej: ustawa o Trybunale Konstytucyjnym) w postępowaniu przed Trybunałem Marszałek Sejmu, Sejm lub grupa posłów, będąca wnioskodawcą, działają przez wyznaczonego przez siebie posła jako przedstawiciela. Przepis ten stosuje się odpowiednio do Senatu (art. 29 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Oznacza to, że grupa senatorów w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym działa “przez wyznaczonego przez siebie” senatora jako przedstawiciela. Umocowanie do działania przed Trybunałem Konstytucyjnym w imieniu wnioskodawcy powinno być wyrazem woli wszystkich senatorów tworzących grupę występującą z wnioskiem. Wola ta nie musi zostać wyrażona w samym wniosku, konieczne jest jednak, aby została wyrażona w formie pisemnej, czyli przez podpisanie stosownego pisma przez przynajmniej 30 senatorów występujących z wnioskiem (zgodnie z art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji jest to minimalna liczba senatorów, którzy mogą skutecznie skierować wniosek do Trybunału Konstytucyjnego). Nie wystarczy zatem oświadczenie jednego z senatorów, że jest reprezentantem wnioskodawcy. Wniosek skierowany do Trybunału Konstytucyjnego w niniejszej sprawie nie zawierał żadnej wzmianki o upoważnieniu konkretnej osoby do występowania w imieniu podpisanych pod wnioskiem senatorów. Nieusunięcie tego braku uniemożliwiło wyznaczenie rozprawy.

Zgodnie z art. 98 ust. 1 Konstytucji kadencja Senatu rozpoczyna się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. Prezydent RP postanowieniem z dnia 25 czerwca 2001 r. w sprawie zarządzenia wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 66, poz. 661) wyznaczył na 23 września 2001 r. wybory do Sejmu i Senatu. Wybory odbyły się w wyznaczonym terminie. Pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu zostało postanowieniem Prezydenta RP z dnia 28 września 2001 r. w sprawie zwołania pierwszego posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (MP Nr 33, poz. 540) wyznaczone na 19 października 2001 r. Oznacza to, że w przeddzień, tzn. 18 października 2001 r., zakończyła się kadencja poprzedniego Senatu, a tym samym wygasły mandaty senatorów poprzedniej kadencji. Senatorowie, którzy wystąpili z wnioskiem w niniejszej sprawie, utracili zatem uprawnienie do występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (zob. np. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 5 listopada 1997 r., U. 12/97, OTK ZU Nr 3-4/1997, poz. 55). W takiej sytuacji, ze względu na brak uprawnionego podmiotu, wydanie wyroku w niniejszej sprawie jest niedopuszczalne.

Zważywszy powyższe okoliczności Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym orzekł jak w sentencji.