W skardze konstytucyjnej z 2 marca 2010 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 249 § 5 ustawy z dnia 6 czerwca 1997
r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w zakresie, w jakim pomija obowiązek wysłuchania
zainteresowanego (podejrzanego lub oskarżonego) przy dalszym stosowaniu – przedłużeniu aresztu, z art. 2, art. 31 ust. 3,
art. 42 ust. 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji, a także z art. 5 ust. 4 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem
nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: Konwencja). Ponadto skarżący zakwestionował zgodność art. 249 § 3 k.p.k.
– w zakresie, w jakim stanowi, że zawiadomienie obrońcy osoby, wobec której ma być zastosowane tymczasowe aresztowanie, o
terminie przesłuchania tej osoby nie jest obowiązkowe, ale uzależnione od wniosku oskarżonego oraz dodatkowej przesłanki nieutrudniania
przeprowadzenia tej czynności w sytuacji, gdy udział prokuratora w takim przesłuchaniu jest obligatoryjny – z art. 2, art.
31 ust. 3, art. 42 ust. 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji, a także z art. 5 ust. 4 Konwencji.
Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Postanowieniem z 21 maja 2008 r. (sygn. akt III Kp
1172/08) Sąd Rejonowy w Białymstoku – III Wydział Karny zastosował wobec skarżącego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego
aresztowania. Wskutek zażalenia skarżącego Sąd Okręgowy w Białymstoku wydał 4 czerwca 2008 r. postanowienie, w którym utrzymał
w mocy zaskarżone orzeczenie. Wobec skarżącego sądy przedłużały stosowanie aresztu zarówno na etapie postępowania przygotowawczego,
jak i po wniesieniu aktu oskarżenia. Postanowieniem z 17 września 2009 r. (sygn. akt III K 49/09) Sąd Okręgowy w Białymstoku
– III Wydział Karny przedłużył stosowanie tymczasowego aresztowania wobec skarżącego na czas oznaczony. Wskutek zażalenia
obrońcy skarżącego Sąd Apelacyjny w Białymstoku – II Wydział Karny postanowieniem z 30 września 2009 r. (sygn. akt II AKz
304/09) utrzymał w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie w przedmiocie przedłużenia stosowania aresztu.
Uzasadniając zarzuty niekonstytucyjności art. 249 § 5 k.p.k., skarżący wskazał, że dochodzi do bezzasadnego zróżnicowania
sytuacji procesowej osoby, wobec której areszt ma być zastosowany po raz pierwszy, i osoby, w stosunku do której nastąpić
ma przedłużenie stosowania tego środka zapobiegawczego. Odstąpienie od przesłuchania aresztowanego narusza nie tylko prawo
do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji), ale także prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji), „uniemożliwiając stronie osobiste
stawienie się przed sędzią i podanie swoich racji oraz wskazanie na bezzasadność wniosku prokuratora o przedłużenie aresztu”,
przez co jest niezgodne z konstytucyjną zasadą proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji), ponieważ narusza istotę powyższych
praw podmiotowych. Dochodzi do naruszenia zasady procesowej równości broni, którą można wyprowadzić z konstytucyjnej zasady
demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji).
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 30 listopada 2010 r. skarżący został wezwany do określenia sposobu naruszenia
jego konstytucyjnych praw i wolności przez zaskarżony art. 249 § 3 k.p.k. oraz do uzasadnienia zarzutów jego niekonstytucyjności.
Ponadto skarżący został zobowiązany do wyjaśnienia, czy miał ustanowionego obrońcę zarówno podczas orzekania przez Sąd Okręgowy
w Białymstoku – III Wydział Karny o przedłużeniu tymczasowego aresztu w sprawie III K 49/09, jak i rozpoznawania zażalenia
przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku – II Wydział Karny oraz czy obrońca był prawidłowo zawiadamiany o terminach posiedzeń w
tym przedmiocie.
W piśmie z 13 grudnia 2010 r. uzupełniającym braki formalne skargi konstytucyjnej skarżący wskazał, że „rola obrońcy w postępowaniu
karnym nie jest tożsama z rolą i pozycją osoby oskarżonej, a więc nie jest wystarczające zawiadomienie tylko obrońcy. Prawo
do obrony nie jest tym samym, co prawo do korzystania z [pomocy] profesjonalnego obrońcy”. Ponadto skarżący podniósł, że obrońca
był ustanowiony w jego sprawie zarówno podczas orzekania przez Sąd Okręgowy w Białymstoku – III Wydział Karny o przedłużeniu
tymczasowego aresztu w sprawie III K 49/09, jak i rozpoznawania zażalenia przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku – II Wydział
Karny. Obrońca był prawidłowo zawiadamiany o terminach posiedzeń w tym przedmiocie.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące
w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna
inicjuje postępowanie, w którym podlega badaniu zgodność z Konstytucją zaskarżonych przepisów, stanowiących podstawę ostatecznego
orzeczenia o prawach lub wolnościach skarżącego. Wskazany przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których
spełnienie jest konieczne do stwierdzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej.
Objęty niniejszą skargą konstytucyjną art. 249 § 3 k.p.k. przewiduje: „przed zastosowaniem środka zapobiegawczego sąd albo
prokurator stosujący środek przesłuchuje oskarżonego, chyba że jest to niemożliwe z powodu jego ukrywania się lub jego nieobecności
w kraju. Należy dopuścić do udziału w przesłuchaniu ustanowionego obrońcę, jeżeli się stawi; zawiadomienie obrońcy o terminie
przesłuchania nie jest obowiązkowe, chyba że oskarżony o to wnosi, a nie utrudni to przeprowadzenia czynności. O terminie
przesłuchania sąd zawiadamia prokuratora”. Zatem jedynie zdanie pierwsze art. 249 § 3 k.p.k. dotyczy obecności osoby, wobec
której ma być zastosowany środek zapobiegawczy, na posiedzeniu dotyczącym orzeczenia wobec niej tego środka.
Natomiast zgodnie z art. 249 § 5 k.p.k. „prokurator i obrońca mają prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu dotyczącym przedłużenia
stosowania tymczasowego aresztowania oraz rozpoznania zażalenia na zastosowanie lub przedłużenie tego środka zapobiegawczego.
Niestawiennictwo obrońcy lub prokuratora należycie zawiadomionych o terminie nie tamuje rozpoznania sprawy”. Przepis ten dotyczy
tylko wymienionych w nim osób – prokuratora i obrońcy.
Dla jasności wywodu Trybunał Konstytucyjny przypomina treść art. 71 § 3 k.p.k., który stanowi: „jeżeli kodeks niniejszy używa
w znaczeniu ogólnym określenia »oskarżony«, odpowiednie przepisy mają zastosowanie także do podejrzanego”.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że odnośnie do zaskarżonego art. 249 § 5 k.p.k. nie została spełniona przesłanka z art.
47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.), co skutkuje
oczywistą bezzasadnością skargi konstytucyjnej i koniecznością odmowy nadania jej dalszego biegu w tym zakresie.
Zasadnicze znaczenie dla oceny zarzutów skarżącego związanych z udziałem obrońcy w posiedzeniu w przedmiocie zastosowania
tymczasowego aresztowania ma fakt, że prawidłowo zawiadomiony adwokat – obrońca skarżącego nie stawił się ani na posiedzenie
sądu I, ani II instancji w przedmiocie przedłużenia tymczasowego aresztowania w dniach – odpowiednio – 17 września 2009 r.
oraz 30 września 2009 r. Świadczą o tym protokoły oraz notatki urzędowe załączone do akt sprawy przed Trybunałem. Nie sposób
zatem uznać, by prawo do korzystania z pomocy obrońcy zostało skarżącemu w tym zakresie ograniczone. Skoro obrońca skarżącego
mógł wziąć udział w posiedzeniach, gdyż został o nich właściwie poinformowany, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że nie zostało
wykazane naruszenie przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw: do obrony oraz do sądu przez kwestionowany art. 249 §
5 k.p.k. To nie treść zaskarżonego przepisu, lecz niestawiennictwo prawidłowo zawiadomionego obrońcy faktycznie uniemożliwiło
realizację przysługujących skarżącemu gwarancji procesowych.
Niezależnie od powyższego należy stwierdzić, że w zakresie, w jakim skarżący podnosi zarzut pozbawienia go – ze względu na
treść art. 249 § 5 k.p.k. – możliwości osobistego udziału w posiedzeniu aresztowym, podniesione zarzuty pozostają bez związku
z zaskarżoną regulacją. Adresatami przepisu art. 249 § 5 k.p.k. są wyłącznie prokurator i obrońca, zaś kwestionowana regulacja
nie odnosi się do osoby tymczasowo aresztowanej. Sformułowany zarzut naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego, w szczególności
prawa do osobistego przedstawienia swoich racji sądowi orzekającemu w przedmiocie przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania,
pozostaje zatem bez związku z zakresem normowania zaskarżonego przepisu. Przepis ten odnosi się wyłacznie do prokuratora i
obrońcy, tymczasem to zdanie pierwsze § 3 art. 249 k.p.k. – również zaskarżonego w niniejszej sprawie – dotyczy osobistej
obecności na posiedzeniu podejrzanego lub oskarżonego, wobec którego ma być zastosowany tymczasowy areszt.
Biorąc wszystkie powyższe okoliczności pod uwagę, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.