W skardze konstytucyjnej z 12 sierpnia 2010 r. skarżąca zakwestionowała zgodność art. 29a ust. 1 i 3 w związku z art. 35a ust. 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424, ze zm.; dalej: u.i.p.n.) z art. 2, art. 47 i art. 32 ust. 1 Konstytucji. Pod adresem tej regulacji sformułowano zarzut zakresowy – norma wyprowadzona z tych przepisów ma być niezgodna z Konstytucją w zakresie, w jakim „pozbawia i nie reguluje możliwości uzyskania od Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu przez osobę najbliższą dla osoby zmarłej zaświadczenia stwierdzającego czy dane osobowe zmarłej osoby najbliższej są tożsame z danymi osobowymi, które znajdują się w katalogu funkcjonariuszy, współpracowników, kandydatów na współpracowników organów bezpieczeństwa państwa oraz innych osób, udostępnionym w Instytucji Pamięci od dnia 26 listopada 2004 r. oraz publikacji treści zaświadczenia w Biuletynie Informacji Publicznej na takich samych zasadach, jakie dotyczą żyjącej osoby na jej wniosek”.

Skarga zawiera również alternatywne sformułowanie zarzutu niekonstytucyjności odnoszące się wyłącznie do art. 35a ust. 4 u.i.p.n. Skarżąca kwestionuje konstytucyjność tego przepisu w zakresie, w jakim „nie przyznaje osobie najbliższej zmarłego w rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego możliwości wykonywania uprawnień wynikających z art. 29a ust. 1 i 3 tejże ustawy [u.i.p.n.]”.

Oba alternatywne zarzuty skargi zostały powiązane z naruszeniem prawa skarżącej do „ochrony prawnej życia rodzinnego”, jak również prawa do „ochrony prawnej czci i dobrego imienia” oraz zasady równości wobec prawa, to jest „nakazu takiego samego traktowania przez państwo osób znajdujących się w takiej samej sytuacji”.

Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny sprawy.

Wnioskiem z 26 września 2008 r. skarżąca wystąpiła do Prezesa IPN o wydanie zaświadczenia, o którym mowa w art. 29a u.i.p.n. stwierdzającego, czy dane osobowe jej matki są tożsame z danymi osobowymi, które znajdują się w katalogu funkcjonariuszy, współpracowników, kandydatów na współpracowników organów bezpieczeństwa państwa oraz innych osób, udostępnionym w Instytucji Pamięci od dnia 26 listopada 2004 r. Postanowieniem nr 887/08 z 15 października 2008 r. Prezes IPN odmówił wydania zaświadczenia. W uzasadnieniu orzeczenia stwierdził, że stosowanie art. 29a u.i.p.n. „ogranicza się do osoby wnioskodawcy, który wystąpi z wnioskiem w swoim imieniu”. Postanowieniem nr 1/09 z 29 stycznia 2009 r. Prezes IPN utrzymał w mocy swe wcześniejsze rozstrzygnięcie. Wyrokiem z 23 września 2009 r. (sygn. akt II SA/Wa 352/09) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę na postanowienie Prezesa IPN. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 16 marca 2010 r. (sygn. akt I OSK 1720/09) oddalił skargę kasacyjną.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Skarga konstytucyjna jest kwalifikowanym środkiem ochrony wolności lub praw, który musi spełniać szereg przesłanek warunkujących jej dopuszczalność. Zasadniczo zostały one uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz uszczegółowione w art. 46 i art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z przywołanymi regulacjami skarga poza wymaganiami dotyczącymi pisma procesowego powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją, wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone oraz uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego. Z przytoczonego powyżej przepisu wynika, że przedmiotem skargi może stać się wyłącznie przepis stanowiący podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego wobec skarżącego. Zarzuty skargi zaś muszą uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych zawierających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym i – przez porównanie treści płynących z obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej sprzeczności. Innymi słowy, trzon skargi stanowi prawidłowe wskazanie normy płynącej z podstawy normatywnej rozstrzygnięcia i powiązanie jej z adekwatnymi wzorcami konstytucyjnymi. Skarżący jest nadto zobowiązany do uzasadnienia zarzutów niekonstytucyjności kwestionowanych regulacji.

2. Trybunał stwierdza, że rozpatrywana skarga konstytucyjna powyższych wymogów nie spełnia.

3. W pierwszej kolejności należy odnieść się do „alternatywnego” sposobu sformułowania zarzutów skargi. Skarżąca sama przyznaje, że „można do przedmiotu skargi podejść z dwóch perspektyw”. Oznacza to, że skarżąca w sposób dorozumiany pozostawiła Trybunałowi wybór przedmiotu skargi wraz z określeniem sposobu naruszenia jej konstytucyjnych praw. Takie postępowanie skarżącej musi zostać ocenione jednoznacznie negatywnie. Zgodnie z art. 66 ustawy o TK wszystkie wymogi warunkujące dopuszczalność skargi muszą być wypełnione przez skarżącą, Trybunał nie ma możliwości działania ex officio, gdyż jest związany granicami skargi. Wśród wskazanych wymogów znajduje się także obowiązek dokładnego określenia sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw skarżącej (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK). Obowiązkiem skarżącej jest więc precyzyjne wskazanie, w jaki sposób treść przepisów, które – jej zdaniem – były normatywną podstawą ostatecznego orzeczenia organu władzy publicznej, doprowadziła do uszczuplenia konstytucyjnych wolności lub praw. Skarżąca nie może zatem – wypełniając obowiązek, o którym mowa w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – pozostawiać wyboru Trybunałowi, który z zarzutów skargi jest trafniejszy i względem którego istnieje możliwość uruchomienia kontroli konstytucyjności.

Z uwagi na powyższe, zarządzeniem sędziego TK z dnia 2 września 2010 r. skarżąca została wezwana do uzupełnienia braków formalnych m.in. przez wskazanie sposobu naruszenia jej praw podmiotowych.

W piśmie procesowym z dnia 15 września 2010 r. wykonującym przedmiotowe zarządzenie skarżąca ponownie domaga się stwierdzenia niekonstytucyjności art. 29a ust. 1 i 3 w związku z art. 35a ust. 4 u.i.p.n. albo art. 35a ust. 4 tej ustawy. Jednocześnie przedstawiła równoległe (alternatywne) wywody mające wskazać, w jaki sposób doszło do naruszenia praw podmiotowych.

Tym samym Trybunał musi uznać, że skarżąca nie usunęła braków formalnych skargi. Stanowi to samoistną podstawę odmowy nadania skardze dalszego biegu (art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).

4. Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że ustawa o Instytucie Pamięci Narodowej przewiduje inne, równoległe do wskazanej w art. 29a u.i.p.n., procedury uzyskiwania informacji na podstawie wglądu do dokumentów pozostających w gestii Instytutu Pamięci Narodowej, dotyczących matki skarżącej. Istniejące przepisy stwarzają możliwość ochrony wskazanych przez skarżącą praw wynikających z art. 47 Konstytucji, co przemawia za uznaniem, że skarżąca nie spełniła przesłanki, o której mowa w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.

5. Mając na uwadze powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – odmawia nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.