W skardze z 13 października 2009 r. wniesiono o zbadanie konstytucyjności art. 545 i art. 429 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.), „w zakresie, w jakim przepisy te przewidują obligatoryjny wymóg sporządzenia i podpisania wniosku o wznowienie postępowania karnego przez adwokata lub radcę prawnego oraz odmowę przyjęcia wniosku niespełniającego tego wymogu”, z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skargę konstytucyjną wniesiono na tle następującego stanu faktycznego. Zarządzeniem z 17 czerwca 2005 r. (sygn. akt II AKo 66/05) przewodniczący II Wydziału Karnego Sądu Apelacyjnego w Lublinie odmówił skarżącemu przyjęcia wniosku o wznowienie postępowania karnego, a następnie zarządzeniem z 12 sierpnia 2005 r. (sygn. akt II AKo 66/05) odmówił przyjęcia zażalenia na zarządzenie z 17 czerwca 2005 r.

Sąd Najwyższy – Izba Karna postanowieniem z 24 listopada 2005 r. (sygn. akt III KZ 51/05) utrzymał w mocy zarządzenie z 12 sierpnia 2005 r.

W ocenie skarżącego, przymus adwokacko-radcowski do sporządzenia wniosku o wznowienie postępowania karnego jest nieuzasadnionym ograniczeniem jego prawa do sądu. O ile w postępowaniu przed Sądem Najwyższym obowiązkowe występowanie profesjonalnych pełnomocników jest zasadne, o tyle w postępowaniu przed sądami powszechnymi brak jest wartości, które mogłyby stanowić podstawę ograniczenia (a de facto pozbawienia) jego „uprawnienia do samodzielnego przedstawienia swoich racji, dla których zasadne jest wznowienie postępowania”.

We wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej skarżący wyjaśnił, że 6 marca 2009 r. wystąpił o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, a informację o ustanowieniu pełnomocnik otrzymał 13 lipca 2009 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Wymogi, jakie musi spełniać skarga konstytucyjna, zostały określone bezpośrednio w art. 79 ust. 1 Konstytucji i doprecyzowane w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Jedną z przesłanek skargi, wynikającą z art. 46 ust. 1 ustawy o TK, jest wniesienie jej w terminie trzech miesięcy od daty doręczenia rozstrzygnięcia decydującego o wyczerpaniu drogi prawnej. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego termin „wyczerpanie drogi prawnej” rozumieć należy jako skorzystanie przez skarżącego ze wszystkich przysługujących mu zwyczajnych środków zaskarżenia, zakończone uzyskaniem ostatecznego orzeczenia, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Oznacza to, że bieg terminu wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczyna się w momencie doręczenia skarżącemu prawomocnego orzeczenia sądu II instancji.

Zgodnie z art. 20 ustawy o TK, w sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania przed Trybunałem stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.). Natomiast art. 165 § 1 k.p.c. przewiduje, że terminy oblicza się według przepisów prawa cywilnego. Jak stanowi art. 112 zdanie pierwsze ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.), termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca.

Trzymiesięczny termin na wniesienie skargi konstytucyjnej jest nieprzywracalnym terminem prawa materialnego. W orzecznictwie Trybunału przyjmuje się, że „termin ten ogranicza w czasie możność dokonania czynności proceduralnej, niezbędnej (choć niewystarczającej) do wywołania skutku materialnoprawnego w postaci stwierdzenia niezgodności zaskarżonego przepisu z Konstytucją. Naruszenie tego terminu wyłącza możliwość merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej. Art. 48 ust. 2 ustawy o TK przewiduje ponadto, że w razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej, skarżący może zwrócić się do sądu rejonowego, właściwego dla jego miejsca zamieszkania, o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Do czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku nie biegnie trzymiesięczny termin przewidziany w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Równocześnie należy podkreślić, że wystąpienie z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu powoduje jedynie zawieszenie terminu złożenia skargi konstytucyjnej (zob. postanowienie TK z 25 listopada 1998 r., Ts 92/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 46)” (postanowienie z 4 marca 2008 r., Ts 223/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 119).

Przepis art. 20 ustawy o TK stanowi, że w sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania przed Trybunałem stosuje się odpowiednio przepisy k.p.c. Instytucja przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowej, uregulowana w art. 167 i następnych k.p.c., może mieć zastosowanie w postępowaniu sądowokonstytucyjnym (por. także pogląd A. Zielińskiego, Zakres stosowania przepisów k.p.c. w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, „Palestra”, 1997, nr 7-8, s. 62), jednak tylko gdy jest to termin procesowy.

Tymczasem termin trzymiesięczny do wniesienia skargi konstytucyjnej jest terminem prawa materialnego, zatem na podstawie art. 20 ustawy o TK w zw. z art. 171 k.p.c. należało odrzucić wniosek o przywrócenie terminu do jej wniesienia.

Niespełnienie jednej z przesłanek skargi konstytucyjnej uzasadnia zatem, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, odmowę nadania wniesionej skardze dalszego biegu.