W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 3 października 2009 r. skarżąca zarzuca niezgodność art. 366 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji. Zgodnie z zaskarżonym przepisem wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Wątpliwości konstytucyjne skarżąca podnosi w stosunku do zaskarżonej normy w zakresie, w jakim umożliwia ona uznanie, że wydany w postępowaniu apelacyjnym wyrok sądu cywilnego drugiej instancji ma powagę rzeczy osądzonej także w części, w której sąd ten z naruszeniem prawa rozstrzygnął z urzędu o roszczeniach powoda nieobjętych pozwem i niebędących przedmiotem wniesionej przez powoda apelacji.

Skarżąca wskazuje, że rozstrzygnięcie dotyczące roszczenia, którego strona procesu nie dochodziła jest dla niej zaskakujące, gdyż o podjętej przez sąd drugiej instancji decyzji w przedmiocie jego rozpoznania dowiaduje się ona dopiero po wydaniu wyroku. W sprawie, w której zapada tego rodzaju rozstrzygnięcie dochodzi do sytuacji procesowej przypominającej wyrokowanie zaoczne, realizowane z wyłączeniem jawności i przy pozbawieniu strony procesu możliwości przygotowania i przedstawienia obrony swoich interesów przed wydaniem wyroku. Prowadzi to do naruszenia prawa do sądu wynikającego z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Ze względu na niezaskarżalność wyroku wydanego przez sąd cywilny w postępowaniu apelacyjnym dochodzi również – w ocenie skarżącej – do rażącego naruszenia zagwarantowanego w art. 78 Konstytucji prawa do rozpoznania sprawy w postępowaniu dwuinstancyjnym. Skarżąca podnosi także, że w demokratycznym państwie prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji), wyrok sądu drugiej instancji wydany z rozległym i zarazem dotkliwym dla strony procesowej naruszeniem jej konstytucyjnych praw nie może być postrzegany jako orzeczenie, które już z chwilą jego wydania stwarza stan powagi rzeczy osądzonej i w konsekwencji nie może pozostać trwale niewzruszalny. Zdaniem skarżącej, dla uzasadnienia odmiennego stanowiska nie jest wystarczające odwołanie się do treści art. 366 k.p.c., gdyż wolą racjonalnego ustawodawcy nie było stworzenie podstawy do legitymizacji działań polegających na wykraczaniu przez sądy poza granice kompetencji przyznanych im przepisami procedury cywilnej.

Powyższe zarzuty skarżąca sformułowała w związku z następującym stanem faktycznym. Postanowieniem z 5 marca 2007 r. (sygn. akt XXI P 1143/06) Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew skarżącej, w którym domagała się ona wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, przyjmując, że sprawa ta została już prawomocnie osądzona w wydanym uprzednio wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 19 października 2005 r. (sygn. akt III APa 94/05). Zażalenie skarżącej na to postanowienie oddalił Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z 28 czerwca 2007 r. (sygn. akt III APz 63/07). Postanowienie to zostało następnie uchylone postanowieniem Sądu Najwyższego z 9 maja 2008 r. (sygn. akt II PK 319/07), którym Sąd Najwyższy przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie. Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił zażalenie skarżącej postanowieniem z 3 października 2008 r. (sygn. akt III APz 89/08). Sąd Najwyższy postanowieniem z 19 maja 2009 r. (sygn. akt II PK 62/09) odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej skarżącej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zasady wnoszenia skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, określa ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl jej art. 46 ust. 1 skarga konstytucyjna może zostać wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w terminie 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego w jego sprawie. Na podstawie art. 363 § 1 k.p.c. w postępowaniu cywilnym orzeczenia stają się prawomocne, jeżeli nie przysługuje od nich środek odwoławczy lub środek zaskarżenia. Skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego przysługuje natomiast – zgodnie z art. 3981 § 1 k.p.c. – od prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji. Oznacza to, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej, określony w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, rozpoczyna bieg z chwilą doręczenia skarżącemu prawomocnego orzeczenia (wyroku lub postanowienia) sądu drugiej instancji. Skorzystanie z nadzwyczajnego środka zaskarżenia – skargi kasacyjnej – nie ma wpływu na jego bieg; orzeczenie nie traci wówczas przymiotu prawomocności, co powoduje, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej nie ulega ani zawieszeniu ani przedłużeniu. Sytuacja ta nie ulega zmianie także po wydaniu przez Sąd Najwyższy postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania (por. postanowienia TK z: 13 lutego 2007 r., Ts 162/06, OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 15; 14 lutego 2007 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 56; 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 130; 4 października 2007 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 67; 27 listopada 2007 r., Ts 107/07, OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 39; 27 listopada 2007 r., Ts 284/06, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 60; 22 lutego 2008 r., Ts 14/08, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 174 i 2 marca 2009 r., Ts 251/06, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 88).

W okolicznościach przedstawionych przez skarżącą w niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej – biegnący od daty doręczenia jej prawomocnego postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 3 października 2008 r. (sygn. akt III APz 89/08) o oddaleniu zażalenia – został przekroczony. Zgodnie z oświadczeniem skarżącej zawartym w skardze konstytucyjnej, postanowienie Sądu Najwyższego o odmowie przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej wniesionej od opisanego powyżej postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie zostało jej doręczone 5 lipca 2009 r. Skargę konstytucyjną skarżąca wniosła zaś 3 października 2009 r., a zatem dopiero trzy dni przed upływem terminu trzech miesięcy liczonego od dnia doręczenia jej postanowienia Sądu Najwyższego. Postanowienie o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej skarżącej do rozpoznania Sąd Najwyższy oparł natomiast na art. 3989 i art. 39820 k.p.c.; jego podstawy nie stanowił zaskarżony art. 366 k.p.c.

Z powyższych względów, działając na podstawie art. 46 ust. 1 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.