Rzecznik Praw Obywatelskich w pierwszej części wniosku zwraca się do Trybunału Konstytucyjnego o dokonanie powszechnie obowiązującej
wykładni art. 20 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych
i okresu powojennego (Dz.U. Nr 17, poz. 75), jednakże z drugiej części wniosku wynika, że przedmiotem wątpliwości są jedynie
przepisy art. 20 ust. 2 i 4 powołanej ustawy i wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczy tylko tych przepisów. W związku
z tym Trybunał Konstytucyjny, trzymając się granic wniosku, dokonał wykładni powołanych przepisów ust. 2 i 4 art. 20 ustawy
o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego z dnia 24 stycznia 1991 r.
(Dz.U. Nr 17, poz. 75).
Z uzasadnienia wniosku wynika, że źródłem wątpliwości są użyte w obu przypadkach sformułowania w następującym brzmieniu: w
art. 20 ust. 2 - “kombatantom i innym osobom uprawnionym - emerytom, rencistom i inwalidom... przysługuje”, w ust. 4 - “kombatantom
i innym osobom uprawnionym - inwalidom przysługują”. Wątpliwość polega na tym, że każdy z tych zwrotów może być rozumiany
dwojako, a mianowicie według jednej możliwości określenia użyte po myślniku (w ustępie 2 - “emeryci, renciści i inwalidzi”,
a w ust. 4 - “inwalidzi”) należy odnieść tylko do innych osób uprawnionych, według drugiej możliwości określenia te należy
odnieść nie tylko do “innych osób uprawnionych”, ale również do “kombatantów”.
Innymi słowy powstaje pytanie, czy uprawnienia wymienione w art. 20 ust. 2 i 4 dotyczą wszystkich kombatantów, czy tylko kombatantów
będących jednocześnie rencistami, emerytami bądź inwalidami (ust. 2) lub będących inwalidami (ust. 4).
Trybunał Konstytucyjny, mając na względzie społeczną wagę zagadnienia, zapoznał się z całokształtem przebiegu prac legislacyjnych
w Sejmie i w Senacie nad ustawą, z opinią Prokuratora Generalnego oraz z wyrażonymi w prasie poglądami środowiska kombatanckiego.
Szczegółowa analiza tych materiałów pozwoliła Trybunałowi Konstytucyjnemu upewnić się co do intencji ustawodawcy i celów uchwalonej
24 stycznia 1991 r. ustawy.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego - sama wykładnia językowa nie jest wystarczająca dla wyjaśnienia wskazanych wątpliwości.
Konieczne jest sięgnięcie również do wykładni systemowej i celowościowej. Szczególne wskazówki płyną z zestawienia przepisów
budzących wątpliwości z preambułą oraz art. 2, 4, 10, 12 ust. 2, art. 14, 15, 16 ust. 1, art. 18 ust. 1, art. 19 ust. 1, art.
20 ust. 1 ustawy. Zarówno preambuła, jak i wymienione przepisy traktują w sposób nie budzący wątpliwości jednakowo kombatantów
i inne osoby uprawnione.
W preambule, która wyraża intencje ustawodawcy, zostało powiedziane:
“Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznaje szczególne zasługi dla Polski tych wszystkich obywateli polskich, którzy walczyli o
suwerenność i niepodległość Ojczyzny, nie szczędząc życia i zdrowia na polach walki zbrojnej - w formacjach Wojska Polskiego,
armii sojuszniczych, a także w podziemnych organizacjach niepodległościowych i w działalności cywilnej - z narażeniem na represje.
(...) Kombatantom oraz ofiarom represji należny jest głęboki szacunek wszystkich rodaków oraz szczególna troska i opieka ze
strony instytucji państwowych, samorządów terytorialnych i organizacji społecznych. Dając wyraz tym intencjom - uchwala się,
co następuje:”.
Jak widać, preambuła traktuje kombatantów w ścisłym znaczeniu, jak i inne osoby, które walczyły o suwerenność i niepodległość
ojczyzny, oraz osoby represjonowane - z jednakowym szacunkiem i troską. Podobnie czynią to przepisy wyżej powołane.
Przepis art. 2 ustawy określa rodzaje działalności osób w nim wymienionych jako równorzędne z działalnością kombatantów, zaś
art. 4 rozszerza działania przepisów ustawy w równym stopniu na osoby represjonowane. Z kolei art. 10 traktuje jednakowo kombatantów
i inne osoby uprawnione, gdy chodzi o uprawnienia pracownicze. Wreszcie przepisy art. 12 ust. 2, art. 14, 15, 16 ust. 1, art.
18 ust. 1, art. 19 ust. 1 i art. 20 ust. 1, zamieszczone w rozdziale 4 ustawy, regulującym ochronę zdrowia, pomoc socjalną
i inne uprawnienia, konsekwentnie wymieniają obok siebie kombatantów i inne osoby uprawnione jako uprawnionych jednakowo,
gdy chodzi o ochronę socjalną.
Należy również zwrócić uwagę na treść i budowę przepisu art. 20 ust. 3 ustawy. Mówi on o wdowach lub wdowcach pozostałych
po kombatantach i innych osobach uprawnionych. Jego budowa podobna jest do struktury przepisów budzących wątpliwości. Mianowicie
słowa “emerytom i rencistom” połączone są myślnikiem ze słowem “wdowcami”. Nie budzi na tle przepisu art. 20 ust. 3 żadnej
wątpliwości, że określenia “emeryci” i “renciści” odnoszą się nie tylko do wdowców, lecz również i do wdów, chociaż myślnik
umieszczony jest między słowami “wdowcom” i “emerytom i rencistom”. Inna interpretacja tego przepisu sprzeczna byłaby z logiką.
Podobnie w art. 2 i 4 myślnik łączy ze sobą nie tylko słowa, między którymi bezpośrednio został umieszczony, ale wyraża myśl,
iż nie tylko inne osoby uprawnione, ale również kombatanci powinni spełniać warunek pozostawania emerytem, rencistą bądź inwalidą
(ust. 2) albo inwalidą (ust. 4).
Za wskazanym tu kierunkiem wykładni przemawia również wykładnia celowościowa. Przepis ust. 2 przyznaje znacznie szerszy wachlarz
przywilejów aniżeli ust. 1. Uzasadnione to jest większą troską o osoby, których dotyczy ustawa, a które na taką zwiększoną
troskę zasługują ze względów na swoją społecznie trudniejszą sytuację aniżeli ogół kombatantów i innych osób uprawnionych.
Doświadczenie wskazuje, że emeryci, renciści i inwalidzi na ogół pozostają w gorszej sytuacji niż ogół obywateli. Dotyczy
to również osób wymienionych w ustawie, a odnosi się w równym stopniu do kombatantów w ścisłym tego słowa znaczeniu, jak i
do innych osób uprawnionych.
Z kolei ust. 4 ma na celu dopomóc inwalidom w poruszaniu się samodzielnie, stwarza więc dla nich odpowiednie ulgi. Ponieważ
uzasadnieniem wymienionych w ust. 4 ulg jest inwalidztwo, powinno ono dotyczyć nie tylko “innych osób uprawnionych”, lecz
również kombatantów.
W świetle tego, co zostało wyżej powiedziane, uznać należy, że uprawnienia określone w art. 20 ust. 2 ustawy z dnia 24 stycznia
1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz.U. Nr 17, poz.
75) odnoszą się do tych kombatantów i innych osób uprawnionych, którzy są emerytami lub rencistami bądź inwalidami, a uprawnienia
określone w art. 20 ust. 4 wymienionej ustawy dotyczą tylko tych kombatantów i innych osób uprawnionych, które są inwalidami.
Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.