W dniu 5 marca 2007 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął wniosek Rady Miejskiej w Kłodawie o stwierdzenie zgodności art. 4 pkt 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 175, poz. 1457) oraz art. 26 ust. 2 zd. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (Dz. U. Nr 113, poz. 984, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3 oraz art. 169 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. W myśl art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji, jednym z podmiotów uprawnionych do inicjowania kontroli konstytucyjności prawa są organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. Ustrojodawca przyznaje im tzw. ograniczoną zdolność wnioskowania (legitymację szczególną), wymagając wykazania, że kwestionowany akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem działania danego podmiotu. Wniosek pochodzący od takiego podmiotu powinien zatem nie tylko odpowiadać wymaganiom dotyczącym pism procesowych oraz zawierać dane określone w art. 32 ust. 1 pkt 1-4 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.), ale nadto powinien zawierać powołanie przepisu prawa lub statutu wskazującego, że kwestionowana ustawa lub inny akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem działania danego organu lub organizacji (art. 32 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Konsekwencją tych uregulowań jest art. 36 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, zgodnie z którym wniosek pochodzący od organu lub organizacji wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji jest kierowany do sędziego Trybunału Konstytucyjnego celem wstępnego rozpoznania. Instytucja ta zapobiega nadaniu biegu wnioskowi w sytuacji, gdy postępowanie wszczęte przed Trybunałem Konstytucyjnym podlegałoby umorzeniu z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym), spowodowanej brakiem podmiotu uprawnionego do złożenia wniosku. Tym samym instytucja ta umożliwia już w początkowej fazie postępowania eliminację spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozpoznania. Przyjąć należy, że w trakcie wstępnego rozpoznania badaniu podlega nie tylko spełnienie wymagań stawianych pismom procesowym. Rozstrzygnięcia wymaga również – a nawet przede wszystkim – kwestia, czy podmiot występujący z wnioskiem spełnia kryteria uzasadniające zakwalifikowanie go do kręgu organów lub organizacji wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji oraz czy wskazane przez ten podmiot przepisy prawa lub postanowienia statutu rzeczywiście uzasadniają związek między zakresem działania danego podmiotu i regulacją przewidzianą w akcie normatywnym. Ponadto wstępne rozpoznanie służy eliminacji wniosków „oczywiście bezzasadnych” (art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Dopiero spełnienie wszystkich wskazanych przesłanek uzasadnia nadanie wnioskowi dalszego biegu.

2. W sprawie o sygn. K 8/07 (OTK ZU nr 3/A/2007, poz. 26) Trybunał Konstytucyjny zbadał zgodność m.in. art. 4 pkt 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 175, poz. 1457), wprowadzającego art. 26 ust. 1 pkt 1a do ustawy z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (Dz. U. Nr 113, poz. 984, ze zm.).

W dniu 13 marca 2007 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że kwestionowany przepis jest niezgodny z art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji. W uzasadnieniu wyroku, w sposób wyczerpujący wskazano, że przyczyny braku proporcjonalności kwestionowanych norm mówiących o wygaśnięciu mandatu za uchybienie terminowości złożenia oświadczenia majątkowego wskazują na naruszenie obu wskazanych wzorców konstytucyjnych.

Biorąc pod uwagę ostateczność orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego (art. 190 ust. 1 Konstytucji), niedopuszczalne jest zatem, co do zasady, dokonywanie ponownej kontroli uznanego za niekonstytucyjny art. 4 pkt 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 175, poz. 1457) z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji. Tego rodzaju sytuacja uniemożliwia prowadzenie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w niniejszej sprawie i stanowi samoistną przesłankę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi, w zakresie, w jakim wnioskodawca wnosi o hierarchiczną kontrolę tych przepisów.

3. Rada Miejska w Kłodawie wnosi również o stwierdzenie zgodności art. 26 ust. 2 zd. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (Dz. U. Nr 113, poz. 984, ze zm.) w zakresie, w jakim przepis ten nie pozostaje powiązany z żadnym przepisem, który przewidywałby możliwość uznania przez radę gminy wyjaśnień wójta jako usprawiedliwiających niezłożenie w terminach ustawowych oświadczeń, o jakich mowa w art. 24h i art. 24j ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 169 ust. 2 Konstytucji.

Na podstawie art. 26 ust. 2 zd. 2 ustawy o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta możliwość złożenia wyjaśnień istnieje wtedy, gdy wygaśnięcie mandatu następuje z powodu odmowy złożenia ślubowania, niezłożenia w terminach oświadczenia majątkowego, pisemnego zrzeczenia się mandatu, utraty prawa wybieralności lub braku takiego prawa w dniu wyborów, naruszania ustawowych zakazów łączenia funkcji wójta z wykonywaniem funkcji lub prowadzenia działalności gospodarczej, określonych w odrębnych przepisach.

Powyższy zarzut należy uznać za oczywiście bezzasadny. W demokratycznym państwie prawa możliwość wyjaśnienia okoliczności przed podjęciem rozstrzygnięcia sprawy przez organ państwa jest samodzielną wartością podlegającą ochronie. Kwestionowane rozwiązanie służy także zapewnieniu obywatelom prawa do informacji o życiu publicznym, w tym o działalności osób pełniących funkcje publiczne (art. 61 ust. 1 zd. 1 Konstytucji). Trudno zatem dopatrzyć się naruszenia kwestionowanych we wniosku przepisów.

W związku z powyższym zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) należało odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi, w zakresie, w jakim kwestionuje on zgodność art. 26 ust. 2 zd. 2 powołanej ustawy ze wskazanymi we wniosku wzorcami konstytucyjnymi, ze względu na jego oczywistą bezzasadność.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.