1. Rzecznik Spraw Obywatelskich wniósł o stwierdzenie niezgodności:

1) § 3 ust. 3 pkt 3 w związku z § 2 zarządzenia Nr 75 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 15 października 1996 r. w sprawie warunków przyznawania nagród rocznych, nagród uznaniowych i zapomóg dla policjantów (Dz.Urz. MSW Nr 10, poz. 72) z art. 28 ust. 1 i 2, art. 87 pkt 3 i art. 110 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. Nr 30, poz. 179 ze zm.) oraz z art. 1 i art. 67 ust. 2 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426 ze zm.),

2) § 15 tego zarządzenia z art. 1 powołanych przepisów konstytucyjnych.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich zawarte w § 3 ust. 3 pkt 3 zarządzenia Nr 75 Ministra Spraw Wewnętrznych wyłączenie okresu odbywania przeszkolenia lub stacjonarnych studiów w Wyżej Szkole Policji, z okresu służby stanowiącego podstawę do uzyskania przez funkcjonariusza Policji prawa do nagrody rocznej, jest niezgodne z art. 28 ustawy o Policji, według którego z dniem określonym w rozkazie o mianowaniu policjantowi przysługują uprawnienia określone w tej ustawie, bez względu na rodzaj i miejsce wykonywanych obowiązków służbowych. Faktu tego nie zmienia skierowanie mianowanego funkcjonariusza na przeszkolenie podstawowe lub do odbycia stacjonarnych studiów zawodowych w Wyższej Szkole Policji.

Według wnioskodawcy zaskarżone przepisy zarządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych wykraczają także poza zakres delegacji zawartej w art. 110 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji. Przepis ten udziela kompetencji normodawczej Ministrowi Spraw Wewnętrznych do określenia warunków przyznawania funkcjonariuszom Policji nagród rocznych, nagród uznaniowych oraz zapomóg. Art. 110 ust. 1 nie zawiera natomiast upoważnienia do określania przez Ministra Spraw Wewnętrznych kryteriów różnicujących policjantów w zakresie prawa do nagród rocznych. Natomiast treść § 3 ust. 3 pkt 3 wyłączając z okresów, od których uzależnione jest nabycie prawa do nagrody rocznej, okres przeszkolenia podstawowego oraz studiów zawodowych w Wyższej Szkole Policji, prowadzi do zróżnicowania sytuacji funkcjonariuszy w sferze uzyskiwania praw do nagrody rocznej. Tym samym zawiera postanowienia wykraczające poza zakres ustawowej delegacji udzielonej Ministrowi Spraw Wewnętrznych w art. 110 ust. 2 ustawy o Policji.

Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał także na naruszenie przez zaskarżone przepisy, wyrażonej w art. 1 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w moc, zasady ochrony praw słusznie nabytych, z uwagi na wprowadzenie innych, węziej ujętych kryteriów warunkujących uzyskanie prawa do nagrody rocznej od tych, które były przewidziane w zarządzeniu Nr 89 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 10 września 1991 r. w sprawie wysokości i warunków przyznawania nagród i zapomóg dla funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa oraz Straży Granicznej (Dz.Urz. MSW Nr 3, poz. 79; z 1992 r., Nr 5, poz. 103 i z 1994 r., Nr 1, poz. 12) uchylonym przez § 14 zaskarżonego zarządzenia.

W ocenie wnioskodawcy zaskarżony przepis jest niezgodny także z wyrażoną w art. 67 ust. 2 pozostawionych w mocy przepisów konstytucyjnych zasadą równości. Z punktu widzenia warunków uzasadniających prawo do uzyskania nagrody rocznej dokonuje on bowiem podziału funkcjonariuszy Policji na dwie kategorie: ogół funkcjonariuszy Policji, oraz funkcjonariuszy odbywających przeszkolenie podstawowe lub studia zawodowe w Wyższej Szkole Policji, w stosunku do których wprowadzono dodatkowe ograniczenia związane z uzyskaniem prawa do nagrody rocznej. Ponieważ wszyscy funkcjonariusze Policji z punktu widzenia warunków uprawniających do uzyskania prawa do nagrody rocznej charakteryzują się tą samą cechą w stopniu równym, przeto regulacja wprowadzająca zróżnicowanie między funkcjonariuszami w tym zakresie narusza konstytucyjną zasadę równości obywateli wobec prawa.

Z kolei § 15 zaskarżonego zarządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych jest niezgodny z wyrażoną w art. 1 pozostawionych w mocy przepisów konstytucyjnych zasadą ochrony praw słusznie nabytych oraz z zasadą nie działania prawa wstecz. Zarządzenie weszło w życie z dniem podpisania, tj. 15 października 1996 r., lecz z mocą obowiązującą od 12 kwietnia 1996 r. Rozwiązanie przyjęte w tym przepisie sprawiło, że do okresu służby wymaganego dla otrzymania nagrody rocznej nie wlicza się czasu przeszkolenia podstawowego oraz studiów zawodowych w Wyższej Szkole Policji odbywanych między 12 kwietnia a 15 października 1996 r., mimo, że uprzednio okres ten mógł być wliczany do czasu wymaganego dla uzyskania prawa do nagrody rocznej na podstawie przepisów zarządzenia Nr 89 Ministra Spraw Wewnętrznych z 10 września 1991 r. w sprawie wysokości i warunków przyznawania nagród i zapomóg dla funkcjonariuszy Policji, UOP i SG. Takie rozwiązanie, zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, narusza konstytucyjną zasadę ochrony praw nabytych i jest sprzeczne z art. 1 pozostawionych w mocy przepisów konstytucyjnych.

2. Prokurator Generalny w piśmie z 1 lipca 1997 r. podzielił stanowisko i argumenty Rzecznika Praw Obywatelskich o niezgodności § 3 ust. 3 pkt 3 kwestionowanego zarządzenia zarówno z art. 28 ust. 1 i 2, art. 87 pkt 3 i art. 110 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, jak i z art. 1 i art. 67 ust. 2 pozostawionych w mocy przepisów konstytucyjnych. Prokurator Generalny wskazał także na niezgodność § 15 zaskarżonego zarządzenia z art. 1 pozostawionych w mocy przepisów konstytucyjnych.

Prokurator Generalny podniósł ponadto, że także Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji uznał słuszność zarzutów Rzecznika Praw Obywatelskich i podjął działania zmierzające do uchylenia zaskarżonych przepisów oraz wprowadzenia regulacji stwarzającej podstawy dla naprawienia szkody wyrządzonej przez wadliwe przepisy funkcjonariuszom, którym z powodu odliczenia okresu nauki nie przyznano nagród rocznych, co tworzy przesłanki do umorzenia postępowania w trybie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym.

3. W istocie, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, podzielając zarzuty Rzecznika Praw Obywatelskich, podjął działania zmierzające do zmiany zaskarżonego zarządzenia, o czym powiadomił Trybunał Konstytucyjny.

Pismem z lipca 1997 r. Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji przekazał tekst zarządzenia Nr 33 Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 9 lipca 1997 r. zmieniającego zarządzenie w sprawie warunków przyznawania nagród rocznych, nagród uznaniowych i zapomóg dla policjantów, wnosząc o umorzenie postępowania w trybie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1995 r. o Trybunale Konstytucyjnym (tekst jednolity z 1991 r. Dz.U. Nr 109, poz. 470 ze zm.), wobec usunięcia tym zarządzeniem nieprawidłowości będących podstawą wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. W myśl art. 4 ust. 2 ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny powoduje umorzenie postępowania w sprawie takiego aktu. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego samo uchylenie kwestionowanego aktu normatywnego (lub poszczególnych jego przepisów) nie zawsze jest równoznaczne z utratą przez ten akt mocy obowiązującej. Decydujące znaczenie ma w tym przypadku treść normy derogującej, zmieniającej lub normy przejściowej, która pozwala jednoznacznie stwierdzić, że przepis utracił moc obowiązującą w tym znaczeniu, że nie może być już w ogóle stosowany (por. orzeczenie z 11 kwietnia 1994 r., K. 10/93, OTK w 1994 r., cz. I., poz. 7; uchwała z 14 września 1994 r., W. 5/94, OTK w 1994 r., cz. II, s. 171; postanowienie z 27 marca 1996 r., U. 7/95, OTK ZU Nr 2/1996, s. 116-117; orzeczenie z 24 września 1996 r., K. 13/95, OTK ZU Nr 4/1996, s. 290, postanowienie z 19 lutego 1997 r., U. 7/96, OTK ZU Nr 1/1997, s. 81 i postanowienie z 5 marca 1997 r., K. 23/96, OTK ZU Nr 1/1997, s. 84).

2. Zaskarżony przez Rzecznika Praw Obywatelskich § 3 ust. 3 pkt 3 zarządzenia Nr 75 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 15 października 1996 r. w sprawie warunków przyznawania nagród rocznych, nagród uznaniowych i zapomóg dla policjantów (Dz.Urz. MSW Nr 10, poz. 72) został w całości uchylony zarządzeniem Nr 33 Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 9 lipca 1997 r. zmieniającym zarządzenie w sprawie warunków przyznawania nagród rocznych, nagród uznaniowych i zapomóg dla policjantów (zarządzenie niepublikowane). Zarządzenie nowelizujące zawiera ponadto w § 2 szczególne postanowienia, które powodują uchylenie w całości skutków prawnych zastosowania zaskarżonych przepisów i wykluczają ich stosowanie kiedykolwiek w teraźniejszości lub przyszłości. W oparciu o te normy istnieje możliwość wypłacenia nie przyznanych w wyniku zastosowania § 3 ust. 3 pkt 3 zarządzenia Nr 75 nagród rocznych lub wyrównania ich wysokości tym funkcjonariuszom, którzy otrzymali je w niższej kwocie ze względu na zastosowanie zaskarżonych przepisów. Ponadto zarządzenie nowelizujące stwarza możliwość wyrównania wysokości nagród wypłaconych w niższej wysokości w wyniku zastosowania zaskarżonych do Trybunału Konstytucyjnego przepisów.

W świetle przedstawionych wyżej okoliczności należy uznać, że zaskarżone przepisy utraciły moc obowiązującą w rozumieniu art. 4 ust. 2 ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Nie mogą być bowiem zastosowane do żadnego stanu faktycznego z przeszłości, teraźniejszości ani przyszłości.

Wobec utraty mocy obowiązującej przepisów, których wniosek dotyczy, przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny, postępowanie w sprawie należało umorzyć na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym.