1. Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o stwierdzenie niezgodności § 13 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 maja 2002 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 66, poz. 604) z art. 35 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) w związku z art. 66 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 ze zm.) oraz z art. 6c ust. 6 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, a także z art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zakwestionowany przepis rozporządzenia określał terminy orzekania o stopniu niepełnosprawności.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę, iż ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie reguluje materii dotyczącej terminów załatwiania sprawy przez powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności. Wobec braku w ustawie przepisów szczególnych, zastosowanie w tym zakresie powinien mieć przede wszystkim art. 35 § 3 k.p.a., ustanawiający maksymalne terminy załatwienia sprawy administracyjnej. Zgodnie z tym przepisem, załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym – w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania.

W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 21 maja 2002 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności znalazło się odmienne uregulowanie. W świetle § 13 rozporządzenia, wydanie orzeczenia o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności następuje nie później niż w terminie 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku, a w przypadku spraw szczególnie skomplikowanych, wymagających badań specjalistycznych – nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku.

Rzecznik Praw Obywatelskich, nie negując możliwości wydłużenia postępowania w sprawie orzekania o niepełnosprawności, powziął wątpliwość, czy dopuszczalne było uregulowanie tej materii w rozporządzeniu.

Wnioskodawca podniósł, że materia dotycząca terminów załatwiania sprawy administracyjnej pozostaje w ścisłym związku ze sferą praw podmiotowych. Dlatego też wszelkie działania normodawcze podejmowane na poziomie podustawowym, polegające na wydłużeniu terminów załatwiania sprawy, muszą mieć umocowanie w ustawie.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich przepisy ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych stanowią lex specialis do kodeksu postępowania administracyjnego, lecz tylko w takim zakresie, w jakim zawarte w tej ustawie materie zostały uregulowane inaczej niż w tym kodeksie. W pozostałym natomiast zakresie organ władzy wykonawczej nie posiada kompetencji normodawczej do wprowadzania w akcie wykonawczym do ustawy odstępstw od ogólnych reguł postępowania wynikających z kodeksu postępowania administracyjnego.

W świetle powyższych rozważań, Rzecznik Praw Obywatelskich doszedł do przekonania, że zakwestionowany § 13 rozporządzenia w sprawie orzekania o niepełnosprawności jest niezgodny z art. 35 § 3 k.p.a. w związku z art. 66 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, a także z art. 6c ust. 6 tej ostatniej ustawy oraz z art. 92 ust. 1 Konstytucji, przez to, że wykracza poza granice upoważnienia ustawowego.

2. Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z 21 lutego 2003 r. nie podzielił stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich odnośnie niezgodności § 13 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 maja 2002 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 66, poz. 604) z art. 6c ust. 6 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych i z art. 92 ust. 1 Konstytucji. Stwierdził, że pojęcie „trybu postępowania”, do którego odwołano się w upoważnieniu, obejmuje swoim zakresem także terminy załatwiania spraw.

Uczestnik postępowania zgodził się natomiast, że § 13 przywoływanego rozporządzenia narusza art. 35 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r.– Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) w związku z art. 66 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 ze zm.).

Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej przyznał, iż materia dotycząca terminów przeprowadzania postępowania orzeczniczego pozostaje w ścisłym związku ze sferą praw podmiotowych przysługujących stronie i w związku z tym wszelkie działania normodawcze na poziomie podustawowym, polegające na określeniu terminów załatwiania sprawy, muszą mieć umocowanie w ustawie.

Jednocześnie Minister Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej poinformował, że w związku z wejściem w życie 1 lutego 2003 r. zmian w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, w tym zmiany zawartej w delegacji ustawowej dotyczącej postępowania orzeczniczego, trwają prace mające na celu przygotowanie nowego rozporządzenia w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności. Projekt tego rozporządzenia nie zawiera przepisów regulujących terminy załatwiania spraw przed zespołami do spraw orzekania o niepełnosprawności.

3. Prokurator Generalny w piśmie z 18 sierpnia 2003 r. wniósł o umorzenie postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Wydanie orzeczenia uznał za zbędne wobec wydania przez Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej rozporządzenia z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 139, poz. 1328). Nowe rozporządzenie nie zawiera określenia terminów załatwiania spraw, których akt ten dotyczy. W tej sytuacji – zgodnie z odesłaniem zawartym w art. 66 ustawy o rehabilitacji – do terminów załatwiania spraw tego rodzaju będą miały zastosowanie ogólne uregulowania, pomieszczone w kodeksie postępowania administracyjnego. Oznaczać to będzie – stwierdza Prokurator Generalny – stan zgodny z poglądem wnioskodawcy. W tej sytuacji, orzekanie o legalności i konstytucyjności zakwestionowanego przepisu należy uznać za zbędne.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zakwestionowany przez Rzecznika Praw Obywatelskich § 13 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 maja 2002 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 66, poz. 604) określał terminy, w których powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności zobowiązane były wydać orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności. Rozporządzenie z 21 maja 2002 r. stanowiło realizację upoważnienia zawartego w art. 6c ust. 6 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 ze zm.).

Po wszczęciu postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym weszła w życie ustawa z dnia 20 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2003 r. Nr 7, poz. 79). Na mocy art. 1 pkt 7 ustawy, upoważnienie zawarte w art. 6c ust. 6 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych otrzymało nowe brzmienie (obecnie art. 6c ust. 9 pkt 1 ustawy). Jednocześnie na podstawie art. 14 ustawy zmieniającej, dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie przepisów upoważniających, zmienianych ustawą z 20 grudnia 2002 r., zachowują moc do czasu wejścia w życie nowych przepisów wykonawczych oraz mogą być zmieniane na podstawie upoważnienia w nowym brzmieniu.

W oparciu o nowe upoważnienie, Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej wydał rozporządzenie z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 139, poz. 1328). W treści rozporządzenia nie ma przepisów określających terminy załatwiania spraw przed zespołami do spraw orzekania o niepełnosprawności, co zgodnie z art. 66 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 ze zm.) oznacza obowiązek stosowania terminów przewidzianych w art. 35 § 3 k.p.a.

Rozporządzenie z 15 lipca 2003 r. zostało ogłoszone w Dzienniku Ustaw Nr 139 z 8 sierpnia 2003 r. i weszło w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Z dniem wejścia w życie rozporządzenia, tj. z dniem 23 sierpnia 2003 r., utraciło moc rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 maja 2002 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 66, poz. 604), a wraz z nim – zakwestionowany przez Rzecznika Praw Obywatelskich – § 13 rozporządzenia.

Wobec utraty mocy obowiązującej zakwestionowanego przepisu przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny, postępowanie w sprawie podlega umorzeniu zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.