W skardze konstytucyjnej Danuty D. sporządzonej 4 czerwca 1998 r. zarzucono, iż art. 58 ust. 1 część druga zdania pierwszego i zdanie drugie ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz.U. Nr 105, poz. 509 ze. zm.) jest niezgodny z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W skardze podniesiono, iż przepis ten, przewidujący przekształcenie umów najmu lokali zakładowych na umowy na czas nieoznaczony lub umowy na czas oznaczony w zależności od tego, czy najem lokalu również po jego wejściu w życie pozostał związany ze stosunkiem pracy, różnicuje sytuację prawną osób, które z różnych przyczyn, także przez siebie zawinionych, nie były w dacie jego wejścia w życie pracownikami wynajmującego lokal i osób, które w tej dacie nadal pozostawały pracownikami wynajmującego. W przypadku bowiem osób, które po wejściu w życie zaskarżonej regulacji pozostają z najemcą w stosunku pracy, umowa najmu lokalu staje się z mocy prawa umową na czas oznaczony, co zdaniem skarżącej pogarsza ich sytuację prawną prowadząc do ich dyskryminacji i skutkuje naruszeniem zasady równości wobec prawa zagwarantowanej w art. 32 Konstytucji RP.

Skarżąca wskazała, iż stosując zakwestionowany przepis Sąd Wojewódzki w Z.G. wyrokiem z 19 lutego 1998 r. ostatecznie oddalił jej powództwo o uznanie za bezskuteczne rozwiązanie umowy najmu lokalu.

Postanowieniem z 21 sierpnia 1998 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, wskazując w szczególności na fakt, iż skarżąca nie wyczerpała przysługujących jej w toku instancji środków ochrony praw lub wolności, co zgodnie z treścią art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym zamyka drogę do merytorycznego rozpoznania przedłożonej skargi konstytucyjnej. Trybunał Konstytucyjny stwierdził bowiem, iż skarżąca nie skorzystała z prawa do złożenia kasacji, jakkolwiek wbrew jej twierdzeniom w niniejszej sprawie nie ma zastosowania ograniczający zakres kasacji art. 393 pkt 1 kodeksu postępowania cywilnego. Trybunał wskazał, iż przepis ten wprowadza kryterium wartości przedmiotu sporu wyłącznie w sprawach o świadczenie, podczas gdy wszczęte przez skarżącą postępowanie sądowe dotyczyło kwestii ustalenia istnienia węzła prawnego między stronami umowy najmu.

Na postanowienie to pełnomocnik skarżącej wniósł zażalenie z 22 października 1998 r., w którym podniesiono zarzut błędnego ustalenia, iż skarżąca nie wyczerpała w niniejszej sprawie przysługujących jej w ramach toku instancji środków odwoławczych. Pełnomocnik skarżącej nie zgodził się ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego, jakoby w niniejszej sprawie jego mocodawczyni mogła dochodzić swych praw w drodze skargi kasacyjnej, z którego to środka odwoławczego skarżąca nie skorzystała. Zarzut ten poparto twierdzeniem, iż skarżąca złożyła kasację, która została odrzucona postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Z.G. – Wydział I Cywilny z 19 czerwca 1998 r., “ponieważ wysokość płaconego przez skarżącą czynszu nie przekraczała ustalonej przez art. 393 kpc kwoty obliczonej wg zasad określonych w art. 23 kpc.”

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

Zarzuty podniesione w zażaleniu nie mogą zostać uwzględnione. Wbrew bowiem wywodom pełnomocnika skarżącej, postanowienie Sądu Wojewódzkiego z 19 czerwca 1998 r. odrzucające kasację wniesioną przez skarżącą od wyroku Sądu Wojewódzkiego z 19 lutego 1998 r. nie zawiera w swoim uzasadnieniu stwierdzenia, jakoby do niniejszej sprawy miał zastosowanie art. 393 pkt 1 kpc, ograniczający zakres kasacji w sprawach o świadczenie ze względu na wartość przedmiotu sporu. Wprost przeciwnie, z uzasadnienia tego postanowienia wynika, iż kasacja skarżącej została złożona w sprawie o ustalenie istnienia między stronami umowy najmu lokalu mieszkalnego, zaś do wydania postanowienia o odrzuceniu kasacji doszło na skutek nieuzupełnienia przez pełnomocnika skarżącej braków kasacji w wyznaczonym terminie. Słuszne są więc ustalenia dokonane przez Trybunał w zaskarżonym postanowieniu z 21 sierpnia 1998 r., że w niniejszej sprawie skarżąca nie wyczerpała przysługujących jej w toku instancji środków ochrony swych praw. Fakt, iż w sprawie wydano postanowienie o odrzuceniu wniesionej przez skarżącą kasacji, nie jest wystarczającą przesłanką do uruchomienia skargi konstytucyjnej w odniesieniu do przepisu wskazanego w skardze, skoro z przyczyn leżących po stronie skarżącej nie doszło do wydania orzeczenia co do istoty sprawy.

Dopuszczalność kasacji w sprawach o ustalenie bez względu na wartość przedmiotu zaskarżenia jest przyjmowana w doktrynie (T. Ereciński, J. Gudowski, M. Jędrzejewska: Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego, część I, tom I, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1997) oraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W uchwale 7 sędziów SN (sygn. akt III CZP 27/97 opublikowanej w OSNC z 1998 r., z. 1, poz. 1) stwierdzono, że art. 393 pkt 1 kpc nie dotyczy spraw – niezależnie od tego czy mają majątkowy, czy niemajątkowy charakter – których przedmiotem jest żądanie ustalenia istnienia lub nieistnienia, albo ukształtowania stosunku prawnego lub prawa.

W tym stanie rzeczy, mając na uwadze, że w rozpatrywanej sprawie nie został wyczerpany tok instancyjny, Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje stanowisko wyrażone w postanowieniu z 21 sierpnia 1998 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej i postanawia nie uwzględnić zażalenia skarżącej.