W skardze konstytucyjnej z 7 kwietnia 2006 r. (data nadania w urzędzie pocztowym) skarżący zakwestionował zgodność z Konstytucją przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 1991 r. w sprawie warunków, form, trybu przyznawania i wypłacania oraz wysokości świadczeń pomocy materialnej dla studentów studiów dziennych (dalej: rozporządzenie RM). Zdaniem skarżącego unormowania rozporządzenia RM są niezgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2, art. 70 ust. 4, art. 77 ust. 1 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującą sprawą. Wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie z 18 stycznia 2005 r. (sygn. akt VI 2164/03) oddalono powództwo skarżącego o zapłatę skierowane przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Edukacji Narodowej i Sportu. Skarżący wnosił o zasądzenie odszkodowania za szkodę spowodowaną niewydaniem przez Radę Ministrów rozporządzenia wykonawczego do art. 152 ust. 3 ustawy z 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym, które miało uregulować pomoc materialną dla studentów studiów wieczorowych. Jako podstawę roszczenia skarżący wskazał art. 77 Konstytucji. Apelacja skarżącego od tego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 12 stycznia 2006 r. (sygn. akt V Ca 1705/05). W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy stwierdził, iż mimo błędnego uzasadnienia zaskarżone orzeczenie odpowiada prawu. Zdaniem Sądu, w sprawie skarżącego nie sposób dopatrzyć się przesłanki bezprawności uzasadniającej odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa. Rada Ministrów wydała 22 stycznia 1991 r. rozporządzenie wynikające z delegacji wyrażonej w art. 152 ust. 3 ustawy o szkolnictwie wyższym. Następnie rozporządzenie RM zostało poddane kontroli konstytucyjności i legalności, jednakże Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 2 lipca 2002 r. (sygn. akt U 7/01, OTK ZU nr 4A/2002, poz. 48) uznał, iż nie jest ono niezgodne z Konstytucją oraz z art. 152 ust. 3 ustawy o szkolnictwie wyższym.

Uzasadniając zarzut niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów rozporządzenia RM skarżący wyjaśnia, że wnoszona skarga stanowi kontynuację proceduralną sprawy zakończonej wyrokiem TK z 2 lipca 2002 r. Skarżący wyjaśnia, że oddalenie powództwa o odszkodowanie nie było wynikiem błędu sądów w zakresie stosowania prawa, ale efektem braku waloru powszechnego obowiązywania postanowień sygnalizacyjnych podejmowanych przez Trybunał Konstytucyjny. Z tej też przyczyny – zdaniem skarżącego – sąd nie mógł ustalić zaistnienia bezprawnego zaniechania legislacyjnego Rady Ministrów, będącego podstawą zasądzenia odszkodowania. Okoliczności te prowadzą skarżącego do wniosku, iż konieczne jest zrewidowanie stanowiska, jakie wobec rozporządzenia RM zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 2 lipca 2002 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, który służy derogowaniu przepisów ustaw lub innych aktów normatywnych, będących podstawą ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, naruszającego wolności lub prawa albo obowiązki skarżącego określone w Konstytucji. Konstrukcja przedmiotu skargi konstytucyjnej w prawie polskim opiera się więc na złożonej zależności zachodzącej między zakwestionowanym przepisem, ostatecznym orzeczeniem wydanym na jego podstawie oraz zaistniałym naruszeniem konstytucyjnych praw skarżącego. Oznacza to w konsekwencji, że jedynym dopuszczalnym przedmiotem skargi pozostawać może przepis wykazujący podwójną kwalifikację. Po pierwsze, stanowić on winien normatywną podstawę ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego. Po drugie, to w treści kwestionowanego unormowania tkwić winna przyczyna niedozwolonej ingerencji w sferę praw i wolności, uznanych przez skarżącego za podstawę wnoszonej skargi konstytucyjnej.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, zakwestionowane w niniejszej sprawie przez skarżącego unormowania rozporządzenia RM tego rodzaju kwalifikacji nie wykazują. Należy zauważyć, iż przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, była kwestia odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Polegać miało ono na zaniechaniu wydania przez Radę Ministrów rozporządzenia regulującego pomoc materialną dla studentów studiów wieczorowych. Problem takiego zaniechania wiąże przy tym skarżący z przepisami zaskarżonego rozporządzenia RM, jak również z wydanymi przez Trybunał Konstytucyjny orzeczeniami – wyrokiem z 2 lipca 2002 r. (sygn. U 7/01) oraz postanowieniem sygnalizacyjnym z 2 lipca 2002 r. (sygn. S 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 54).

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, dla oceny dopuszczalności wniesionej skargi konstytucyjnej kluczowego znaczenia nabiera właściwe określenie przepisów stanowiących podstawę prawną wydanego wobec skarżącego ostatecznego orzeczenia. Wbrew twierdzeniom skarżącego, nie można uznać, aby były nimi przepisy zaskarżonego rozporządzenia RM. Nie podejmując w tym miejscu oceny argumentów przedstawionych w uzasadnieniu wydanych w sprawie wyroków sądowych należy zauważyć, iż podstawą normatywną rozstrzygnięcia wydanego wobec skarżącego były przepisy regulujące zagadnienie roszczeń odszkodowawczych z tytułu niezgodnego z prawem działania organów władzy publicznej (art. 77 ust. 1 Konstytucji, art. 417 Kodeksu cywilnego). Przepisy kwestionowanego rozporządzenia RM, także w zakresie, w jakim pomijają pomoc materialną dla studentów studiów wieczorowych, za taką podstawę potraktowane być nie mogą. Należy bowiem podkreślić, iż koniecznego odróżnienia wymaga sytuacja, w której dane unormowanie wyznacza treść orzeczenia wydawanego przez sąd lub organ administracji publicznej od przypadku, w którym określone przepisy uwzględniane są przez organ orzekający jedynie jako jeden z elementów stanu faktycznego, którego subsumcja dokonywana jest w świetle unormowań będących podstawą prawną tego orzeczenia. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, tego rodzaju rozróżnienie konieczne jest właśnie w niniejszej sprawie. Walor przepisów stanowiących podstawę orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, wykazują bowiem inne unormowania, aniżeli te, które skarżący uczynił przedmiotem swojej skargi konstytucyjnej. Zagadnienie obowiązywania, treści, jak i zakresu zastosowania przepisów rozporządzenia RM, jak również problem wykonania przez kompetentne organy władzy publicznej sygnalizacji wyrażonej w postanowieniu TK z 2 lipca 2002 r., stanowiły tylko elementy stanu faktycznego sprawy, podlegającego ocenie w świetle przepisów normujących przesłanki odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę. Taka jednak zależność zachodząca między zaskarżonym rozporządzeniem RM a wydanym w sprawie skarżącego ostatecznym orzeczeniem nie jest wystarczająca dla uznania tego aktu za dopuszczalny – w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji – przedmiot skargi konstytucyjnej.

Już tylko na marginesie oceny argumentów przedstawionych w skardze konstytucyjnej wskazać należy, iż niezrozumiałe – w świetle art. 190 ust. 1 Konstytucji – jest stanowisko skarżącego odmawiające waloru powszechnego obowiązywania postanowieniu sygnalizacyjnemu TK z 2 lipca 2002 r. (sygn. S 1/02). Walor taki mają wszystkie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, choć niewątpliwie odmienne pozostają – zarówno funkcja, jak i skutki prawne przez nie wywoływane.

Biorąc wszystkie powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym orzeka się jak w sentencji.