Krajowa Rada Komornicza wnioskiem z 27 kwietnia 2005 r. zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843) z art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 30 maja 2005 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od dnia doręczenia zarządzenia, braków formalnych wniosku poprzez: doręczenie oryginału uchwały Krajowej Rady Komorniczej z 23 lutego 2005 r. (Nr 225/II/2005) oraz jej czterech kopii; doręczenie pięciu egzemplarzy wyciągu z protokołu pozwalającego stwierdzić, że uchwała została podjęta zgodnie z regulaminem Krajowej Rady Komorniczej; wskazanie składu osobowego Krajowej Rady Komorniczej podjęcia uchwały (Nr 225/II/2005); doręczenie pięciu egzemplarzy aktualnego regulaminu Krajowej Rady Komorniczej oraz doręczenie jednej kopii wniosku.

13 czerwca 2005 r. dostarczono do Trybunału Konstytucyjnego pismo, w którym wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał braków formalnych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek przedstawiony przez ogólnokrajową władzę organizacji zawodowej podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy złożony wniosek odpowiada wymogom formalnym, czy nie jest oczywiście bezzasadny, a w szczególności czy pochodzi od uprawnionego podmiotu.

Na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji ogólnokrajowym władzom organizacji zawodowych przysługuje kompetencja do inicjowania kontroli konstytucyjności norm. Wola ogólnokrajowych władz organizacji zawodowej znajduje wyraz w podejmowanych przez nie uchwałach. Tryb podjęcia uchwały regulują właściwe przepisy, a treść podjętej uchwały zostaje zapisana w protokole z posiedzenia tejże władzy. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego uchwała ogólnokrajowej władzy organizacji zawodowej w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego stanowi conditio sine qua non wszczęcia postępowania z wniosku tego podmiotu. Uchwała ta powinna wyrażać wolę wyeliminowania z porządku prawnego przepisu, który – zdaniem tego podmiotu – jest niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Eliminacja taka następuje w wyniku wydania przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia stwierdzającego niezgodność danego przepisu z przepisem o wyższej mocy prawnej, co implikuje uprzednie wszczęcie i przeprowadzenie stosownego postępowania.

Trybunał Konstytucyjny wszczyna postępowanie na podstawie wniosku pochodzącego od uprawnionego podmiotu. Wniosek taki spełnia dwojaką funkcję. Po pierwsze, inicjuje postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, a przynajmniej – w przypadku wniosku pochodzącego od podmiotów wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji – tzw. „wstępne rozpoznanie” (art. 36 ustawy o TK). Po drugie, wyznacza granice orzekania (art. 66 ustawy o TK). Wymagania formalne, jakie musi spełniać wniosek, określa art. 32 ustawy o TK, a w zakresie w nim nieuregulowanym – przepisy kodeksu postępowania cywilnego (art. 20 ustawy o TK). W konsekwencji wniosek powinien zawierać: 1) wskazanie organu, który wydał kwestionowany akt normatywny, 2) określenie kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części, 3) sformułowanie zarzutu niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części, 4) uzasadnienie postawionego zarzutu, z powołaniem dowodów na jego poparcie. Kwestia, czy wniosek odpowiada wymaganiom ustawowym i czy pochodzi od uprawnionego podmiotu, podlega badaniu w postępowaniu przed Trybunałem już w fazie wstępnego rozpoznania (art. 36 ustawy o TK). Dla ustalenia, że wniosek pochodzi od ogólnokrajowej władzy organizacji zawodowej, a nie od osoby fizycznej, która go podpisała, potrzebny jest dowód, że został on wniesiony na podstawie uchwały uprawnionego podmiotu. Uzasadnia to wymaganie dołączenia do wniosku oryginału uchwały tego podmiotu (władzy), która może być podjęta albo przed sporządzeniem wniosku albo po jego sporządzeniu, ale w każdym razie przed wniesieniem wniosku do Trybunału Konstytucyjnego (zob. wyrok TK z 20 lutego 2002 r., K 39/00, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 4).

Treść uchwały i wniosku musi być zbieżna, ale to nie oznacza, że sprecyzowane w ustawie o TK wymagania co do treści wniosku odnoszą się także do uchwały. Zbieżność treściowa uchwały i wniosku nie oznacza wymagania całkowitego pokrywania się ich treści. Minimalna zbieżność, która musi cechować wniosek i uchwałę, dotyczy wskazania: przedmiotu postępowania (kwestionowanego przepisu) przez odpowiednie oznaczenie aktu normatywnego, woli wyeliminowania tego przepisu z porządku prawnego oraz zarzutu niezgodności z przepisem aktu normatywnego wyższego rzędu, którym w przypadku ustawy może być Konstytucja lub ratyfikowana umowa międzynarodowa (por. postanowienie TK z 10 marca 2004 r., Tw 30/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 9).

2. W wykonaniu zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 30 maja 2005 r. pełnomocnik wnioskodawcy poinformował: „nie mogę dostarczyć protokołu z 23 lutego 2005 r. ze względu na to, że (...), przedmiotowa uchwała została podjęta w trybie obiegowym”.

Mając na względzie powyższe wyjaśnienie, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, po pierwsze, iż zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK nieusunięcie braków formalnych w ustawowo określonym terminie stanowi podstawę wydania postanowienia o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu.

Po drugie zaś, Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że zarówno ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 133, poz. 882 ze zm.), w zakresie unormowania pozycji prawnej Krajowej Rady Komorniczej, jak i Regulamin pracy Krajowej Rady Komorniczej z 17 marca 1998 r. (uchwała nr 1/98) nie przewidują możliwości podejmowania przez Krajową Radę Komorniczą uchwał w tzw. trybie obiegowym. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że wola organu kolegialnego jest wyrażana w drodze głosowania. O ważności uchwały decyduje okoliczność, czy została podjęta w obecności wymaganej liczby członków organu kolegialnego (spełnienie przesłanki kworum), a samo uchwalenie zależne jest od tego, czy za postawionym wnioskiem (inną propozycją) opowiedziała się wymagana liczba uczestników głosowania (np. wymóg uzyskania zwykłej, bezwzględnej czy kwalifikowanej większości głosów).

3. Pełnomocnik wnioskodawcy wyjaśnia dalej: „wobec tego, że jeszcze w bieżącym miesiącu odbędzie się posiedzenie Krajowej Rady Komorniczej, uchwała ta będzie przedmiotem obrad mających na celu jej ponowienie. Protokół z tego posiedzenia przekażę niezwłocznie po odbyciu posiedzenia i sporządzenia protokołu”.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego informacja pełnomocnika wnioskodawcy jednoznacznie potwierdza, że Krajowa Rada Komornicza nie podjęła uchwały zgodnie z przepisami określającymi tryb jej działania. W konsekwencji trudno uznać, że uchwała ta w ogóle istnieje, skoro wnioskodawca zamierza na swoim najbliższym posiedzeniu „ponowić uchwałę”, co zdaniem Trybunału oznacza – po prostu – jej podjęcie po raz pierwszy, na zasadach i w trybie przewidzianych dla wyrażania woli przez Krajową Radę Komorniczą.

4. Z ustaleń powyższych wynika zatem, że uchwały Krajowej Rady Komorniczej z 23 lutego 2005 r. nie można uznać za podstawę prawną wniosku złożonego w rozpatrywanej sprawie. Z tego względu sam wniosek nie pochodzi od podmiotu legitymowanego, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, i dlatego nie może wywołać skutku w postaci wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.

5. Trybunał Konstytucyjny zwraca także uwagę, że uchwała Krajowej Rady Komorniczej wskazała jako wzorzec kontroli zaskarżonego przepisu wyłącznie art. 176 ust. 1 Konstytucji. Natomiast wniosek, w sposób nieuprawniony, rozszerzył podstawy kontroli, zarzucając, iż kwestionowany przepis narusza również art. 78 Konstytucji. Następstwem powyższej konstatacji, nawet przy pozytywnym rozstrzygnięciu istnienia (podjęcia zgodnie z prawem) uchwały przez Krajową Radę Komorniczą, byłaby odmowa nadania dalszego biegu wnioskowi w zakresie badania zgodności art. 12 ust. 4 zaskarżonej ustawy z art. 78 Konstytucji, bo podmiot, który sporządził wniosek w rozpatrywanej sprawie, przekroczył granice udzielonego pełnomocnictwa.

6. Na koniec, w związku z zapowiedzią „ponowienia uchwały” przez Krajową Radę Komorniczą, Trybunał Konstytucyjny raz jeszcze przypomina, że uchwała, będąca podstawą do wystąpienia z wnioskiem o kontrolę norm, może być podjęta albo przed sporządzeniem wniosku albo po jego sporządzeniu, ale w każdym razie przed wniesieniem wniosku do Trybunału Konstytucyjnego. Gdyby zatem Krajowa Rada Komornicza podjęła taką uchwałę na najbliższym posiedzeniu, okoliczność ta nie spowoduje „konwalidacji” wniosku, poddanego wstępnemu rozpoznaniu w niniejszej sprawie.

Zważywszy na powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.