W dniu 17 kwietnia 2009 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych o
zbadanie zgodności: po pierwsze, art. 4 pkt 5 w zw. z art. 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.
U. Nr 237, poz. 1656; dalej: ustawa o emeryturach pomostowych) z art. 32 Konstytucji; po drugie, art. 4 pkt 5 w zw. z art.
2 pkt 5 w zw. z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych z art. 2 Konstytucji; po trzecie, art. 21 ust. 1 i 2 w zw.
z art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych z art. 2 i art. 32 Konstytucji; po czwarte, art. 3 ust. 1 i 2 ustawy emeryturach
pomostowych oraz załącznika nr 1 do tej ustawy z art. 32 Konstytucji; po piąte, art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych
oraz załącznika nr 2 do tej ustawy z art. 32 Konstytucji.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 maja 2009 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od daty
doręczenia zarządzenia, braków formalnych wniosku przez uzasadnienie, w jaki sposób, zdaniem wnioskodawcy: art. 4 pkt 5 w
zw. z art. 3 ustawy o emeryturach pomostowych naruszają art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji; art. 4 pkt 5 w zw. z art. 2 pkt 5
w zw. z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych naruszają art. 2 Konstytucji; art. 21 ust. 1 w zw. z art. 2 pkt 5
ustawy o emeryturach pomostowych naruszają art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji; art. 3 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych
naruszają art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji; doręczenie oryginału uchwały z 31 marca 2009 r. Rady OPZZ w sprawie wystąpienia
z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego; doręczenie wyciągu z protokołu z posiedzenia Rady OPZZ (wraz z listą obecności członków
Rady), pozwalającego stwierdzić, że powołana uchwała została podjęta zgodnie ze statutem OPZZ, oraz jego 4 (czterech) kopii.
W piśmie z 25 maja 2009 r. wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał Konstytucyjny braków formalnych wniosku.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji ogólnokrajowe organy związków zawodowych mogą wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego
z wnioskiem o zbadanie zgodności aktów normatywnych (ich części) z aktami normatywnymi mającymi wyższą moc prawną w hierarchicznie
zbudowanym systemie źródeł prawa.
Kwestia, czy wniosek odpowiada wymaganiom ustawowym i czy pochodzi od uprawnionego podmiotu, podlega badaniu w postępowaniu
przed Trybunałem już w fazie wstępnego rozpoznania (art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym,
Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Dla ustalenia, że wniosek pochodzi od ogólnokrajowego organu związku
zawodowego, a nie od osoby fizycznej, która go sporządziła i podpisała, potrzebny jest dowód, że został on wniesiony na podstawie
uchwały uprawnionego organu. Minimalna zbieżność, która musi cechować wniosek i uchwałę, obejmuje wskazanie kwestionowanego
przepisu przez odpowiednie oznaczenie aktu normatywnego (przedmiot kontroli), wyrażenie woli wyeliminowania tego przepisu
z porządku prawnego oraz sformułowanie zarzutu niezgodności z przepisem aktu normatywnego wyższego rzędu (wzorzec kontroli).
2. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że podmiot podpisujący lub sporządzający wniosek, w szczególności reprezentant wnioskodawcy,
jest zobowiązany do działania w granicach i zakresie udzielonego upoważnienia. Nie posiada zatem kompetencji do samodzielnego
kształtowania ani przedmiotu, ani wzorców kontroli, gdyż wiąże go treść uchwały podmiotu legitymowanego do wystąpienia z wnioskiem
do Trybunału Konstytucyjnego (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji).
2.1. Rada OPZZ podjęła 31 marca 2009 r. uchwałę „w sprawie skierowania do Trybunału Konstytucyjnego wniosku o stwierdzenie
niezgodności z ustawą zasadniczą ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych”, w której skonkretyzowano przedmiot
kontroli, tzn. wskazano art. 4 pkt 5 w zw. z art. 3, art. 4 pkt 5 w zw. z art. 2 pkt 5 w zw. z art. 21 ust. 1, art. 21 ust.
1 i art. 22 ust. 2 w zw. z art. 2 pkt 5, art. 3 ust. 1-3 ustawy o emeryturach pomostowych, oraz wzorce kontroli, tzn. powołano
art. 2 i art. 32 Konstytucji.
2.2. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że we wniosku, podpisanym przez przewodniczącego oraz wiceprzewodniczącą OPZZ i złożonym
do Trybunału 17 kwietnia 2009 r., nastąpiło rozszerzenie zakresu zaskarżenia, polegające na wskazaniu dodatkowo – jako przedmiotu
kontroli – art. 21 ust. 2 w zw. z art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych, i sformułowaniu pod jego adresem zarzutu
naruszenia art. 2 i art. 32 Konstytucji.
2.3. W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że rozpatrywany
„wniosek” w zakresie, w jakim przekracza granice zaskarżenia wyznaczone w powołanej uchwale Rady OPZZ, pochodzi od podmiotu
nieuprawnionego. Okoliczność powyższa, zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, stanowi przesłankę odmowy nadania wnioskowi
dalszego biegu w odniesieniu do badania zgodności art. 21 ust. 2 w zw. z art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych z art.
2 i art. 32 Konstytucji.
3. Trybunał Konstytucyjny zwrócił ponadto uwagę na przedstawione we wniosku uzasadnienie zarzutu naruszenia przez art. 4 pkt
5 w zw. z art. 2 pkt 5 w zw. z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych wyprowadzonej z art. 2 Konstytucji zasady ochrony
zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.
3.1. Zdaniem wnioskodawcy, „nadużycie zasady zaufania obywateli do państwa polega na wprowadzeniu zaskarżonych regulacji w
sposób radykalny (…), a nadto w sposób sprzeczny z ogólnymi regułami stanowienia prawa, o czym świadczy również bardzo krótki
okres vacatio legis ustawy”.
3.2. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, przywołane stanowisko wskazuje, że wnioskodawca domaga się stwierdzenia niezgodności
z art. 2 Konstytucji art. 57 ustawy o emeryturach pomostowych w brzmieniu: „ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2009
r. (…)”. Ten ostatni przepis nie mieści się jednak w granicach zaskarżenia wyznaczonych w powołanej uchwale Rady OPZZ. Dlatego
w wyżej wyznaczonym zakresie „wniosek” pochodzi od podmiotu nieuprawnionego (art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji). Okoliczność
powyższa, zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, stanowi przesłankę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi OPZZ w odniesieniu
do badania zgodności art. 57 z art. 2 Konstytucji.
3.3. Natomiast zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji przez art. 4 pkt 5 w zw. z art. 2 pkt 5 w zw. z art. 21 ust. 1 ustawy
o emeryturach pomostowych, rozpatrywany bez związku z art. 57 tej ustawy, cechuje oczywista bezzasadność. Z tego względu,
na podstawie art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu w zakresie wyżej określonym.
4. Trybunał Konstytucyjny zbadał ponadto zarzut naruszenia przez art. 4 pkt 5 w zw. z art. 3 ustawy o emeryturach pomostowych
powołanego art. 32 Konstytucji.
4.1. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że: po pierwsze, odesłanie do art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych jest
zawarte w treści kwestionowanego art. 4 pkt 5 tej ustawy; po drugie, art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych stanowią,
podobnie jak art. 3 ust. 2 tej ustawy, odrębny przedmiot kontroli. Ze względu na zbędność orzekania (art. 39 ust. 1 pkt 1
ustawy o TK) w sprawie zgodności z art. 32 Konstytucji art. 4 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych w kontekście związku
kwestionowanego przepisu z art. 3 ust. 1-3 tej ustawy, należało odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu w zakresie wyżej
określonym.
4.2. Trybunał Konstytucyjny zwrócił ponadto uwagę na wyrażony w piśmie z 25 maja 2009 r. pogląd, zgodnie z którym „o możliwości
skorzystania z emerytury pomostowej winny (…) decydować czynniki medyczne – czyli okoliczność wykonywania pracy związanej
z czynnikami ryzyka lub pracy wymagającej szczególnej odpowiedzialności oraz sprawności psychofizycznej”. Nie ulega wątpliwości,
że stanowisko powyższe dotyczy tylko art. 3 ust. 1-3 ustawy o emeryturach pomostowych. Wnioskodawca nie uzasadnił natomiast
zarzutu niekonstytucyjności art. 3 ust. 4-7 tej ustawy, a tym samym nie usunął w wyznaczonym terminie braków formalnych wniosku,
o których mowa w pkt 1 powołanego zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 maja 2009 r. Okoliczność powyższa, zgodnie
z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną przesłankę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu w zakresie badania zgodności
z art. 32 Konstytucji art. 4 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych w kontekście związku kwestionowanego przepisu z art. 3
ust. 4-7 tej ustawy.
W tym stanie rzeczy, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.