W dniu 15 marca 2004 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Rady Miejskiej w Zamościu o stwierdzenie zgodności art. 1 pkt 1 lit. a, b i c ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 214, poz. 1806 ze zm.; dalej: ustawa o zmianie ustawy o samorządzie gminnym), w części wprowadzającej do ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.; dalej: ustawa o samorządzie gminnym) art. 24f ust. 1a oraz art. 4 pkt 2 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 214, poz. 1806 ze zm.), w części wprowadzającej do ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.; dalej: ustawa o samorządzie powiatowym) art. 25b z art. 2 i art. 22, w związku z art. 31 ust. 3, oraz z art. 169 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także art. 9 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 214, poz. 1806 ze zm.) z art. 169 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 19 kwietnia 2004 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od dnia doręczenia tego zarządzenia, braków formalnych wniosku, poprzez: wskazanie umocowanego przedstawiciela do reprezentowania Rady Miejskiej w Zamościu przed Trybunałem Konstytucyjnym; wskazanie podstawy prawnej sporządzenia wniosku przez wiceprzewodniczącego Rady Miejskiej w Zamościu; doręczenie czterech egzemplarzy uchwały Rady Miejskiej w Zamościu z 23 lutego 2004 r. (Nr XVIII/192/04) oraz doręczenie czterech egzemplarzy wniosku.

W dniu 4 maja 2004 r. dostarczono do Trybunału Konstytucyjnego pismo, w którym wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał braków formalnych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek przedstawiony przez organy stanowiące samorządu terytorialnego podlega wstępnemu rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym, w składzie jednego sędziego. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny bada, czy złożony wniosek odpowiada wymogom formalnym, i czy nie jest oczywiście bezzasadny. Trybunał rozstrzyga w szczególności, czy wniosek pochodzi od uprawnionego podmiotu.

W myśl art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jednym z podmiotów uprawnionych do inicjowania kontroli konstytucyjności norm są organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. Dla wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym konieczne jest zatem podjęcie przez organ stanowiący danej jednostki samorządu terytorialnego uchwały w sprawie wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności aktu normatywnego z aktem o wyższej mocy prawnej. Uchwała ta musi w sposób jednoznaczny wyrażać wolę wszczęcia postępowania przed Trybunałem, a także jednoznacznie określać przedmiot zaskarżenia oraz wzorce kontroli. Organ stanowiący musi wskazać konkretne przepisy aktu normatywnego, które kwestionuje, oraz przepisy aktu o wyższej mocy prawnej, które mają stanowić podstawę kontroli w danej sprawie. W przypadku braku uchwały, przyjętej przez organ stanowiący samorządu terytorialnego, postępowanie w ogóle nie może zostać wszczęte. Żaden inny organ nie ma bowiem kompetencji do podjęcia – w imieniu organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego – rozstrzygnięcia o zainicjowaniu postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, ani też rozstrzygnięć w przedmiocie określenia zarówno zakresu zaskarżenia, jak i podstawy kontroli. Podmiot umocowany do reprezentowania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego może jedynie – na podstawie i w granicach upoważnienia organu stanowiącego – sporządzić i przekazać stosowne pismo procesowe, odpowiadające wymogom określonym w art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK, w celu wykonania uchwały organu stanowiącego, jednoznacznie wskazującej kwestionowane przepisy aktu normatywnego oraz przepisy, które mają stanowić podstawę kontroli.

2. W rozpoznawanej sprawie Rada Miejska w Zamościu podjęła 23 lutego 2004 r. uchwałę Nr XVIII/192/04 o wystąpieniu z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Uchwała ta nie zawiera jednak niezbędnych elementów, które umożliwiałyby uznanie jej za wniosek o zbadanie przez Trybunał Konstytucyjny hierarchicznej zgodności norm.

Trybunał Konstytucyjny ustalił, że wnioskodawca używając w uchwale sformułowania: „zwrócić się /.../ o dokonanie analizy zgodności z Konstytucją /.../”, nie skonkretyzował tym samym przepisów ustawy zasadniczej, które uznaje za podstawę kontroli zgodności kwestionowanych przepisów ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym.

Uchwała Rady Miejskiej w Zamościu nie spełnia zatem wymogu, stawianego przez art. 32 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK, gdyż z jej treści nie wynika jednoznacznie, wobec których konstytucyjnych wzorców kontroli należy odnieść zarzut, iż zostały naruszone przez przepisy zaskarżone w uchwale.

3. Trybunał Konstytucyjny podkreśla raz jeszcze, że wola organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału, może być wyrażona jedynie w formie uchwały. W rozpatrywanej sprawie warunkiem dopuszczalności wniosku Rady Miejskiej w Zamościu o kontrolę norm jest więc stosowna uchwała z 23 lutego 2004 r. (XVIII/192/04). Uchwała ta legitymizuje kierowany przez nią wniosek do Trybunału. Oczywiście, jego tekst może być przygotowany przez inne podmioty, wskazane przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego (np. część radnych, radcę prawnego, czy jak w niniejszej sprawie przez wiceprzewodniczącego Rady Miejskiej w Zamościu itd.).

Trybunał Konstytucyjny badając w procedurze rozpoznania wstępnego wniosek złożony w wykonaniu uchwały Rady Miejskiej w Zamościu, stwierdza, że wniosek ten pochodzi od podmiotu nieuprawnionego do zainicjowania postępowania w sprawie kontroli norm.

Po pierwsze, Trybunał ustalił, że wniosek rozszerzył zakres przedmiotowy kontroli, wyznaczony w uchwale Rady Miejskiej w Zamościu. Uchwała rozstrzygnęła bowiem o zbadaniu konstytucyjności dwóch przepisów ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, tzn. art. 9 oraz art. 1 pkt 1 lit. a, b i c (nadającemu nowe brzmienie art. 24f ust. 1a ustawy o samorządzie gminnym). Natomiast we wniosku zarzut niezgodności postawiony został także wobec art. 4 pkt 2 ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym (nadającemu nowe brzmienie art. 25b ustawy o samorządzie powiatowym).

Po drugie, Trybunał stwierdził, że Rada Miejska w Zamościu nie określając w uchwale przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, które stanowiłyby podstawę kontroli, nie mogła skutecznie „scedować” tego prawa na podmiot sporządzający wniosek do Trybunału Konstytucyjnego. W konsekwencji, wiceprzewodniczący Rady Miejskiej w Zamościu, jako wykonawca uchwały tejże Rady, nie miał legitymacji do skonkretyzowania we wniosku konstytucyjnych wzorców kontroli. Tymczasem, wniosek wyraźnie wskazuje zarzuty naruszenia art. 2 i art. 22, w związku z art. 31 ust. 3, oraz art. 169 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przez art. 1 pkt 1 lit. a, b i c oraz art. 4 pkt 2 ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, a także art. 169 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przez art. 9 tejże ustawy.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, uznaje, że rozpatrywany wniosek pochodzi od nieuprawnionego podmiotu i z tego względu nie może wywołać skutku w postaci wszczęcia postępowania w sprawie kontroli konstytucyjności norm.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.