W sporządzonej przez pełnomocnika skarżącej – „Evita” S.A. w Biskupcu – skardze konstytucyjnej zakwestionowana została zgodność z Konstytucją przepisów dwóch aktów normatywnych. Art. 174 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.) skarżąca zarzuciła niezgodność z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 184, art. 78, art. 77 ust. 2 oraz art. 2 Konstytucji. Polegać miała ona na ograniczeniu prawa stron postępowania sądowoadministracyjnego do dwuinstancyjnego postępowania przed sądami administracyjnymi. Z kolei wobec przepisu § 54 ust. 4 pkt 5 lit. c rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 15 grudnia 1997 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 156, poz. 1024, ze zm.; dalej: rozporządzenie) skarżąca sformułowała zarzut niezgodności z art. 2, art. 21 ust. 1 w zw. z art. 64 ust. 3, art. 84 in fine oraz art. 92 ust. 1 zd. 1 in fine w zw. z art. 217 Konstytucji. Istoty takiej niezgodności upatrywała skarżąca w tym, że kwestionowany przepis rozporządzenia „uprawnia organy podatkowe do zastosowania art. 58 k.c. i do uznania za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego czynności prawnej tylko z tej przyczyny, że czynność ta miała na celu również osiągnięcie optymalnych skutków podatkowych, a w następstwie tej oceny pozbawia podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego z faktur dokumentujących taką czynność”. Ponadto, zdaniem skarżącej, unormowanie to „nakłada na podatnika obowiązek poniesienia ciężaru podatku większego niż określony w ustawie, prowadzi do określenia bez podstawy prawnej rozmiaru obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług, bezpodstawnej odmowy zwrotu podatku oraz naruszenia poczucia pewności prawa, wyrażającego się w przewidywalności i obliczalności rozstrzygnięć organów władzy publicznej”.

Postanowieniem z 3 października 2007 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie dotyczącym art. 174 pkt 1 i 2 p.p.s.a. W pozostałym zakresie przedmiotu skargi, a więc w odniesieniu do przepisu § 54 ust. 4 pkt 5 lit. c rozporządzenia nadano skardze konstytucyjnej dalszy bieg.

Uzasadniając powyższe orzeczenie, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że na przeszkodzie merytorycznemu rozpoznaniu skargi w odniesieniu do przepisów p.p.s.a. stanęła okoliczność uprzedniego podjęcia przez Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnięć w sprawach, w których tożsamy pozostawał zarówno przedmiot wnoszonych skarg, jak i podstawa kontroli kwestionowanych unormowań. W szczególności odwołano się do wyroku z 20 września 2006 r. (SK 63/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 108), w którym Trybunał Konstytucyjny, rozstrzygając w pełnym składzie, orzekł m.in., że art. 174 p.p.s.a. jest zgodny z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2, art. 7, art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem Trybunału, okoliczność ta czyni zbędnym wydawanie merytorycznego orzeczenia w odniesieniu do niniejszej skargi konstytucyjnej.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pełnomocnik skarżącego. Zakwestionował w nim ustalenie poczynione przez Trybunał, dotyczące zbędności wydawania orzeczenia w sprawie zgodności z Konstytucją art. 174 p.p.s.a. Jego zdaniem, Trybunał błędnie uznał, że wzorcem kontroli kwestionowanego przepisu p.p.s.a. miał być art. 184 Konstytucji. W rzeczywistości skarżąca starała się wykazać niezgodność art. 174 p.p.s.a. z normą prawną dekodowaną z treści art. 45 w zw. z art. 184 Konstytucji. Z normy tej wynikać miałoby prawo do właściwego sądu, którym jest sąd administracyjny II instancji, a więc Naczelny Sąd Administracyjny. Naruszenie wskazanych wyżej przepisów Konstytucji polega – zdaniem skarżącej – na pozbawieniu prawa do właściwego sądu drugiej instancji. W konkluzji zażalenia stwierdzono, że brak jest przeszkód do nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 184 Konstytucji, który to zarzut nie był przedmiotem kontroli w postępowaniu zakończonym wyrokiem TK z 20 września 2006 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Przesłanką odmowy nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu było stwierdzenie zbędności wydawania merytorycznego orzeczenia w obliczu wcześniejszego – pozytywnego – rozstrzygnięcia przez Trybunał kwestii zgodności zaskarżonych przepisów z unormowaniami stanowiącymi analogiczny względem badanej skargi konstytucyjny wzorzec ich kontroli. Należy podkreślić, iż z treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika jednoznacznie, że przesłanka ta odniesiona została do zarzutów skarżącej dotyczących większości ze wskazanych w skardze wzorców konstytucyjnych, a więc art. 45 w zw. z art. 2, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji. W odniesieniu do zarzutu niezgodności przepisów p.p.s.a. z art. 184 Konstytucji Trybunał przyjął stanowisko, iż przepis ten nie może być uznany za prawidłowy wzorzec kontroli unormowań kwestionowanych za pomocą skargi konstytucyjnej.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, stanowisku powyższemu nie można odmówić zasadności, pomimo zastrzeżeń sformułowanych w zażaleniu skarżącej. W istocie rzeczy, z treści samoistnie ujmowanego art. 184 Konstytucji nie wynika podmiotowe prawo mogące stanowić podstawę wniesienia skargi konstytucyjnej kwestionującej przepisy p.p.s.a. z punktu widzenia ich niezgodności z tym unormowaniem. Argumentacja skarżącej zmierza w kierunku wykazania, że wzorcem kontroli w niniejszej sprawie pragnęła ona uczynić normę prawną dekodowaną zarówno z treści art. 184, jak i z – pozostającego w związku z tą regulacją – art. 45 Konstytucji. Według skarżącej, norma ta miałaby wyrażać jej prawo do „sądu właściwego” do rozpoznania w drugiej instancji wniesionego środka odwoławczego od wyroku sądu administracyjnego.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego powyższe rozumowanie jest jednak nieprawidłowe. W części nadal odwołuje się ono do zarzutu, który podlegał już merytorycznej ocenie Trybunału Konstytucyjnego, w części zaś uznane być winno za oczywiście bezzasadne. Jeżeli bowiem przyjąć, iż w rozumieniu skarżącej naruszenie prawa do „sądu właściwego” polegać ma na pozbawieniu jej możliwości skierowania na drogę sądowoadministracyjną sprawy zakończonej ostateczną decyzją administracyjną, to zarzut taki z oczywistych względów uznany być winien za bezzasadny. Regulacja art. 174 p.p.s.a. w żadnym razie nie wyłącza bowiem właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego do rozpoznawania – jako sąd drugiej instancji – spraw z zakresu administracji publicznej. Jeżeli zaś argumenty skargi miały zmierzać do wykazania wadliwości przyjętego przez ustawodawcę modelu skargi kasacyjnej, to uznać należy, iż właściwą ich podstawę normatywną stanowią przepisy Konstytucji, w świetle których nastąpiła już merytoryczna kontrola art. 174 p.p.s.a., tj. art. 45 w zw. z art. 78 oraz art. 176 Konstytucji. Problem charakteru prawnego, a także przesłanek warunkujących korzystanie ze środka odwoławczego od orzeczeń Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego może być adekwatnie weryfikowany w świetle tych właśnie unormowań Konstytucji, nie zaś przepisów, które wyznaczają organizacyjno-kompetencyjne ramy funkcjonowania sądownictwa administracyjnego.

W konkluzji uznać więc należy, iż zasadna była odmowa nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie dotyczącym art. 174 p.p.s.a.