W skardze konstytucyjnej Lucjana Rajkowskiego złożonej do Trybunału Konstytucyjnego w dniu 14 stycznia 2002 r. zarzucono, iż § 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 28 marca 1972 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budowlano-montażowych i rozbiórkowych (Dz. U. Nr 13, poz. 93) oraz § 9 ust. 3 zarządzenia Ministra Budownictwa Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej z dnia 4 maja 1987 r. w sprawie szczegółowych zasad działania inspektora nadzoru inwestorskiego (M.P. Nr 16, poz. 140) są niezgodne z art. 2, art. 42 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 47 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżący wskazał, iż wyrokiem Sądu Rejonowego w Kwidzynie z 23 marca 2001 r. (sygn. akt II K 274/00) uznany został winnym tego, iż pełniąc funkcję inspektora nadzoru nie dopełnił swoich obowiązków zezwalając na wykonywanie wykopu ziemnego niezgodnie z projektem, czym naraził pracujące tam osoby na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, a także nieumyślnie spowodował śmierć jednego z robotników. Sąd zakwalifikował ten czyn jako przestępstwo z art. 155 k.k. w związku z art. 220 § 1 k.k. w związku z art. 90 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane w związku z art. 11 § 2 k.k. i orzekł wobec skarżącego m.in. środek karny w postaci zakazu pełnienia samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie, obejmującej wykonywanie nadzoru inwestorskiego. Rozstrzygnięcie to zostało utrzymane w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 4 października 2001 r. (sygn. akt II 1 Ka 351/01).

Skarżący zarzucił, iż sprawcą przestępstwa określonego w art. 220 § 1 k.k. może być wyłącznie osoba odpowiedzialna w zakładzie pracy za sprawy bhp, zaś zakwestionowany przez niego § 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 28 marca 1972 r. rozszerza ten krąg osób także na inspektorów nadzoru inwestorskiego, nakładając na nich obowiązki w zakresie przestrzegania bezpieczeństwa i higieny pracy, także w stosunku do pracowników wykonawcy (innego zakładu pracy). Skarżący podkreślił także, iż sąd wydał wyrok w oparciu o nieobowiązujące przepisy prawne i wydane z naruszeniem upoważnienia ustawowego, co sprzeczne jest z prawem do sądu, prawem do ochrony czci i dobrego imienia, a także wolnością wyboru i wykonywania zawodu.

Skarżący podniósł, iż zakwestionowany w skardze konstytucyjnej § 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 28 marca 1972 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budowlano-montażowych i rozbiórkowych wydany został na podstawie upoważnienia zawartego w art. 7 ust. 3 ustawy z dnia 30 marca 1965 r. o bezpieczeństwie i higienie pracy (Dz. U. Nr 13, poz. 91). Upoważnienie to zostało wszakże uchylone wraz z całą ustawą przez art. IV § 1 pkt 19 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks pracy (Dz. U. Nr 24, poz. 142 ze zm.). Stosowną delegację do wydania rozporządzenia ustalającego warunki bezpieczeństwa i higieny pracy zawiera obecnie art. 23715 kodeksu pracy, ponieważ jednak przedmiotem regulacji tego kodeksu są stosunki pomiędzy pracodawcą (zakładem pracy) a pracownikiem, nie można na jego podstawie nakładać obowiązków na inne podmioty. Z tych też przyczyn § 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 28 marca 1972 r. nakładający obowiązki na inspektora nadzoru inwestorskiego, nie będącego stroną stosunku pracy wobec pracowników zatrudnionych przez wykonawcę, pozostaje zdaniem skarżącego w sprzeczności, z zakresem upoważnienia wynikającego z art. 23715 kodeksu pracy.

Skarżący wskazał, iż także zastosowany wobec niego § 9 ust. 3 zarządzenia Ministra Budownictwa Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej z dnia 4 maja 1987 r. w sprawie szczegółowych zasad działania inspektora nadzoru inwestorskiego utracił moc obowiązującą w związku z uchyleniem delegacji ustawowej zawartej w art. 33 ust. 9 ustawy z dnia 24 października 1974 r. – Prawo budowlane oraz brzmieniem art. 107 ust. 2 nowej ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane regulującym, iż wcześniej wydane akty wykonawcze zachowują moc obowiązującą jedynie przez trzy miesiące od daty wejścia w życie ustawy.

Skarżący zarzucił także, iż wbrew zasadom konstytucyjnym, znamiona przestępstwa, za które został skazany, zostały określone w akcie niższej rangi od ustawy, tj. w § 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 28 marca 1972 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budowlano-montażowych i rozbiórkowych.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 15 kwietnia 2002 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej stwierdzając, iż zakwestionowany przez skarżącego § 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 28 marca 1972 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budowlano-montażowych i rozbiórkowych nie determinował w sensie normatywnym wskazanych w skardze konstytucyjnej wyroków sądowych, a tym samym nie stanowił podstawy ich wydania. Odwołanie do tego przepisu w wyroku Sądu Rejonowego w Kwidzynie miało jedynie charakter pomocniczy i nie rozszerzało ani też w inny sposób nie modyfikowało zakresu obowiązków skarżącego, które sąd ustalił odwołując się do przepisów ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane.

Odnosząc się do sformułowanego w skardze konstytucyjnej zarzutu niezgodności § 9 ust. 3 zarządzenia Ministra Budownictwa Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej z dnia 4 maja 1987 r. w sprawie szczegółowych zasad działania inspektora nadzoru inwestorskiego (M.P. Nr 16, poz. 140) z Konstytucją RP Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż zasadnie skarżący wskazał na utratę przez ten przepis mocy obowiązującej. Tym niemniej przedmiotem tego zarzutu nie jest niekonstytucyjność określonego aktu normatywnego, lecz wyłącznie wadliwość aktu stosowania prawa, co z uwagi na treść art. 79 ust. 1 Konstytucji wykracza poza określony tym przepisem przedmiot skargi konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny wskazał ponadto, iż poza zakresem jego kompetencji jest ocena, czy faktycznie zakres i charakter obowiązków, jaki na inspektora nadzoru inwestorskiego nakłada ustawa z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane wystarczającym jest dla przyjęcia, iż spełnia on kryteria podmiotowe określone w art. 220 § 1 k.k., w szczególności zaś, czy jest osobą „odpowiedzialną za bezpieczeństwo i higienę pracy”, a także czy naruszenie wspomnianych powyżej obowiązków może prowadzić do odpowiedzialności karnej za realizację znamion przestępstwa z art. 155 k.k. oraz art. 90 Prawa budowlanego.

Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżący wniósł zażalenie, w którym stwierdził, iż powołanie się przez sąd na § 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 28 marca 1972 r. stanowiło podstawę skazania skarżącego za przestępstwo z art. 220 § 1 k.k. i art. 90 prawa budowlanego, co wynika z treści uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego w Kwidzynie (str. 11). Ponieważ podmiotem przestępstwa z art. 220 § 1 k.k. może być wyłącznie osoba odpowiedzialna za sprawy b.h.p. w zakładzie pracy, wobec tego gdyby sąd nie przyjął, iż do skarżącego odnosi się przepis § 18 zakwestionowanego rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 28 marca 1972 r., to nie zostałby on skazany.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie dotyczącym § 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 28 marca 1972 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budowlano-montażowych i rozbiórkowych stanowiło ustalenie, iż zakres obowiązków inspektora nadzoru wynikający z tego przepisu pokrywa się z treścią regulacji ustawowych, w szczególności z tym zakresem obowiązków, jaki na inspektora nadzoru budowlanego nakłada art. 25 pkt 1 ustawy z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane. Także z uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego w Kwidzynie nie wynika, iżby sąd wyprowadzał z treści § 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych inne obowiązki niż te, które określone zostały w przepisach wspomnianej ustawy. Powyższych ustaleń skarżący nie kwestionuje w złożonym zażaleniu na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 kwietnia 2002 r. Brak jest natomiast we wspomnianym wyroku Sądu Rejonowego w Kwidzynie wskazówek, iż powołanie się przez sąd na treść § 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych stanowiło dla sądu warunek sine qua non ustalenia bezprawności zachowania skarżącego. Sam fakt powołania określonego aktu normatywnego w uzasadnieniu rozstrzygnięcia nie oznacza jeszcze, iż akt ten stanowił podstawę jego wydania. Konieczne jest bowiem wykazanie, iż akt ten w sensie normatywnym determinował treść tego rozstrzygnięcia. Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje wyrażony w zaskarżonym postanowieniu z 15 kwietnia 2002 pogląd, iż w sprawie skarżącego podstawą przyjęcia bezprawności jego zachowania było naruszenie obowiązków jakie na inspektora nadzoru budowlanego nakłada art. 25 pkt 1 ustawy z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane.

Niezależnie od powyższej okoliczności Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż błędny jest pogląd skarżącego jakoby podmiotem przestępstwa z art. 220 § 1 k.k. mogła być wyłącznie osoba, która odpowiedzialna jest za sprawy b.h.p. w zakładzie pracy. Ograniczenie takie było przewidziane w art. 191 § 1 Kodeksu karnego z 1969 r., natomiast podmiotem przestępstwa określonego w art. 220 § 1 nowego Kodeksu karnego może być każdy, kto jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, bez względu na to, w jakich relacjach pozostaje z zakładem pracy. W szczególności podmiotem takim nie musi być wyłącznie pracodawca.

Ponadto nietrafne jest stanowisko skarżącego, jakoby przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 23715 § 2 k.p. mogły regulować wyłącznie stosunki pomiędzy pracodawcami a pracownikami. Wniosek taki skarżący wyprowadza z faktu, iż kodeks pracy reguluje wyłącznie stosunki pomiędzy pracodawcą a pracownikiem, nie można więc na podstawie delegacji ustawowej zawartej w tym kodeksie wydawać aktów wykonawczych nakładających obowiązki także na inne podmioty niż strony stosunku pracy. Wniosek taki nie jest wszakże zasadny. Kodeks pracy, w szczególności zaś jego Dział Dziesiąty – Bezpieczeństwo i Higiena Pracy, przewiduje szereg obowiązków nałożonych na inne podmioty niż pracodawca i pracownik: np. zgodnie z art. 221 § 4 k.p. producent, importer, dystrybutor lub inny dostawca substancji chemicznych ponoszą odpowiedzialność za niespełnienie wymagań określonych w § 1 i 2 tego przepisu, zaś zgodnie z art. 215 k.p. konstruktor oraz producent maszyn i innych urządzeń technicznych zobowiązany jest przestrzegać wymagań określonych w § 1 tego przepisu.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności należało orzec jak w sentencji.