W skardze konstytucyjnej mieszkańców Gminy N.B. podniesiony został zarzut niezgodności z art. 15 ust. 2 Konstytucji RP postanowień rozporządzenia Rady Ministrów z 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, w szczególności wskutek włączenia Gminy N.B. do powiatu P.

W piśmie z 14 maja 1999 r. pełnomocnik skarżących sprecyzował, że wpis od wniesionej skargi uiszczony został od Jana Feliksa I.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 15 czerwca 1999 r. pełnomocnik skarżącego wezwany został do uzupełnienia braków formalnych wniesionej skargi, w wykonaniu czego skierowane zostało do Trybunału Konstytucyjnego pismo procesowe, w którym stwierdzono m.in., że przedmiotem zaskarżenia czyni się część V, poz. 9 i część XII, poz. 4 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie utworzenia powiatów. Zawarte tam postanowienia naruszają, zdaniem skarżącego, treść art. 2 i art. 15 Konstytucji RP, w szczególności poprzez nie respektowanie prawa każdego obywatela do oczekiwania prawidłowego przeprowadzenia nakazanych prawnie konsultacji społecznych oraz podejmowania właściwych rozstrzygnięć dotyczących podziału terytorialnego państwa. Pełnomocnik skarżącego wyjaśnił ponadto, że w sprawie niniejszej, poza pismem Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji z 3 marca 1999 r. (sygn. AP/300-401(4)98/99/MI, AP/3315/5/99/MI), nie występują żadne wyroki, decyzje czy inne postanowienia.

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje.

Zgodnie z treścią art. 79 ust. 1 Konstytucji RP “Każdy czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji”. Z kolei w myśl art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym “Skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu toku instancyjnego, w ciągu dwóch miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia”.

Biorąc pod uwagę treść wskazanych wyżej przepisów nie ulega wątpliwości, że warunkiem koniecznym do merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest uprzednie wykorzystanie przysługujących skarżącemu środków prawnych oraz wydanie w danej sprawie ostatecznego orzeczenia, którego podstawą byłby kwestionowany akt prawny. Takie rozwiązanie prawne oddaje w pełni subsydiarny i nadzwyczajny – w stosunku do innych środków ochrony wolności i praw – charakter skargi konstytucyjnej. Z drugiej strony, wyklucza to czynienie ze skargi konstytucyjnej środka prawnego, służącego uruchamianiu kontroli aktów normatywnych, mającej typowo abstrakcyjny charakter, a więc prowadzonej w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w których kwestionowane przepisy znajdują zastosowanie jako podstawa wydawanych rozstrzygnięć.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, w przypadku niniejszej skargi konstytucyjnej ta podstawowa przesłanka warunkująca merytoryczne jej rozpoznanie nie została spełniona. W przedmiotowej sprawie nie doszło bowiem do wydania ostatecznego orzeczenia sądu bądź organu administracji publicznej, którego podstawą byłyby kwestionowane w skardze postanowienia rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie utworzenia powiatów i które naruszałoby konstytucyjne wolności lub prawa skarżącego. Wskazane przez pełnomocnika skarżącego pismo Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji z 3 marca 1999 r. nie nosi znamion decyzji administracyjnej. Ma ono charakter wyłącznie wyjaśniający i zawiera jedynie informacje o trybie postępowania w sprawach tworzenia, łączenia, podziału i znoszenia powiatów. Ponadto zwrócić należy uwagę na okoliczność, że jego adresatem nie jest skarżący, lecz inny podmiot – Społeczny Komitet ds. Przynależności Gminy N.B. do Powiatu C.

Niezależnie od powyższego braku formalnego, którego stwierdzenie implikuje konieczność nie nadania skardze dalszego biegu, podnieść należy, że skarga Jana Feliksa I. budzi zastrzeżenia także odnośnie sposobu zakreślenia konstytucyjnego wzorca, który służyć miałby dla kontroli kwestionowanych postanowień rozporządzenia w sprawie utworzenia powiatów. Wnoszący skargę konstytucyjną winien bowiem wskazać przepisy konstytucyjne dające podstawę dla dekodowania konkretnych praw podmiotowych skarżącego oraz sposób ich naruszenia regulacją zawartą w kwestionowanym akcie normatywnym.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego przywołane w skardze art. 2 i art. 15 ust. 2 Konstytucji RP takiej podstawy nie dają. Pierwszy z nich wyraża podstawową zasadę ustrojową – demokratycznego państwa prawnego. Zgodnie z utrwalonym już w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego poglądem, przepis ten nie stanowi dziś – w obliczu szerokiego katalogu praw i wolności wyrażonego przede wszystkim w przepisach rozdziału II Konstytucji RP – samoistnej podstawy dla skargi konstytucyjnej. Nie wyklucza to oczywiście dopuszczalności i celowości wywodzenia z treści art. 2 Konstytucji RP innych – niewyrażonych w konkretnych przepisach konstytucyjnych – zasad działania organów władzy publicznej (np. w zakresie stanowienia i stosowania prawa w zgodzie ze standardami państwa prawnego). Tym niemniej, oddziaływanie sformułowanej w art. 2 Konstytucji RP zasady widzieć należy przede wszystkim w płaszczyźnie interpretacji innych przepisów konstytucyjnych, statuujących konkretne podmiotowe prawa jednostki. Warto przy tym zwrócić uwagę, że argumentacja zawarta w uzasadnieniu skargi, a dotycząca – mającego poprzedzać rozstrzygnięcie o utworzeniu powiatu – wymogu zasięgnięcia opinii zainteresowanych rad gmin, służyć mogłaby raczej rozważaniom o ewentualnej niezgodności kwestionowanego rozporządzenia Rady Ministrów z przepisami ustawy o samorządzie powiatowym, nie zaś z art. 2 Konstytucji RP.

Z kolei art. 15 ust. 2 Konstytucji RP jest typowym przykładem normy o charakterze programowym (kierunkowym), adresowanej do organów władzy publicznej, która jednak także nie daje podstaw dla dekodowania konkretnych praw podmiotowych jednostki, w szczególności wskazywanego w skardze “prawa do oczekiwania właściwych rozstrzygnięć dotyczących podziału terytorialnego państwa”.

Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, że skarga Jana Feliksa I. nie spełnia przesłanek umożliwiających nadanie jej dalszego biegu. Z tego względu na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643), orzeka się jak w sentencji.