W skardze konstytucyjnej Juliana T. wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego w dniu 7 maja 2001 r. zarzucono, iż art. 4 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego oraz ustawy – Kodeks karny skarbowy (Dz.U. Nr 62, poz. 717) jest niezgodny z art. 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżący wskazał, iż wyrokiem Sądu Rejonowego w Częstochowie z 21 lipca 2000 r. (sygn. akt XI Kws 45/00) utrzymano w mocy orzeczenie Kolegium ds. Wykroczeń przy Sądzie Rejonowym w Częstochowie uznające skarżącego winnym wykroczenia drogowego. Postanowieniem z dnia 15 marca 2001 r. (sygn. akt IV KKN 10/2001) Sąd Najwyższy pozostawił bez rozpoznania kasację skarżącego od tego wyroku, uznając, iż po znowelizowaniu treści art. 523 kpk nie przysługuje ona w sprawach o wykroczenia. Sąd Najwyższy powołał się przy tym na treść art. 4 zakwestionowanej ustawy, zgodnie z którym możliwość rozpoznania kasacji w sprawie o wykroczenie zachowana została w przypadku kasacji złożonych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizacyjnej, tj. przed 1 września 2000 r. Ponieważ skarżący złożył kasację 13 września 2000 r. jego kasacja nie mogła zostać rozpoznana.

Zdaniem skarżącego postanowienie Sądu Najwyższego narusza prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez bezstronny i niezawisły sąd. Ponadto sprzeczne jest z zasadą wyrażoną w art. 2 Konstytucji RP, określającym Rzeczpospolitą Polską jako demokratyczne państwo prawa urzeczywistniające zasady sprawiedliwości społecznej. Skarżący wskazał, iż z uwagi na doręczenie mu wyroku Sądu Rejonowego wraz z uzasadnieniem 21 sierpnia 2000 r., faktycznie miał jedynie 10 dni na złożenie kasacji co narusza prawo do rzetelnej i sprawiedliwej procedury. Skarżący podkreślił, iż w praworządnym państwie obywatel powinien być w stanie przewidzieć prawne rezultaty działań i zachowań, a także móc się do nich rozsądnie przygotować. Powinien zatem dysponować pewnością, iż jego działania podejmowane pod rządami obowiązującego prawa i wszelkie związane z nimi następstwa będą także i później uznane przez porządek prawny.

Postanowieniem z 4 czerwca 2001 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej stwierdzając, iż nie doszło do naruszenia przysługującego skarżącemu prawa do sądu, z uwagi na to, iż sprawa skarżącego została rozpoznana przez Sąd Rejonowy w Częstochowie, natomiast sformułowany przez skarżącego zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji nie może samodzielnie stanowić podstawy wystąpienia ze skargą konstytucyjną, ponieważ nie stanowi on samoistnego źródła praw lub wolności konstytucyjnych o charakterze podmiotowym.

Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżący wniósł zażalenie, w którym stwierdził, iż ograniczenie prawa do wniesienia środka odwoławczego pozbawiło go prawa do rozstrzygnięcia jego sprawy przez sąd. Wskazał przy tym, iż art. 45 ust. 1 Konstytucji obejmuje wszystkie czynności procesowe dokonywane przez sądy, w tym także rozpoznawanie środków odwoławczych. Odnosząc się do kwestii naruszenia art. 2 Konstytucji jako podstawy skargi konstytucyjnej, skarżący podniósł, iż zasada ta nie ma charakteru źródła prawa podmiotowego, co wszakże nie ma znaczenia w sprawie, gdyż skarżący prawo to wywodzi z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP. Stwierdził ponadto, iż wskazane w skardze konstytucyjnej orzeczenie Sądu Najwyższego w sposób ostateczny orzeka o przysługującym mu prawie do obrony.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 66 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) Trybunał badając przesłanki dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej związany jest jej granicami.

W piśmie z 12 kwietnia 2001 r. pełnomocnik skarżącego za podstawę wystąpienia ze skargą konstytucyjną przyjął naruszenie przez Sąd Najwyższy praw konstytucyjnych skarżącego wywodzonych z art. 45 ust. 1 oraz art. 2 Konstytucji RP. Uzasadniając swoje stanowisko, w szczególności zaś precyzując sposób tego naruszenia, pełnomocnik skarżącego stwierdził, iż konstytucyjne zasady wyrażone w tych przepisach obejmują prawo do rzetelnej i sprawiedliwej procedury.

Należy zgodzić się z twierdzeniem pełnomocnika skarżącego, iż prawo do rzetelnej i sprawiedliwiej procedury sądowej mieści się w zakresie konstytucyjnego prawa do sądu określonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Z tej perspektywy dopuszczalne jest także badanie skrócenia terminu do złożenia środka odwoławczego skutkujące niemożnością jego rzetelnego przygotowania, co w dalszej kolejności prowadzić może do ograniczenia prawa do obrony (na co wskazywał pełnomocnik skarżącego). Tym niemniej w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania wstępnego, brak jest przede wszystkim merytorycznego związku pomiędzy tak sformułowanym zarzutem naruszenia konstytucyjnego prawa do sądu a zakwestionowaną w skardze konstytucyjnej regulacją prawną.

Art. 4 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego oraz ustawy – Kodeks karny skarbowy (Dz.U. Nr 62, poz. 717) rozstrzyga o tym, iż czynności procesowe dokonane przed wejściem w życie ustawy są skuteczne, jeżeli dokonano ich z zachowaniem przepisów dotychczasowych. W żadnym zakresie przepis ten nie modyfikuje, ani nie ogranicza przesłanek dopuszczalności wnoszenia kasacji określonych w art. 523 kodeksu postępowania karnego. Nie odnosi się on także do długości vacatio legis, ani też nie prowadzi w konsekwencji do skrócenia terminu złożenia kasacji w zakresie orzeczeń karnych doręczonych przed 1 września 2000 roku.

W istocie przepis ten nie stanowił normatywnej podstawy wydania przez Sąd Najwyższy postanowienia z 15 marca 2001 r. o pozostawieniu bez rozpoznania kasacji skarżącego. Konieczność wydania takiego rozstrzygnięcia wynikała natomiast z treści art. 1 pkt 16 w związku z art. 6 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego oraz ustawy – Kodeks karny skarbowy (Dz.U. Nr 62, poz. 717). Na mocy tych bowiem przepisów wykluczono kompetencje Sądu Najwyższego do rozpoznawania kasacji wniesionych do tego sądu po 1 września 2000 r., od orzeczeń sądów rejonowych wydawanych w sprawach o wykroczenia. Skutkowało to także faktycznym skróceniem terminu złożenia kasacji od orzeczeń doręczonych po 1 sierpnia 2000 roku.

Odnosząc się do zarzutów związanych z nieuwzględnieniem przez Trybunał Konstytucyjny naruszenia art. 2 Konstytucji, jako podstawy skargi konstytucyjnej, należało stwierdzić, iż obowiązkiem skarżącego jest wskazanie tych praw lub wolności konstytucyjnych, których naruszenie przez sąd lub organ władzy publicznej warunkuje wystąpienie ze skargą.

W tym kontekście niezrozumiałe jest zawarte w zażaleniu stwierdzenie, iż dla pełnomocnika skarżącego bez znaczenia pozostaje fakt, gwarancyjnego charakteru zasady wyrażonej w art. 2 Konstytucji RP, “gdyż skarżący prawo swoje wywodzi z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP”. W treści skargi konstytucyjnej skarżący wszakże nie zarzucał, iż doszło do naruszenia przysługującego mu na mocy tego przepisu prawa do wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Ponadto bez związku z tym prawem konstytucyjnym pozostaje wskazane przez niego, jako źródło naruszenia, postanowienie Sądu Najwyższego.

W tym stanie rzeczy należało uznać za niezasadne zarzuty przedstawione w zażaleniu na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2001 r. i zażalenia tego nie uwzględniać.