W skardze konstytucyjnej pana Jerzego Sanseigne złożonej do Trybunału Konstytucyjnego w dniu 15 stycznia 2002 r. zarzucono, iż art. 9 ust. 3 pkt 1 oraz art. 20 ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 105, poz. 509 ze zm.), art. 361 § 2 oraz art. 471 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.), a także art. 328 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) są niezgodne z art. 2, art. 45 ust. 2, art. 76, art. 77 ust. 2 oraz art. 79 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżący wskazał, iż wyrokiem Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy z 28 września 2000 r. (sygn. akt IC 1554/99) oddalono jego powództwo, w którym domagał się o obniżenie stawki czynszu za wynajmowany od Gminy Warszawa-Centrum lokal komunalny, a także o zasądzenie na jego rzecz odszkodowania za część pobranego wcześniej czynszu. Roszczenia swoje skarżący uzasadniał obniżeniem wartości użytkowej lokalu będącym następstwem zaniechania przez wynajmującego utrzymania porządku w otoczeniu budynku, w szczególności zaś braku reakcji na zajęcie pod parking samochodowy części podwórza z naruszeniem obowiązujących w tym zakresie regulacji prawnych.

Apelacja skarżącego do wyroku sądu pierwszej instancji została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 11 kwietnia 2001 r. (sygn. akt I Ca 237/01).

Zdaniem skarżącego zastosowanie przez sąd zakwestionowanych w skardze konstytucyjnej regulacji z 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych narusza konstytucyjne prawa obywatela zagwarantowane w art. 76 Konstytucji RP. Regulacje te odbierają bowiem najemcy prawo do ochrony strefy ciszy ustanowionej w odnośnych przepisach prawnych oraz uniemożliwiają dochodzenie najemcom swoich praw przed sądem. Najemca, formułując bowiem roszczenie w stosunku do sprawców naruszeń, musi wykazać związek naruszenia z istniejącym stosunkiem prawnym pomiędzy właścicielem posesji a sprawcami zakłóceń.

Uzasadniając zarzut sprzeczności art. 361 § 2 k.c. z Konstytucją RP skarżący wskazał, iż regulacja ta przewiduje odpowiedzialność wyłącznie w przypadku wystąpienia strat materialnych, zwalniając tym samym z odpowiedzialności sprawcę zakłóceń uniemożliwiających korzystanie z lokalu, o ile ich następstwem nie jest uszkodzenie mienia lub uszczerbek na zdrowiu.

Odnosząc się do kwestii niezgodności art. 471 k.c. z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 45 Konstytucji RP skarżący stwierdził, iż prowadzi on do odrębnego traktowania najemców i wynajmujących w zakresie ponoszenia odpowiedzialności za inne osoby przebywające w lokalu lub na terenie posesji. W szczególności tylko najemcy ponoszą odpowiedzialność odszkodowawczą w tym zakresie na zasadzie art. 433 k.c.

Precyzując zarzut niezgodności art. 328 § 2 k.p.c. z art. 79 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji RP skarżący podniósł, iż zakwestionowana regulacja wspominając jedynie o „powinności” sądu wskazania w uzasadnieniu podstawy prawnej podjętego rozstrzygnięcia nie ustanawia w tym zakresie bezwzględnego obowiązku, co z uwagi na przesłanki dopuszczalności skargi konstytucyjnej wyklucza możliwość skorzystania z tego środka.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest merytoryczny związek, jaki zachodzi pomiędzy zakwestionowanymi w skardze konstytucyjnej regulacjami prawnymi a określonym w tej skardze naruszeniem praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego. Związek ten zachodzi wówczas, gdy akt normatywny stanowiący przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje w sensie normatywnym wydanie orzeczeń prowadzących do wspomnianego naruszenia podmiotowych praw i wolności konstytucyjnych.

Zgodnie z zakwestionowanym w tej skardze art. 9 ust. 3 pkt 1 oraz art. 20 ust. 3 ustawy z 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych do wynajmującego lokal należy w szczególności utrzymanie w należytym stanie, porządku i czystości pomieszczeń i urządzeń budynku, służących do wspólnego użytku mieszkańców oraz jego otoczenia. W żadnym zakresie regulacja ta nie ograniczała praw najemcy lokalu w dochodzeniu ewentualnych roszczeń związanych z zakłóceniem korzystania przez niego z wynajmowanego lokalu. Zgodnie z art. 690 Kodeksu cywilnego do ochrony praw najemcy lokalu stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności, w szczególności zaś art. 222 § 2 przewidujący roszczenie o zaniechanie ewentualnych naruszeń jego praw. Przepis ten nie uzależnia skuteczności wystąpienia z roszczeniem przeciwko sprawcom naruszeń od wykazania związku owego naruszenia „z istniejącym stosunkiem prawnym między właścicielem terenu a sprawcami zakłóceń” (str. 3 skargi). Warunku takiego nie przewidywały także zakwestionowane przez skarżącego regulacje ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych.

Za nieuzasadniony uznał także Trybunał Konstytucyjny zarzut, jakoby art. 361 § 2 k.c. zwalniał z wszelkiej odpowiedzialności sprawcę, powodującego inne zakłócenia w korzystaniu z prawa najmu, niż uszkodzenie mienia lub bezpośrednie uszkodzenie ciała. Przepis ten, określając zakres obowiązku naprawienia szkody, nie wyklucza możliwości dochodzenia innych roszczeń związanych z ochronę prywatności, czy też zdrowia lub bezpieczeństwa. Nie można więc a contrario wnioskować, iż w zakresie nie objętym treścią art. 361 § 2 k.c. osoba zakłócająca swobodne korzystanie z prawa najmu lokalu zwolniona jest z wszelkiej odpowiedzialności prawnej.

Niejasny jest natomiast zarzut skarżącego dotyczący treści art. 471 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym to przepisem dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Trudno uznać, by regulacja ta naruszała konstytucyjne prawo skarżącego do sądu. Ustanawia ona jedną z podstawowych i oczywistych zasad odpowiedzialności ex contractu, zaś ze wskazanych przez skarżącego regulacji konstytucyjnych nie wynika nakaz rozciągnięcia obowiązku naprawienia szkody także na okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Wydaje się, iż dopatruje się on naruszenia konstytucyjnych zasad w tym, iż zróżnicowany jest zakres odpowiedzialności najemcy i wynajmującego za działania i zaniechania innych osób znajdujących się w lokalu lub na terenie posesji (budynku). Zakwestionowany art. 471 k.c. nie stanowi wszakże źródła tego zróżnicowania, nie określa on bowiem szczegółowo, które z okoliczności mających wpływ na niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania są objęte odpowiedzialnością dłużnika, a które nie. Z przepisu tego nie wynika w szczególności, iż wynajmujący nie ponosi odpowiedzialności za zachowania osób trzecich naruszających prawa wynajmujących, ani też za brak działań zapobiegających takim naruszeniom. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności brak jest podstaw dla uznania, iż stosowanie art. 471 k.c. prowadzi do naruszeń konstytucyjnych praw skarżącego przyjętych za podstawę wystąpienia ze skargą konstytucyjną.

Na nieporozumieniu oparty jest natomiast zarzut niekonstytucyjności art. 328 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego. Nie ulega bowiem najmniejszej wątpliwości, iż wskazana w tym przepisie „powinność” sądu orzekającego podania podstawy prawnej wydanego rozstrzygnięcia wraz z przytoczeniem odnośnych przepisów ma charakter obowiązku prawnego, a wynikający z tego przepisu nakaz nie podlega jakiemukolwiek stopniowaniu.

W tym stanie rzeczy, uznając iż nie zostały spełnione przesłanki dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP, należało na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym odmówić nadania tej skardze dalszego biegu.