W skardze konstytucyjnej z 22 kwietnia 2003 r. penomocnik skarżącego zakwestionował zgodność z Konstytucją art. 210 1 oraz art. 218 2 ustawy z 16 września 1982 r. – Prawo spódzielcze. Zaskarżonym przepisom zarzuci sprzeczność z art. 2, art. 30, art. 67 ust. 1, art. 71 ust. 1 oraz z art. 75 ust. 1 Konstytucji. Uzasadniając postawione zarzuty skarżący podniósł, że w zaskarżonej ustawie brakuje unormowań, które – uwzględniając brak winy po stronie spółdzielcy odnośnie nieregulowania opłat czynszowych – wyjątkowo pozwalałyby odstąpić od orzekania o eksmisji. Odwołując się do treści powołanych wyżej przepisów konstytucyjnych, skarżący wskazał na konieczność podjęcia przez Państwo kroków w celu realizacji wyrażonych w nich powinności. Zdaniem skarżącego brak ustawowego zróżnicowania podmiotów pod kątem materialnych i faktycznych możliwości ponoszenia obciążeń związanych z zaspokajaniem potrzeb mieszkaniowych prowadzi do naruszenia zasady sprawiedliwości społecznej.

Skarga konstytucyjna sformuowana zostaa w oparciu o następujący stan faktyczny. Wyrokiem z 28 listopada 2001 r. (sygn. akt I C 581/01) Sąd Rejonowy w Olsztynie nakaza skarżącemu, aby wraz z rodziną opuści i opróżni dotychczas zajmowany lokal mieszkalny. Powoując się na art. 218 2 prawa spódzielczego, Sąd stwierdzi, że lokatorskie prawo skarżącego do lokalu mieszkalnego wygaso na skutek wykluczenia go z grona czonków spódzielni mieszkaniowej. Natomiast w myśl art. 210 1 tej ustawy, po wygaśnięciu prawa do lokalu mieszkalnego osoba, która ten lokal zajmuje, winna go opróżnić. Apelacja skarżącego od opisanego wyżej orzeczenia zostaa oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z 11 kwietnia 2002 r. (sygn. akt I Ca 143/02). Postanowieniem Sądu Rejonowego w Olsztynie z 19 września 2002 r. został ustanowiony dla skarżącego pełnomocnik z urzędu celem sporządzenia skargi konstytucyjnej. Wyznaczenie pełnomocnika przez Okręgową Izbę Radców Prawnych nastąpiło 31 stycznia 2003 r., przy czym o swoim wyznaczeniu pełnomocnik został powiadomiony 3 lutego 2003 r.

Zarządzeniem sędziego Trybunau Konstytucyjnego z 7 lipca 2003 r. wezwano penomocnika skarżącego do uzupenienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa skarżącego zostay – jego zdaniem – naruszone przez zakwestionowany przepis. Ponadto wezwano do dokadnego określenia daty doręczenia skarżącemu wyroku Sądu Okręgowego z 11 kwietnia 2002 r., jak również daty zwrócenia się przez skarżącego z wnioskiem o ustanowienie penomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej.

W piśmie z 17 lipca 2003 r. pełnomocnik skarżącego powtórzył argumentację skargi mającą uzasadnić zarzut naruszenia art. 30, art. 71 ust. 1 oraz art. 75 ust. 1 Konstytucji. Ponadto wyjaśnił, iż orzeczenie Sądu Okręgowego w Olsztynie z 11 kwietnia 2002 r. zostało doręczone skarżącemu 25 kwietnia 2002 r. Natomiast wniosek do Sądu Rejonowego o ustanowienie pełnomocnika z urzędu celem sporządzenia skargi konstytucyjnej został przez skarżącego złożony 18 czerwca 2002 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, nie spełnia ona bowiem przesłanek dopuszczalności występowania z tym środkiem prawnym.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, każdy czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo wnieść skargę konstytucyjną w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach, prawach lub obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest występowanie z tego rodzaju środkiem prawnym, precyzuje ustawa z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Zgodnie z art. 46 ust. 1 tej ustawy, skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Ponadto, w art. 47 ust. 1 pkt 2 tej ustawy naożono na skarżącego obowiązek wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostay naruszone przez zakwestionowane przepisy. W ocenie Trybunau Konstytucyjnego, niniejsza skarga konstytucyjna powyższych wymogów nie spenia.

Przede wszystkim stwierdzić należy, że skarga skierowana została do Trybunału Konstytucyjnego z przekroczeniem ustawowego terminu do występowania z tym środkiem prawnym. Jak to wynika z akt sprawy, doręczenie skarżącemu wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z 11 kwietnia 2002 r. nastąpiło 25 kwietnia 2002 r. Z tym dniem rozpoczął też bieg 3-miesięczny termin, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. W związku z tym, iż 18 czerwca 2002 r. skarżący złożył do Sądu Rejonowego wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu celem sporządzenia skargi konstytucyjnej, bieg tego terminu uległ zawieszeniu. Zgodnie bowiem z treścią art. 48 ust. 2 zd. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, do czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu nie biegnie termin przewidziany w art. 46 ust. 1 tej ustawy. Wraz z wyznaczeniem skarżącemu przez Okręgową Izbę Radców Prawnych pełnomocnika z urzędu rozpoczęła bieg pozostała część ustawowego terminu do wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Należy podkreślić, iż w orzecznictwie w sprawie skargi konstytucyjnej utrwalona jest interpretacja zastosowanego w art. 48 ust. 2 zd. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym zwrotu „nie biegnie termin”. Zgodnie z nią, wraz z rozstrzygnięciem wniosku skarżącego (a więc wyznaczeniem przez Okręgową Izbę Radców Prawnych pełnomocnika z urzędu) ustawowy termin do wystąpienia ze skargą konstytucyjną nie biegnie od nowa, lecz następuje jedynie dokończenie biegu reszty tego terminu, jaka pozostała z okresu od doręczenia skarżącemu ostatecznego orzeczenia w jego sprawie do dnia wniesienia do Sądu Rejonowego wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Uwzględniając powyższe należy stwierdzić, że termin do wniesienia przez skarżącego niniejszej skargi konstytucyjnej biegł w okresie od 26 kwietnia 2002 r. do 18 czerwca 2002 r., a następnie od 4 lutego 2003 r. Biorąc pod uwagę, że skarga konstytucyjna została złożona 22 kwietnia 2003 r., należy uznać, że przekroczony został 3-miesięczny termin do występowania z tym środkiem prawnym.

Niezależnie od powyższej okoliczności samoistnie przesądzającej o niedopuszczalności wystąpienia z tym środkiem prawnym, należy stwierdzić, że w skardze nie doszło do wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa skarżącego i w jaki sposób zostały naruszone przez kwestionowane przepisy prawa spółdzielczego. Wymogu takiego wskazania nie spełnia bowiem odwołanie się przez skarżącego do treści art. 2, art. 30, art. 67 ust. 1, art. 71 ust. 1 oraz art. 75 ust. 1 Konstytucji. W odniesieniu do zarzutu naruszenia zasady sprawiedliwości społecznej oraz zasady godności stwierdzić należy, iż skarżący nie precyzje, jakie konkretne prawo podmiotowe, wyinterpretowane z treści tych zasad doznało niedozwolonego ograniczenia. Dodatkowo warto podkreślić, iż analizując dopuszczalność traktowania zasady sprawiedliwości społecznej za wzorzec kontroli przepisów kwestionowanych w drodze skargi konstytucyjnej, Trybunał Konstytucyjny podnosił już konieczność każdorazowego doprecyzowania treści prawa lub wolności, w zakresie których zasada ta została naruszona (zob. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 23 stycznia 2002 r., sygn. Ts 105/00, OTK ZU nr1/B/2002, poz. 60). Także powołaniu pozostałych z wymienionych wyżej unormowań konstytucyjnych nie towarzyszy sprecyzowanie treści, jak i sposobu naruszenia praw lub wolności przysługujących skarżącemu. W odniesieniu do art. 67 ust. 1 Konstytucji w skardze nie sformułowano argumentów przemawiających na rzecz tezy o niezgodności zaskarżonych unormowań prawa spółdzielczego ze statuowanym w tym przepisie prawem do zabezpieczenia społecznego. Z kolei odwołanie się w treści skargi do art. 71 ust. 1 oraz art. 75 ust. 1 Konstytucji zapoznaje okoliczność, iż przepisy te mają w przeważającej mierze charakter norm programowych, których adresatem jest Państwo (władze publiczne). Należy przy tym podkreślić, że zgodnie z dyspozycją art. 81 Konstytucji, granice dopuszczalnych roszczeń obywateli, wynikających z tego rodzaju nakazów optymalizacyjnych określić ma ustawodawca. Trzeba ponadto zauważyć, że argumentacja skargi konstytucyjnej mająca służyć potwierdzeniu stawianych zarzutów sytuuje się w całości na płaszczyźnie postulatów zgłaszanych pod adresem ustawodawcy. W skardze wskazuje się bowiem na brak unormowań pozytywnych, które pozwalałyby zróżnicować sytuację adresatów przepisów dotyczących eksmisji, w zależności od oceny stanu faktycznego, jak i indywidualnego przyczynienia danej osoby do utraty tytułu prawnego do lokalu mieszkalnego. Merytoryczna ocena tego rodzaju postulatów de lege ferenda nie mieści się jednak w zakresie kognicji Trybunału Konstytucyjnego. Organ ten pełni jedynie rolę tzw. „negatywnego prawodawcy”, władnego derogować normy już ustanowione i obowiązujące, w przypadku stwierdzenia ich niekonstytucyjności.

Biorąc powyższe pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.