W skardze konstytucyjnej Zdzisławy i Tadeusza J. złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 15 czerwca 2001 r. zarzucono, iż art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. Nr 48, poz. 554) w związku z art. 393 kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu nadanym wyżej wymienioną ustawą jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżący wskazali, iż postanowieniem z 13 marca 2001 r. (sygn. akt ICKN 91/00) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia kasacji skarżących od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29 listopada 1999 r. (sygn. akt IACa 794/99). Sąd Najwyższy wskazał przy tym na treść zakwestionowanego art. 5 ust. 2 ustawy z 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, który to przepis, zdaniem SN, zezwala na weryfikowanie kasacji od orzeczeń wydanych przed wejściem w życie wspomnianej ustawy, z punktu widzenia nowego brzmienia art. 393 § 2 kodeksu postępowania cywilnego, wprowadzającego możliwość odmowy przyjęcia kasacji w przypadku, gdy zaskarżone orzeczenie nie narusza w sposób oczywisty prawa, ani też nie zachodzi nieważność postępowania.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 10 lipca 2001 r. skarżący zostali wezwani do wskazania tych przysługujących im praw lub wolności konstytucyjnych, których naruszenie czynią podstawą skargi konstytucyjnej, a także do dokładnego określenia sposobu tego naruszenia. W piśmie z 19 lipca 2001 r. skarżący oświadczyli, iż z odmową rozpoznania kasacji przez Sąd Najwyższy łączą oni naruszenie zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasady niedziałania prawa wstecz oraz zasady należytego zabezpieczenia interesów w toku. Precyzując natomiast sposób naruszenia przysługujących im praw konstytucyjnych skarżący stwierdzili, iż pozbawiono ich prawa do merytorycznego rozpoznania kasacji w trybie trzech sędziów Sądu Najwyższego, jakkolwiek gwarantowały to przepisy procesowe obowiązujące w chwili wnoszenia kasacji do Sądu Najwyższego. Doprowadziło to do naruszenia praw nabytych oraz retroaktywnego zastosowania zmienionych przepisów dotyczących możliwości odmowy przyjęcia kasacji do rozpoznania.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej podstawą wystąpienia ze skargą konstytucyjną może być wyłącznie naruszenie podmiotowych praw lub wolności konstytucyjnych, których naruszenie powinien wykazać skarżący.

Powołane przez skarżących w piśmie z 19 lipca 2001 r. zasady: konstytucyjnej ochrony zaufania obywatela do państwa, niedziałania prawa wstecz oraz należytego zabezpieczenia interesów w toku, nie mają natomiast charakteru samoistnych praw lub wolności konstytucyjnych o charakterze podmiotowym. Są to bowiem zasady gwarancyjne, wyznaczające granice ingerencji władzy publicznej w sferę chronionych przez Konstytucję praw podmiotowych. Naruszenie tych zasad może uzasadniać zarzut niedopuszczalnego wkroczenia przez władzę w sferę konstytucyjnie chronionych praw lub wolności jednostki, co w konsekwencji może uzasadniać stwierdzenie naruszenia tych praw lub wolności. Dopóki jednak skarżący nie wskaże, w zakresie jakich przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych sąd lub organ administracji publicznej wydał decyzję lub orzeczenie sprzeczne z zakazem retroakcji lub zasadą ochrony praw słusznie nabytych, dopóty samo odwołanie się do zasady państwa prawnego nie jest wystarczające w perspektywie warunków wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (por. postanowienia TK z: 17 lutego 1999 r., sygn. Ts 154/99, OTK ZU Nr 2/1999, poz. 34, s. 190; 3 lutego 2000 r., sygn. Ts 58/99, OTK ZU Nr 1/2000, poz. 7, s. 81).

Precyzując sposób naruszenia przysługujących praw lub wolności konstytucyjnych, skarżący wskazali na “prawo do merytorycznego rozpoznania kasacji w składzie trzech sędziów Sądu Najwyższego”. Także i to uprawnienie nie ma jednak charakteru prawa konstytucyjnego. Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje w tym zakresie pogląd wyrażony w wyroku z 10 lipca 2000 r. (sygn. SK 12/99, OTK ZU Nr 5/2000, poz. 143), iż wyłączenie pewnych spraw spod kontroli kasacyjnej nie narusza prawa do sądu w kształcie, jaki mu nadała obowiązująca Konstytucja, zaś ustawodawca posiada określoną swobodę kreowania środków zaskarżenia orzeczeń zapadłych w drugiej instancji. Pogląd swój Trybunał podtrzymał w postanowieniu z dnia 15 grudnia 1999 r. (sygn. Ts 111/99, OTK ZU Nr 1/2000, poz. 23, s. 116), w którym zwrócił uwagę, iż “art. 45 ust. 1 Konstytucji wśród elementów prawa do rzetelnego postępowania sądowego nie wymienia uprawnienia do wniesienia kasacji. Natomiast art. 78 Konstytucji RP wyraża prawo jednostki do zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Prawo to przysługuje zresztą tylko w granicach określonych w ustawie, która może nie tylko określić tryb zaskarżania, ale i wyłączyć możliwość wniesienia zaskarżenia. Prawo do kasacji nie ma charakteru konstytucyjnego i wynika wyłącznie z ustawy regulującej tryb postępowania sądowego”.

Mając powyższe na uwadze należało postanowić jak w sentencji.