W skardze konstytucyjnej z 23 października 2008 r. (złożonej w dniu 24 października 2008 r.) skarżący reprezentowany przez pełnomocnika z urzędu zarzucił, że art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) w brzmieniu obowiązującym przed 10 marca 2007 r. oraz art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) są niezgodne z art. 2, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji.

W ocenie skarżącego stosowanie przez sądy przepisu intertemporalnego prowadzi do nieuzasadnionego zróżnicowania osób zwolnionych od kosztów sądowych, a przez to do naruszenia art. 32 Konstytucji. Obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej w kwocie 30 zł, w sytuacji zwolnienia strony od kosztów sądowych, stanowi – zdaniem skarżącego – ograniczenie prawa do sądu.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Postanowieniem z 29 stycznia 2008 r. (sygn. akt I C 143/06) Sąd Rejonowy w Pabianicach odrzucił apelację skarżącego i wniosek o zwolnienie z opłaty podstawowej od apelacji z uwagi na nieuiszczenie opłaty podstawowej od apelacji. Zażalenie na to postanowienie zostało 2 czerwca 2008 r. oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Łodzi – III Wydział Cywilny Odwoławczy (sygn. akt III Cz 533/08). Rozstrzygnięcie zostało doręczone skarżącemu 1 lipca 2008 r.

W dniu 14 sierpnia 2008 r. skarżący złożył we właściwym sądzie wniosek o ustanowienie pełnomocnika celem sporządzenia skargi konstytucyjnej. Postanowieniem z 19 sierpnia 2008 r. (sygn. akt I Co 1236/08) Sąd Rejonowy w Pabianicach – I Wydział Cywilny, ustanowił skarżącemu adwokata celem sporządzenia skargi konstytucyjnej. Pismem z 11 września 2008 r. (L.dz. U/1600/08) Okręgowa Rada Adwokacka w Łodzi wyznaczyła pełnomocnika w celu wykonania postanowienia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Wniesionej przez skarżącego skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, albowiem Trybunał dokonał już oceny zgodności zaskarżonych przepisów z wskazanymi w skardze wzorcami konstytucyjnymi, co zgodnie z przepisem art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) przemawia za uznaniem zbędności ponownego orzekania w tym zakresie. Wyrokiem z 17 listopada 2008 r. (SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154), Trybunał stwierdził, że „Art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, z 2006 r. Nr 126, poz. 876, oraz z 2007 r. Nr 21, poz. 123, Nr 82, poz. 560, Nr 123, poz. 849, Nr 125, poz. 873 i Nr 191, poz. 1371), w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) i art. 100 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, są zgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji”. Tym samym Trybunał rozpoznał większość zarzutów przedstawionych w skardze, wynikających ze stosowania zaskarżonych przepisów i wydanie kolejnego orzeczenia w tym przedmiocie należy uznać za zbędne. Wyrokiem tym, Trybunał uznał, że zasadą jest odpłatność postępowania sądowego, zaś „Sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata” (art. 1262 § 1 k.p.c.). Zwolnienie od kosztów jest odstępstwem (wyjątkiem) od tej zasady. Zasadniczo ustawodawca ma swobodę regulacyjną. Tym bardziej przysługuje mu ona, gdy kształtuje on odstępstwo od pewnej zasady. W wypadku zwolnienia od kosztów ex lege decyzja należy do ustawodawcy operującego miernikiem kategorii zwalnianych podmiotów (por. wyrok z 16 czerwca 2008 r., P 37/07, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 80). Jeżeli zmiana następuje w trakcie trwania postępowania sądowego, to istotne jest, aby ustawodawca wprowadził odpowiednie przepisy intertemporalne, co rzeczywiście nastąpiło. W przeciwnym wypadku, biorąc pod uwagę, że czas trwania niektórych postępowań sądowych (przez wszystkie instancje sądowe) jest znacznie wydłużony, ustawodawca nie miałby nigdy możliwości dokonania zmian legislacyjnych. Trybunał podkreślił również, że o ograniczeniu dostępu do sądu przez bariery ekonomiczne można mówić dopiero w wypadku nadmiernie wysokiego ryzyka ekonomicznego, wywołanego nieprawidłowymi zasadami, wedle których kształtuje się obowiązek ponoszenia kosztów postępowania, zwłaszcza nadmiernie wygórowanym poziomem kosztów. Zakwestionowane przepisy nie naruszają również zasad poprawnej legislacji, ich treść nie budzi wątpliwości interpretacyjnych, zaś jednolite orzecznictwo ukształtowało sposób ich rozumienia w sposób trwały. W świetle zapadłego orzeczenia, należy również przyjąć, że skoro zaskarżone przepisy nie naruszają prawa podmiotowego jednostki, jakim jest dostęp do sądu, to tym bardziej nie naruszają zasady ogólnej, wyrażonej w art. 32 Konstytucji.

Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego art. 32 Konstytucji nie może stanowić samodzielnej podstawy skargi konstytucyjnej. Norma wyrażona w art. 32 Konstytucji tworzy prawo o szczególnym charakterze. W postanowieniu z 24 października 2001 r. (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225) Trybunał podkreślił, iż ma ono charakter prawa „drugiego stopnia” („metaprawa”), tzn. przysługuje w związku z konkretnymi normami prawnymi lub działaniami organów władzy publicznej, a nie w oderwaniu od nich, niejako „samoistnie”. Jeżeli te normy lub działania nie mają odniesienia do konkretnych, określonych w Konstytucji wolności i praw, prawo do równego traktowania nie ma w pełni charakteru prawa konstytucyjnego, a to sprawia, że nie może być ono chronione za pomocą skargi konstytucyjnej. Art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną, dlatego też winien być w pierwszej kolejności odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej.

Z powyższych względów Trybunał orzekł jak w sentencji.