W skardze konstytucyjnej z 19 grudnia 2006 r., sporządzonej przez pełnomocnika skarżącej, zakwestionowana została zgodność z Konstytucją art. 25 ust. 5 oraz art. 27 ust. 2 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej (Dz. U. z 1999 r. Nr 49, poz. 483, ze zm.; dalej – u.s.c.). Zaskarżonym przepisom u.s.c. skarżąca zarzuciła niezgodność z art. 2, art. 7, art. 31 ust. 3, art. 60 oraz art. 153 Konstytucji. Jej zdaniem, kwestionowane unormowania naruszają art. 2 Konstytucji i wywodzone z jego treści zasady jasności i określoności przepisów prawa. Niezgodność z art. 7 Konstytucji polegać ma na stworzeniu dyrektorowi generalnemu możliwości dowolnej oceny kwalifikacji osób rozpoczynających pracę w służbie cywilnej. Powyższe mankamenty skutkują w konsekwencji naruszeniem istoty prawa dostępu do służby cywilnej na jednakowych zasadach. Skarżąca sformułowała także zarzut niezgodności kwestionowanych unormowań z art. 153 Konstytucji, polegającej na braku gwarancji takiego funkcjonowania korpusu służby cywilnej, które zapewni zawodowe, rzetelne, bezstronne i politycznie neutralne wykonywanie zadań państwa.

Skarga konstytucyjna została sformułowana przez skarżącą w związku z następującą sprawą. Wyrokiem z 31 marca 2006 r. (sygn. akt X P 41/05) Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu oddalił powództwo skarżącej przeciwko Pierwszemu Wielkopolskiemu Urzędowi Skarbowemu w Poznaniu o przywrócenie do pracy, zawarcie umowy o pracę skarżącej na czas nieokreślony, odszkodowanie i wynagrodzenie. W uzasadnieniu tego wyroku sąd stwierdził, że z treści art. 25 ust. 5 u.s.c. nie wynika roszczenie pracownika służby cywilnej o nawiązanie stosunku pracy na czas nieokreślony, w sytuacji zakończenia służby przygotowawczej z wynikiem pozytywnym. Sąd odwołał się w tym zakresie do poglądu wyrażonego w jednym z komentarzy do u.s.c. Sąd podkreślił jednocześnie, że taka interpretacja kwestionowanego przepisu pozostaje w zgodności ze sposobem wykładni innego unormowania zaskarżonej ustawy, tj. art. 27 ust. 2 u.s.c. Jednocześnie w uzasadnieniu tego wyroku wyjaśniono, iż powyższe stanowisko nie wyłącza zastosowania wobec tej kategorii pracowników podstawowych zasad związanych z zawieraniem umowy o pracę.

Apelacja skarżącej od tego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z 21 lipca 2006 r. (sygn. akt VI Pa 312/06). Sąd II instancji podzielił w całości ustalenia i tezy przedstawione w uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego. Podkreślił ponownie, że prawidłowa była – przyjęta w zaskarżonym wyroku – interpretacja kwestionowanego art. 25 ust. 5 u.s.c. Zdaniem sądu, z treści tego przepisu nie wynika bynajmniej, aby zawężał on swobodę decyzji podejmowanych przez dyrektora generalnego urzędu wyłącznie do zawarcia umowy o pracę na czas nieokreślony z pracownikiem, który uzyskał pozytywną ocenę komisji egzaminacyjnej lub też rozwiązania umowy z pracownikiem, który takiej oceny nie uzyskał. Tym samym, ustawodawca nie wykluczył prawa dyrektora do rozwiązania umowy, pomimo uzyskania przez pracownika pozytywnej oceny komisji egzaminacyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W zakresie dotyczącym art. 27 ust. 2 u.s.c. skarga konstytucyjna nie spełnia prawnych wymogów korzystania z tego środka ochrony wolności i praw. W pozostałym zakresie jej przedmiotu, tj. w odniesieniu do art. 25 ust. 5 u.s.c., skarga konstytucyjna podlega merytorycznemu rozpoznaniu.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę konstytucyjną w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. W świetle powyższego unormowania nie ulega wątpliwości, że jedynym dopuszczalnym przedmiotem skargi konstytucyjnej może być unormowanie wykazujące złożoną (dwojaką) kwalifikację. Po pierwsze, winno być ono podstawą prawną ostatecznego orzeczenia, z wydaniem którego wiąże skarżący zarzut naruszenia przysługujących mu w świetle postanowień Konstytucji praw lub wolności. Po drugie, to w normatywnej treści uregulowań kwestionowanych w skardze konstytucyjnej tkwić winna bezpośrednia przyczyna niedozwolonej ingerencji organów stosujących prawo w sferę konstytucyjnie chronionych praw podmiotowych skarżącego.

Przedmiotem analizowanej skargi konstytucyjnej uczyniła skarżąca dwa przepisy u.s.c. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, opisane wyżej przesłanki uznania ich za dopuszczalny przedmiot skargi konstytucyjnej nie są spełnione w odniesieniu do art. 27 ust. 2 u.s.c.

Zgodnie z tym przepisem „dyrektor generalny urzędu może skrócić okres służby przygotowawczej lub zwolnić z obowiązku jej odbywania pracownika, który wykaże się wymaganą programem służby przygotowawczej wiedzą teoretyczną, umiejętnościami stosowania tej wiedzy w praktyce oraz znajomością organizacji i zasad funkcjonowania urzędu”. Uwzględniając treść orzeczeń sądowych wydanych w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, stwierdzić należy, iż nie można przyjąć, aby powołany wyżej przepis u.s.c. stanowił ich podstawę normatywną. Kierując do Sądu Rejonowego powództwo o przywrócenie do pracy, zawarcie umowy o pracę na czas nieokreślony, odszkodowanie i wynagrodzenie, skarżąca opierała swoje żądania jednoznacznie na treści art. 25 u.s.c. Taka też była ich kwalifikacja prawna dokonana przez sądy obydwu instancji. Podstawą prawną wydanych w sprawie skarżącej orzeczeń nie był art. 27 ust. 2 u.s.c. Przepis ten normuje bowiem instytucję całkowicie odrębną od przedmiotu rozstrzygania przez sądy orzekające w sprawie skarżącej. Kwestia kompetencji dyrektora generalnego urzędu do zwolnienia pracownika z odbywania służby przygotowawczej (względnie skrócenia jej okresu) nie stanowiła w ogóle elementu stanu faktycznego sprawy skarżącej. Jak to bowiem wynika z dokumentów zebranych w sprawie, skarżąca odbyła tego rodzaju służbę i ukończyła ją uzyskaniem pozytywnej opinii komisji egzaminacyjnej. Przedmiotem jej roszczeń nie było też więc uzyskanie tego rodzaju zwolnienia lub skrócenia okresu służby. Odwołanie się do treści art. 27 ust. 2 u.s.c. w uzasadnieniach wydanych wyroków miało tylko walor pomocniczy i służyć miało jedynie potwierdzeniu prawidłowości przyjmowanej przez sądy interpretacji art. 25 ust. 5 u.s.c. Taki jednakże związek między treścią art. 27 ust. 2 u.s.c. a podjętymi w sprawie skarżącej orzeczeniami sądowymi w żadnym razie nie może być uznany za spełniający wymóg, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Biorąc wszystkie powyższe okoliczności pod uwagę, orzeka się jak w sentencji.

W pozostałym zakresie przedmiotu skargi konstytucyjnej, a więc w odniesieniu do art. 25 ust. 5 u.s.c., skarga podlega merytorycznemu rozpoznaniu.