W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 10 września 2008 r. skarżąca zarzuciła, że art. 36 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191, ze zm.) jest niezgodny z art. 2, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2 oraz art. 77 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona na podstawie następującego stanu faktycznego.

W dniu 8 lipca 2003 r. skarżąca wystąpiła przeciwko miastu stołecznemu Warszawa oraz Skarbowi Państwa – Wojewodzie Mazowieckiemu i Prezydentowi m.st. Warszawy o odszkodowanie tytułem naprawienia szkody powstałej w wyniku wydania decyzji z naruszeniem prawa, odmawiającej przyznania prawa użytkowania wieczystego co do części nieruchomości „Willa Nina Róż” o pow. 258 m2. Wyrokiem z 26 lipca 2005 r. (sygn. akt I C 1214/03) Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział I Cywilny zasądził od miasta stołecznego Warszawa na rzecz skarżącej kwotę 228 072 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 lipca 2005 r. do dnia zapłaty. W pozostałej części powództwo oddalił. Orzekł również o kosztach procesu.

Apelację od powyższego wyroku wniosła zarówno powódka, jak i pozwany. Wyrokiem z 10 lipca 2007 r. (sygn. akt I ACa 432/07) Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że powództwo skierowane przeciwko miastu stołecznemu Warszawa oddalił, orzekł o kosztach procesu oraz nakazał skarżącej zwrot wyegzekwowanego od miasta stołecznego Warszawy świadczenia głównego wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 7 sierpnia 2003 r. do dnia zapłaty. Postanowieniem z 29 maja 2008 r. (sygn. akt I CSK 46/08) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Postanowienie Sądu Najwyższego wraz z uzasadnieniem zostało doręczone skarżącej 12 czerwca 2008 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Przesłanki skargi konstytucyjnej wynikają bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz z przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Jednym z wymogów warunkujących przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania, określonych w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, jest wniesienie tego środka w terminie trzech miesięcy od daty doręczenia rozstrzygnięcia decydującego o wyczerpaniu drogi prawnej.

Sprawa, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, jest sprawą rozpatrywaną w trybie postępowania cywilnego. Wyczerpanie drogi prawnej w sprawach rozpatrywanych w tym trybie nie wymaga aktualnie, ze względu na brzmienie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), uzyskania orzeczenia wydanego przez sąd kasacyjny na skutek rozpatrzenia środka odwoławczego od orzeczenia sądu II instancji. Powyższe stanowisko uzasadniane jest w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego przez odwołanie się do zmiany charakteru tego środka: skarga kasacyjna w postępowaniu cywilnym ma bowiem charakter nadzwyczajnego środka wzruszenia prawomocnych orzeczeń sądowych. Ponieważ dotychczas przy ustalaniu spełnienia warunku wyczerpania drogi prawnej i uzyskania w jego konsekwencji ostatecznego wyroku zasadnicze znaczenie miało uzyskanie jego prawomocności, oczywiste jest, że po nowelizacji procedury cywilnej za ostateczne orzeczenie w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK uznano prawomocne orzeczenie wydane na skutek rozpatrzenia przez sąd II instancji wniesionego środka odwoławczego – apelacji, względnie zażalenia (zob. postanowienia TK z: 25 lipca 2006 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 55; 4 października 2007 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 67). Oznacza to także, że bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej liczyć należy od momentu doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku sądu II instancji; wniesienie skargi kasacyjnej jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia jest irrelewantne dla biegu tego terminu.

W sprawie, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, spełnienie wymogu wyczerpania przez skarżącą przysługującej drogi prawnej nastąpiło wraz z wydaniem przez Sąd Apelacyjny w Warszawie I – Wydział Cywilny wyroku z 10 lipca 2007 r. (sygn. akt I ACa 432/07). Podjęcie następnie kroków zmierzających do pozbawienia tego orzeczenia waloru ostateczności, przez wniesienie skargi kasacyjnej od tego rozstrzygnięcia, nie wpływało już na bieg trzymiesięcznego terminu do wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Skarżąca winna więc wnieść skargę konstytucyjna przed upływem trzymiesięcznego terminu liczonego od dnia doręczenia jej wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie.

Skargę konstytucyjną złożono dopiero 10 września 2008 r. – tuż przed końcem trzymiesięcznego terminu, błędnie liczonego od dnia doręczenia skarżącej postanowienia Sądu Najwyższego, które to postanowienie nie jest orzeczeniem ostatecznym w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – należy zatem stwierdzić, że w niniejszej sprawie doszło do przekroczenia terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej, który ukończył swój bieg po upływie trzech miesięcy od daty doręczenia skarżącej wyroku sądu II instancji.

Niezależnie od powyższej okoliczności, będącej samoistną przesłanką odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, skarga nie spełnia także innych podstawowych wymagań, jakie wynikają z treści art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 i art. 47 ustawy o TK.

W szczególności Trybunał zwraca uwagę, że wskazane przez skarżącą wzorce – art. 2 oraz art. 32 Konstytucji – nie mogą, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, stanowić samodzielnych wzorców kontroli w trybie skargi konstytucyjnej. Zasady wywiedzione z art. 2 i art. 32 Konstytucji nie są bezpośrednim źródłem konstytucyjnych praw podmiotowych. Odwołanie się do nich musi być poprzedzone określeniem przysługującego skarżącemu prawa lub wolności rangi konstytucyjnej, w związku z którymi zasady te zostały naruszone (por. np. postanowienia z: 27 kwietnia 1998 r., Ts 46/98, OTK ZU z 1999 r. SUP., poz. 39; 3 listopada 1998 r., Ts 116/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 10; 30 listopada 1999 r., Ts 97/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 19; 15 listopada 2000 r., Ts 86/00, OTK ZU nr 8/2000, poz. 308; 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12).

Ponadto, skarga konstytucyjna – w myśl art. 47 ust. 1 ustawy o TK – winna wskazywać, jakie konstytucyjne prawo lub wolność skarżącego doznały uszczerbku oraz przytaczać okoliczności uzasadniające zarzucaną niezgodność zaskarżonych norm z Konstytucją. Sformułowanie przez skarżącego zarzutu niezgodności z Konstytucją przepisu, na podstawie którego zostało wydane ostateczne rozstrzygnięcie, jest najważniejszym elementem treściowym skargi konstytucyjnej. Nie chodzi przy tym o zarzut jakiejkolwiek niezgodności, ale o wskazanie sposobu, w jaki kwestionowany przepis narusza unormowania konstytucyjne, stanowiące podstawę podmiotowych praw konkretnego skarżącego. Formalnym wyrazem tego rodzaju zależności jest, wynikający z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, obowiązek wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone. Dopełnienie tego obowiązku przez skarżącego stanowi jeden z formalnych warunków dopuszczalności wniesienia skargi konstytucyjnej. Właściwe sprecyzowanie w skardze zarzutu niekonstytucyjności zakwestionowanych przepisów ma również znaczenie materialne, wiąże się ono bowiem z proklamowaną w art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym zasadą związania Trybunału granicami wniosku, pytania prawnego lub skargi. Jej konsekwencją jest niedopuszczalność samodzielnego precyzowania przez Trybunał, a tym bardziej uzasadniania jedynie ogólnikowo sformułowanego zarzutu niekonstytucyjności (por. orzeczenie TK z 24 lutego 1997 r., K. 19/96, OTK ZU nr 1/1997, poz. 6).

Niespełnienie powyższych przesłanek dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej uzasadnia zatem, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, odmowę nadania wniesionej skardze dalszego biegu.